Ελληνικές μπίζνες στα Σκόπια

Σε περίπου μισό δισ. ευρώ υπολογίστηκαν οι άμεσες ελληνικές επενδύσεις στην ΠΓΔΜ την περίοδο 1997-2015, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της κεντρικής τράπεζας της γειτονικής χώρας. Για την ακρίβεια, τα επίσημα στοιχεία ανεβάζουν τις άμεσες ελληνικές επενδύσεις σε 477,3 εκατ. ευρώ, ποσό το οποίο κατατάσσει τη χώρα τρίτη όλη αυτή την περίοδο. Οι ελληνικές επενδύσεις κάλυψαν το 10,8% του συνόλου των ξένων επενδύσεων και ήταν περίπου οι μισές από των Ολλανδών, που είχαν επενδύσει 960 εκατ. ευρώ (21,8%).

Η κρυφή ιδιωτική πρωτοβουλία

Όμως το ποσό αυτό, των περίπου 500 εκατ. ευρώ, δηλαδή περίπου 25 εκατ. ευρώ τον χρόνο, δεν κατανέμεται αναλογικά σε αυτή την περίοδο, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το ότι το 2015 η χώρα βρισκόταν στην 3η θέση με επενδύσεις 43,75 εκατ. ευρώ, αλλά τη διετία 2013-2014 καταγράφηκε αποεπένδυση 4,16 εκατ. ευρώ.

Στην πραγματικότητα, το ποσό είναι πολύ μεγαλύτερο. Έλληνες επενδυτές είχαν καταγραφεί στα Σκόπια από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, όταν επένδυσαν στη λειτουργία εμπορικών καταστημάτων στο πλαίσιο της φιλελευθεροποίησης της γιουγκοσλαβικής οικονομίας. Ως ιδιοκτήτες των καταστημάτων εμφανίζονταν Γιουγκοσλάβοι πολίτες, οι οποίοι έδιναν αναφορά στα ελληνικά πραγματικά αφεντικά για το τι πουλούσαν στους Έλληνες κατά βάση πελάτες που επισκέπτονταν τα Σκόπια με εκδρομές για την αγορά κυρίως αθλητικών ειδών που κατασκεύαζε η ADIDAS στη Γιουγκοσλαβία.

Η τάση αυτή συνεχίστηκε μέχρι τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, οπότε και ανακόπηκε, τόσο εξαιτίας της αβεβαιότητας στη χώρα που διαλυόταν εις τα εξ ων είχε συντεθεί όσο και λόγω της ψύχρανσης στις διμερείς σχέσεις που επέφερε η διαφορά περί το όνομα και το εμπάργκο που ακολούθησε μέχρι την άρση του, τον Σεπτέμβριο του 1995.

Ουσιαστικά, η μέτρηση των ελληνικών επενδύσεων από το 1997 αναφέρεται σε μια περίοδο που οι σχέσεις ξανάρχιζαν περίπου από το μηδέν, καθώς το 1996 καταγράφεται μονάχα μία ελληνική επένδυση και συγκεκριμένα η Strumica Τabak - T Strumica Leaf Tobacco, που έκανε η καπνοβιομηχανία Μιχαηλίδης από τη Θεσσαλονίκη, ύψους 613.560 ευρώ.

Τα κρατικά ανοίγματα επί Σημίτη

Το 1998 στα Σκόπια ανέβηκε στην εξουσία η δαιμονοποιημένη στην Ελλάδα ως εθνικιστική κυβέρνηση του VMRO – Δημοκρατικό Κόμμα για την Εθνική Ενότητα της Μακεδονίας με επικεφαλής τον Λιούπτσο Γκεοργκίεφσκι, ο οποίος απηύθυνε πρόσκληση στις ελληνικές επιχειρήσεις να επενδύσουν στη χώρα του.

Ενδεικτικό της ελληνικής ανταπόκρισης επί κυβερνήσεως Σημίτη ήταν δύο σημαντικές επενδύσεις που έγιναν στη γειτονική χώρα από ελεγχόμενους από το ελληνικό Δημόσιο φορείς, οι οποίες αποτελούν ακόμη το 10% του συνόλου των ελληνικών επενδύσεων στην ΠΓΔΜ. Τα Ελληνικά Πετρέλαια αγόρασαν το διυλιστήριο της ΟΚΤΑ περίπου 32 εκατ. ευρώ, ενώ η Εθνική έδωσε 46 εκατ. ευρώ για την εξαγορά της STOPANSKA BANKA.

