Δημοψηφίσματα στην Ευρώπη: Όταν οι λαοί γυρίζουν την πλάτη στις ελίτ - Free Sunday
Δημοψηφίσματα στην Ευρώπη: Όταν οι λαοί γυρίζουν την πλάτη στις ελίτ

Δημοψηφίσματα στην Ευρώπη: Όταν οι λαοί γυρίζουν την πλάτη στις ελίτ

Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της Κυριακής στην ΠΓΔΜ προκάλεσε τεράστια αμηχανία και εκνευρισμό σε διάφορα κέντρα λήψης αποφάσεων εντός και εκτός Ευρώπης. Κι αυτό, διότι, παρά τις τεράστιες προσπάθειες που καταβλήθηκαν από Βρυξέλλες και Ουάσινγκτον ώστε οι πολίτες της γείτονος χώρας να στηρίξουν τη Συμφωνία των Πρεσπών, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν κατά το δοκούν.
Αντιθέτως, οι πολίτες της ΠΓΔΜ στη μεγάλη πλειοψηφία τους γύρισαν την πλάτη στα κελεύσματα των ελίτ και προτίμησαν με τη στάση τους να στείλουν ένα «δύσκολο» μήνυμα προς όλους: η συμφωνία δεν τους ενθουσιάζει και δεν τους προκαλεί διάθεση να τη στηρίξουν.
Γενικά, στην Ευρώπη όταν ο λαός μιας χώρας καλείται να αποφασίσει με την ψήφο του σε δημοψηφίσματα σχετικά με μεγαλεπήβολα σχέδια ή πιέζεται προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις, τα αποτελέσματα είναι συνήθως «εκρηκτικά».

Βυθίζοντας το Ευρωσύνταγμα

Μοιάζει μακρινό, αλλά ήταν το 1992 όταν η Γαλλία «γυρνούσε την πλάτη» στη Συνθήκη του Μάαστριχτ για τη δημιουργία της Ε.Ε. με ένα δημοψήφισμα τόσο οριακό (51% «ναι», 49% «όχι»), που οι Γάλλοι το ονόμασαν «μικρό ναι». Ωστόσο, για τις ευρωπαϊκές ελίτ ο «γαλλικός εφιάλτης» ήρθε στις 29 Μαΐου του 2005, όταν στο δημοψήφισμα για το διαβόητο Ευρωπαϊκό Σύνταγμα το 55% ψήφισε «όχι», ουσιαστικά καταφέροντας καίριο χτύπημα στο σχέδιο, το οποίο και βυθίστηκε αύτανδρο τρεις μέρες μετά, όταν οι Ολλανδοί πολίτες το απέρριψαν με το ηχηρό 61% που έλαβε το «όχι».

Τα δύο δημοψηφίσματα της Ιρλανδίας

To Ευρωσύνταγμα αντικαταστάθηκε με τη Συνθήκη της Λισαβόνας και το 2008 οι πολίτες της Ιρλανδίας κλήθηκαν να αποφασίσουν σε δημοψήφισμα αν θα τροποποιούσαν το Σύνταγμα της χώρας για να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις της Συνθήκης. Και εκεί συνέβη το εξής ανεπανάληπτο: στις 12 Ιουνίου του 2008 το 53,4% των Ιρλανδών απέρριψε τις αλλαγές στο Σύνταγμα, ουσιαστικά μπλοκάροντας τη Συνθήκη της Λισαβόνας. Ωστόσο, μετά από ασφυκτικές πιέσεις των Βρυξελλών το δημοψήφισμα επαναλήφθηκε στις 2 Οκτωβρίου του 2009 και τελικά εγκρίθηκε, με το «ναι» να συγκεντρώνει 67,1%.

Ακυρώνοντας το Σχέδιο Ανάν

Άλλο ένα παράδειγμα πλήρους ανατροπής των δεδομένων αφορά την Κύπρο και το Σχέδιο Ανάν. Με το δημοψήφισμα να έχει οριστεί για τις 24 Απριλίου του 2004, στις 7 του ίδιου μήνα ο τότε Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, αείμνηστος Τάσσος Παπαδόπουλος, με ένα συγκινησιακά φορτισμένο διάγγελμά του, είχε τονίσει ότι «λυπούμαι ειλικρινά, γιατί δεν μπορώ να αποδεχτώ και να υπογράψω το Σχέδιο Ανάν, όπως, τελικά, διαμορφώθηκε. Παρέλαβα Κράτος διεθνώς αναγνωρισμένο. Δεν θα παραδώσω “κοινότητα” χωρίς δικαίωμα λόγου διεθνώς και σε αναζήτηση κηδεμόνα. Και όλα αυτά έναντι κενών, παραπλανητικών, δήθεν, προσδοκιών». Το βράδυ του δημοψηφίσματος το Σχέδιο Ανάν απορρίφθηκε από την ελληνοκυπριακή πλευρά με το συντριπτικό 76%, ενώ οι Τουρκοκύπριοι το ενέκριναν με ποσοστό 65%.

