Η αυτοδιοίκηση σε συριζαϊκά αχαρτογράφητα νερά

Μπροστά στο ενδεχόμενο να εκλεγούν απονομιμοποιημένοι δήμαρχοι βρίσκεται η τοπική αυτοδιοίκηση σε όσους δήμους δεν έχουν εκλέξει δήμαρχο από τον πρώτο γύρο. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου, από τους 329 δήμους όλης της χώρας εξελέγησαν απευθείας, δηλαδή πήραν ποσοστά πάνω από 50%, μόνο 107. Στους υπόλοιπους η μάχη θα κριθεί στον δεύτερο γύρο.

Όμως εδώ ακριβώς δημιουργείται και το πρόβλημα. Διότι η ολοκλήρωση της εκλογής του δημοτικού συμβουλίου μετατρέπει τη μάχη του δεύτερου γύρου σε μάχη των δύο υποψήφιων δημάρχων, με την εκλογή του ενός ή του άλλου να μην επηρεάζει την τύχη των υποψήφιων συμβούλων τους.

Με το προηγούμενο εκλογικό σύστημα, το οποίο έδινε στον συνδυασμό του δημάρχου πλειοψηφία 3/5, οι υποψήφιοι των συνδυασμών που ήταν σε σειρά κατάταξης μετά τις πρώτες θέσεις κινητοποιούνταν, ευελπιστώντας ότι η εκλογή δημάρχου θα τους συμπαρέσυρε.

Ταυτόχρονα, η ήδη συντελεσθείσα εκλογή των συμβούλων μετατρέπει τη μάχη του δεύτερου γύρου σε μάχη για δύο. Συνήθως, όμως, αυτοί οι δύο έχουν ένα ποσοστό που σε ορισμένες περιπτώσεις δεν είναι καν πλειοψηφικό.

Στην Αθήνα, για παράδειγμα, ο κ. Μπακογιάννης και ο κ. Ηλιόπουλος συγκέντρωσαν μαζί ποσοστό περίπου 60%, με συμμετοχή στις εκλογές που έφτασε μαζί με τα λευκά και τα άκυρα το 46,7%. Το διακύβευμα των εκλογών και για τους δύο υποψηφίους είναι πόσους από τους ψηφοφόρους των άλλων συνδυασμών θα προσελκύσουν στις κάλπες στον δεύτερο γύρο για να ψηφίσουν έναν δήμαρχο, αν βέβαια θεωρηθεί δεδομένο ότι θα προσέλθουν και στον δεύτερο γύρο οι ψηφοφόροι που τους ψήφισαν στον πρώτο.

Αντίθετα, στη Θεσσαλονίκη, με συμμετοχή 52%, ο Νίκος Ταχιάος και ο Κωνσταντίνος Ζέρβας συγκέντρωσαν συνολικά περίπου 37% των ψηφισάντων, δηλαδή 45.000 ψήφους, σε ένα εκλογικό σώμα 129.000 ψηφοφόρων. Η συμμετοχή ήταν μικρότερη και από το 2010 και από το 2014 και η πληθώρα των υποψηφίων, που έφτασαν τους 2.000 μόνο στον Δήμο Θεσσαλονίκης, δεν συγκίνησε τους πολίτες. Ουσιαστικά στη Θεσσαλονίκη περίπου το 2% των κατοίκων ήταν υποψήφιοι. Το διακύβευμα για τους υποψηφίους της Θεσσαλονίκης είναι κατά πόσο μπορούν να ξαναφέρουν στην κάλπη αυτούς που την προηγούμενη Κυριακή επέλεξαν άλλους υποψηφίους.

Το δεύτερο θέμα το οποίο θα αντιμετωπίσουν οι δήμαρχοι που θα εκλεγούν αύριο και θα αναλάβουν καθήκοντα από 1 Σεπτεμβρίου είναι ο σχηματισμός πλειοψηφίας διοίκησης.

Στην Αθήνα, για παράδειγμα, ο κ. Μπακογιάννης έχει εκλέξει 21 από τους 49 συμβούλους και χρειάζεται άλλους τέσσερις για τον σχηματισμό πλειοψηφίας. Παλαιοί αυτοδιοικητικοί επισημαίνουν ότι εάν ο κ. Μπακογιάννης έχει μια στιβαρή οργάνωση στην ομάδα του, χωρίς απουσίες, είναι περίπου απίθανο να χάνει ψηφοφορίες στο δημοτικό συμβούλιο, όπου χρειάζεται άλλους τέσσερις συμβούλους, άλλων παρατάξεων. Και αυτό γιατί οι απουσίες και οι ελλείψεις απαρτίας είναι πολύ συνηθισμένες. Αξίζει να σημειωθεί ότι τους τελευταίους μήνες στον Δήμο Θεσσαλονίκης είχαν ακυρωθεί αρκετές συνεδριάσεις γι’ αυτόν τον λόγο.