Μαζί με την αγορά της ΟΚΤΑ αποφασίστηκε η κατασκευή ενός αγωγού που θα τροφοδοτούσε τα Σκόπια με πετρέλαιο από το διυλιστήριο των ΕΛΠΕ στη Θεσσαλονίκη. Ο αγωγός έχει μήκος 240 χιλιόμετρα και δυναμικότητα 2,5 εκατομμυρίων τόνων, ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 2002 και να δουλεύει το 2003, ενώ σταμάτησε δέκα χρόνια αργότερα και αυτή τη στιγμή είναι ανενεργός, παρά το γεγονός ότι σχεδόν το σύνολο της τροφοδοσίας της γειτονικής χώρας γίνεται από τη Θεσσαλονίκη οδικώς.

Υπουργός Οικονομικών εκείνη την περίοδο ήταν ο μετέπειτα πρωθυπουργός Νίκολα Γκρούεφσκι, ο οποίος πολύ συχνά επισκεπτόταν την Αθήνα. Υπηρεσιακά στελέχη που θυμούνται εκείνη την περίοδο λένε ότι στις επαφές που έκανε κατά τις πρώτες του επισκέψεις συνοδευόταν από διπλωμάτες της χώρας του στην Αθήνα, αλλά στη συνέχεια απέκτησε καλή γνώση της ελληνικής πρωτεύουσας και κυκλοφορούσε μόνος.

Καταγγελίες διαφθοράς

Όταν έγινε η συμφωνία για τον αγωγό, επί υπουργίας Άκη Τσοχατζόπουλου, ο σοσιαλδημοκράτης τότε αρχηγός της αντιπολίτευσης και μετέπειτα πρωθυπουργός Μπράνκο Τσερβένκοφσκι έκανε λόγο για «πολύ ύποπτη συμφωνία» και είχε προειδοποιήσει ότι θα ταχθεί «ενάντια σε εγκληματικές οικονομικές δραστηριότητες, ανεξάρτητα από πού προέρχονται αυτές οι επενδύσεις».

Ο κ. Τσερβένκοφσκι φέρεται να φωτογράφιζε Έλληνα υπήκοο ο οποίος απολάμβανε την εμπιστοσύνη και της κυβέρνησης Γκεοργκίεφσκι και των ΕΛΠΕ, τον οποίο λίγο αργότερα ο κ. Τσοχατζόπουλος αναγκάστηκε να απομακρύνει.

Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, τον φετινό Μάρτιο, ο κ. Γκρούεφσκι συνδέθηκε και με μια άλλη ελληνική υπόθεση, καθώς με απόφαση του εισαγγελέα στα Σκόπια ερευνάται για την καταγγελία ότι το 2012 ως πρωθυπουργός έδωσε εντολή στον τότε υπουργό Μεταφορών να ανατεθεί η κατασκευή των 28 χιλιομέτρων του αυτοκινητοδρόμου που συνδέει τα σύνορα με την Ελλάδα με τα Σκόπια στην εταιρεία «Άκτωρ».

Είναι η δεύτερη έρευνα που γίνεται για την «Άκτωρ» στη γειτονική χώρα, μετά από εκείνη που κατήγγειλε το 2014 ο επίσης σοσιαλδημοκράτης τότε αρχηγός της αντιπολίτευσης και νυν πρωθυπουργός Ζόραν Ζάεφ, σύμφωνα με τον οποίο η «Άκτωρ» έκανε ξέπλυμα χρήματος για να διευκολύνει τον κ. Γκρούεφσκι.

Πριν από δύο μήνες ο κ. Ζάεφ παρέστη στην επίσημη παράδοση του συγκεκριμένου τμήματος του αυτοκινητοδρόμου, το οποίο κόστισε 228 εκατ. ευρώ. Παρών στην τελετή ήταν και ο Έλληνας υπουργός Υποδομών Χρήστος Σπίρτζης, ενώ εκ μέρους της «Άκτωρ» παρευρέθη ο Δ. Κούτρας, ο οποίος δεν πήρε τον λόγο, αν και ο υπουργός Υποδομών της γείτονος Γκόραν Σουγκαρέφσκι τόνισε πόσο δύσκολο ήταν το έργο.