Ματωμένο «όχι» στο ευρώ

Στις 14 Σεπτεμβρίου του 2003 η Σουηδία καλούνταν σε δημοψήφισμα, προκειμένου να αποφασίσει την ένταξή της ή όχι στην ΟΝΕ και στο ευρώ. Τρεις ημέρες πριν, η υπουργός Εξωτερικών της σοσιαλδημοκρατικής κυβέρνησης του Γιόραν Πέρσον και βασική υποστηρίκτρια του «ναι» Άννα Λιντ έπεφτε νεκρή από το μαχαίρι ενός άνδρα σε πολυκατάστημα στο κέντρο της Στοκχόλμης. Παρά το σοκ από τη δολοφονία της Λιντ, η κυβέρνηση αποφάσισε να προχωρήσει στο δημοψήφισμα, όπου οι Σουηδοί σε ποσοστό 56% απέρριψαν την ένταξη της χώρας στο ευρώ, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι οι Σοσιαλδημοκράτες ως κόμμα είχαν κρατήσει ουδέτερη στάση, καθώς υπήρχαν εσωκομματικές διαφωνίες.

Ύπνος με Bremain, ξύπνημα με Brexit

Μία από τις μεγαλύτερες ανατροπές στις προβλέψεις των «ειδικών» αποτελεί το δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου του 2016 για την παραμονή ή έξοδο της Βρετανίας από την Ε.Ε. Ο Συντηρητικός Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον, ο οποίος δεχόταν πίεση από το κόμμα του, τελικά προκήρυξε το δημοψήφισμα, έχοντας πρώτα φροντίσει να λάβει από τις Βρυξέλλες πρόσθετες εξαιρέσεις από το νομικό πλαίσιο της Ε.Ε. για τη Βρετανία και με το «πακέτο» αυτό στα χέρια έμοιαζε σίγουρος ότι το δημοψήφισμα θα επικύρωνε τη συνέχιση της παραμονής της χώρας στην Ένωση. Μάλιστα, τόσο ο ίδιος όσο και ο υπουργός Οικονομικών της Βρετανίας Τζορτζ Όσμπορν τάχθηκαν αμέσως υπέρ του «ναι», αφήνοντας το «όχι» σε τύπους όπως ο Νάιτζελ Φάρατζ του UKIP ή ο Μπόρις Τζόνσον. Τελικά, στις 23 Ιουνίου το 72% των Βρετανών πήγε στις κάλπες και το βράδυ της ίδιας ημέρας όλα τα exit polls συνέκλιναν στο συμπέρασμα ότι η καμπάνια του «ναι» είχε υπερισχύσει, έστω και οριακά. Οπότε είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς την έκπληξη των πάντων όταν το πρωί της 24ης «έσκασε» το επίσημο αποτέλεσμα: 51,9% «όχι», 48,1% «ναι». Η Βρετανία είχε ψηφίσει για έξοδο από την Ε.Ε., ο Κάμερον παραιτήθηκε και η διάδοχός του Τερέζα Μέι ακόμα παλεύει να ολοκληρώσει την περίπλοκη διαδικασία του Brexit.

Το «τέλος» του Ρέντσι

Ήταν Κυριακή 4 Δεκεμβρίου του 2016 όταν οι Ιταλοί πολίτες κλήθηκαν διά της ψήφου τους να εγκρίνουν μια μείζονα συνταγματική αναθεώρηση που προωθούσε ο τότε κεντροαριστερός πρωθυπουργός της χώρας Ματέο Ρέντσι, με την οποία επιδίωκε να «ξεμπερδέψει» την εξαιρετικά μπερδεμένη πολιτική πρακτική της Ιταλίας, η οποία συχνά έδενε τα χέρια των κυβερνήσεων. Σε αδρές γραμμές, ο Ρέντσι στόχευε να αποδυναμώσει τη Γερουσία υπέρ του Κοινοβουλίου και να ενισχύσει τις δυνατότητες της κυβέρνησης. Ο Ρέντσι φαινόταν σίγουρος για τη νίκη του «ναι» στο δημοψήφισμα, ωστόσο οι Ιταλοί είχαν άλλη άποψη: το 59,1% απέρριψε τη συνταγματική αναθεώρηση, ρίχνοντας την Ιταλία σε πολιτικό χάος, οδηγώντας τον Ρέντσι σε παραίτηση και ανοίγοντας τον δρόμο για τις εκλογές που έφεραν στην κυβέρνηση το Κίνημα των 5 Αστέρων και τη Λέγκα δύο χρόνια αργότερα.

Ο θυελλώδης Ιούλιος της Ελλάδας

Όσον αφορά τη χώρα μας, στις 5 Ιουλίου του 2015 οι Έλληνες πολίτες κλήθηκαν να ψηφίσουν σε δημοψήφισμα για την έγκριση ή απόρριψη πρότασης της Ε.Ε. σχετικά με νέο πρόγραμμα σταθεροποίησης της χώρας. Οι συνθήκες ήταν εκρηκτικές, με τις τράπεζες κλειστές, την κυβέρνηση να έχει επιβάλει capital controls, να έχει εκπέσει μία δόση προς το ΔΝΤ και το ΣτΕ να εγκρίνει τη νομιμότητα του δημοψηφίσματος μόλις δύο μέρες πριν από την κάλπη. Οι πολίτες πήγαν στις κάλπες σε συνθήκες ακραίας πόλωσης και «σκοτεινών» σχολίων για το μέλλον της χώρας από τους δανειστές, ωστόσο το ηχηρό 61,3% του «όχι» δεν σήκωνε αμφιβολίες, ιδίως αν αναλογιστεί κανείς ότι η συμμετοχή ξεπέρασε το 62%. Τα υπόλοιπα, όπως λέει και η γνωστή φράση, είναι ιστορία…