Το παράδοξο στη Θεσσαλονίκη είναι ότι όποιος εκλεγεί δήμαρχος θα υπολείπεται σοβαρά οποιασδήποτε πλειοψηφίας στο δημοτικό συμβούλιο, με αποτέλεσμα να είναι απαραίτητες οι συνεργασίες.

Αν εκλεγεί ο κ. Ταχιάος, θα χρειάζεται άλλους 14 συμβούλους για την επιθυμητή πλειοψηφία των 25 στους 49, ενώ αν εκλεγεί ο κ. Ζέρβας, θα χρειάζεται άλλους 18. Το πιο δύσκολο κομμάτι του παζλ είναι ότι περίπου το 60% των συμβούλων της παράταξης προέρχονται από τον χώρο της κεντροδεξιάς, αλλά στοιχεία που να διευκολύνουν μια προγραμματική σύγκλιση είναι σχεδόν απίθανο να βρεθούν, διότι ελάχιστα συγκεκριμένα προγράμματα έχουν κατατεθεί. Ακόμη και στο μείζον θέμα της διαχείρισης της καθαριότητας οι αποκλίσεις ανάμεσα στη δημόσια διαχείριση και στην ανάθεση σε ιδιώτες είναι πολύ μεγάλες.

Την κατάσταση δυσχεραίνει το γεγονός ότι η μεγάλη πλειοψηφία των συμβούλων στο επόμενο δημοτικό συμβούλιο θα είναι νεοεκλεγέντες χωρίς εμπειρία, όχι μόνο στις διαδικασίες αλλά και στις αρμοδιότητες των δήμων, για τις οποίες έχουν μία ιδιαίτερα ασαφή εικόνα.

Αυτό θα καταστήσει ακόμα πιο δύσκολη τη λειτουργία των δήμων, χωρίς σαφή πλειοψηφία στο συμβούλιο, διότι από τη στιγμή που δεν χρειάζονται υπερψήφιση κάποιου προγράμματος, οι αναθέσεις των αντιδημαρχιών ενδέχεται να είναι προϊόν συναλλαγής.

Η λειτουργία των δήμων αναμένεται να εξελιχθεί σε πολύ σύνθετη υπόθεση, διότι πίσω από την επίκληση της διεύρυνσης της δημοκρατικής λειτουργίας που επέφερε η απλή αναλογική υπάρχουν πολλές αλλαγές στη λειτουργία των δημοτικών διοικήσεων.

Οι αλλαγές αυτές, όμως, μάλλον είναι σε διαφορετική κατεύθυνση από το νομοθετικό πλαίσιο που διαφήμισε η κυβέρνηση, γιατί μεταφέρουν αρμοδιότητες που είχαν συλλογικά όργανα, όπως το Δημοτικό Συμβούλιο, η Οικονομική Επιτροπή και η Επιτροπή Ποιότητας Ζωής, στον δήμαρχο προσωπικά. Ο τρόπος που θα ασκεί ο δήμαρχος αυτές τις αρμοδιότητες δεν έχει δοκιμαστεί, με αποτέλεσμα να μην είναι γνωστά τα όριά του, όπως δεν είναι γνωστές ούτε οι αντιδράσεις των ελεγκτικών μηχανισμών που έχουν στην ευθύνη τους τους δήμους.

Παράλληλα, όπως προκύπτει από τις πολιτικές εξελίξεις, είναι πολύ πιθανό να κληθεί να απαντήσει στα λειτουργικά προβλήματα του «Κλεισθένη» ο επόμενος υπουργός Εσωτερικών, της κυβέρνησης της ΝΔ, η οποία ήταν από την αρχή κατηγορηματικά αντίθετη και καταψήφισε τον συγκεκριμένο νόμο.

Ουσιαστικά η τοπική αυτοδιοίκηση από την 1η Σεπτεμβρίου μπαίνει σε αχαρτογράφητα νερά, με καινούργια διαρρύθμιση αρμοδιοτήτων, καινούργιο πολιτικό προσωπικό και κάποιους δημάρχους με μειωμένη πολιτική νομιμοποίηση και με πλήθος καταγγελίες για υπόγειες συναλλαγές να αιωρούνται και να κυκλοφορούν από στόμα σε στόμα χωρίς ούτε να ελέγχονται ούτε να απορρίπτονται επισήμως.

Μπροστά σε αυτή την κατάσταση, η λειτουργικότητα της τοπικής αυτοδιοίκησης ενδέχεται να μπει σε αμφισβήτηση και να προκαλέσει ακόμη και απειλή στην ομαλότητα της ζωής τοπικών κοινωνιών και, σε περίπτωση που επιβεβαιωθούν οι δυσοίωνες προβλέψεις, να χρειαστεί μια ριζική πολιτική παρέμβαση για άρση του αδιεξόδου.