Η Εθνική και το μικρό επιχειρείν

Η παρουσία της Εθνικής στα Σκόπια ενίσχυσε τις δραστηριότητες Ελλήνων επιχειρηματιών μικρότερου βεληνεκούς, οι οποίες δεν εντοπίζονται στα ραντάρ των αριθμών. Για παράδειγμα, υπήρξε μεγάλη κινητικότητα σε επιχειρήσεις φασόν, όπως π.χ. γούνας, οι οποίες είτε μετακινήθηκαν σε μικρά χωριά κοντά στη μεθόριο είτε αξιοποίησαν ανθρώπους εκεί για τη μείωση του εργατικού κόστους. Έλληνες επιχειρηματίες έλεγαν ότι η ελληνική διοίκηση στη STOPANSKA τους βοήθησε να κάνουν επενδύσεις στα Σκόπια. Μάλιστα ένας από αυτούς έλεγε ότι χάρη στη STOPANSKA βρήκε επένδυση για τα επιχειρηματικά κέρδη που είχε από κάποιες δραστηριότητες στα Σκόπια, τα οποία θα έπρεπε αλλιώς να φέρει «πίσω στην Ελλάδα και να τα φάει ο Τσακαλώτος».

Μπίζνες ελληνικών συμφερόντων

Παρά το γεγονός ότι η επένδυσή του είναι μεγάλη, δεν συμπεριλαμβάνεται στη λίστα με τις 100 σημαντικότερες επιχειρήσεις στη χώρα, στην οποία συγκαταλέγονται έξι εταιρείες ελληνικών συμφερόντων:

• • Στην 3η θέση η ΟΚΤΑ (του Ομίλου ΕΛΠΕ), ο μεγαλύτερος προμηθευτής καυσίμων στη χώρα, με κύκλο εργασιών 311 εκατ. ευρώ (5,6% χαμηλότερο από πέρυσι, αλλά αύξηση της κερδοφορίας 408%)
• • Στην 22η θέση η USJE-TITAN (του Ομίλου ΤΙΤΑΝ) με κύκλο εργασιών 72,4 εκατ. ευρώ (0,2% χαμηλότερο από πέρυσι)
• • Στην 24η η Veropoulos με κύκλο εργασιών 70,7 εκατ. ευρώ (0,5% υψηλότερο από πέρυσι)
• • Στην 35η οι Pivara Skopje της Coca Cola HBC - Heineken
• • Στην 46η η Dojran Steel του Ομίλου ΣΙΔΕΝΟΡ
• • Στην 57η ΑΚΤΟR με αύξηση κερδοφορίας 286%

Η περίπτωση του Βερόπουλου έχει το περισσότερο ενδιαφέρον, γιατί πηγαίνει καλά και έχει πολύ βελτιωμένη θέση, παρά το γεγονός ότι αντιμετωπίζει σοβαρό ανταγωνισμό από άλλες αλυσίδες, ανάμεσα στις οποίες και η τουρκική Ramstore, θυγατρική της Migros.

Όταν ο Βερόπουλος πήγε στα Σκόπια, θεωρήθηκε επένδυση ρίσκου, διότι υπήρξε ανησυχία ότι θα αντιμετωπίσει αρνητική υποδοχή.

Σήμερα έχει πάρει στο ίδιο εμπορικό κέντρο σειρά ελληνικών επιχειρήσεων, ανάμεσα στις οποίες και το Goody’s, αν και, όπως λένε τα παιδάκια στα Σκόπια, στην Ελλάδα το junior το δίνουν σε ειδική συσκευασία, που στα Σκόπια δεν υπάρχει.

Πού το ξέρουν τα παιδάκια; Το 2016 οι διελεύσεις πολιτών από τα Σκόπια στην Ελλάδα ξεπέρασαν τα 1,2 εκατομμύρια, δηλαδή ένας στους δύο πολίτες της χώρας έχει περάσει μία φορά τα σύνορα.