ΜΚΟ και ελληνικό κράτος: Μια θολή συνύπαρξη

Θολό παραμένει το τοπίο στη διαχείριση των μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ) οι οποίες δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα μετά την ψήφιση από τη Βουλή της τροπολογίας με στόχο τον έλεγχο των δραστηριοτήτων τους σε ό,τι αφορά τις προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές, καθώς μέχρι στιγμής είναι αντιφατικές οι πληροφορίες για τη δράση τους.

Σύμφωνα με την έκθεση για το «Έργο της Εκπαίδευσης των Προσφύγων» την οποία συνέταξε τον Απρίλιο του 2017 η Επιστημονική Επιτροπή για τη Στήριξη των Παιδιών των Προσφύγων που είχε συστήσει το υπουργείο Παιδείας, υπήρχαν ΜΚΟ οι οποίες υλοποιούσαν στα κέντρα υποδοχής προσφύγων προγράμματα drama, dance movement psychotherapy χωρίς καν να έχουν ενημερώσει το υπουργείο Υγείας και άλλες που δεν είχαν εγκριθεί αλλά οι ίδιες αρνούνταν να αποχωρήσουν και οι διοικήσεις των κέντρων δεν μπορούσαν να προχωρήσουν στην αποβολή τους.

Από την κυβέρνηση διευκρινίστηκε ότι, σε αντίθεση με την τωρινή ρύθμιση, «οι προηγούμενες νομοθετικές πρωτοβουλίες (2016, 2018), που αφορούσαν τη σύσταση Εθνικού Μητρώου Ελληνικών και Ξένων ΜΚΟ που δραστηριοποιούνταν σε δράσεις κοινωνικού και ανθρωπιστικού χαρακτήρα και τη λειτουργία τους, δεν προέβλεπαν κανόνες διαπίστευσης/πιστοποίησης για τα φυσικά πρόσωπα».

«Στόχος είναι να υπάρξει έλεγχος στη δράση εκατοντάδων ΜΚΟ που λειτουργούν στη χώρα μας» δήλωσε την ημέρα που η τροπολογία κατατέθηκε στη Βουλή ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Στέλιος Πέτσας.

Κι όμως, μητρώο υπάρχει

Όμως μητρώο με βάση το οποίο λειτουργούσαν οι συγκεκριμένες οργανώσεις υπήρχε ήδη στο υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής.

Σε αυτό, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, είναι καταγεγραμμένες 86 ΜΚΟ, 73 από τις οποίες είναι ελληνικές και οι άλλες 13 ξένες, χωρίς όμως να διευκρινίζεται πόσες από αυτές είχαν κάνει ήδη την ηλεκτρονική αίτηση να καταγραφούν και πόσες ανταποκρίθηκαν στην κυβερνητική πρόσκληση της 26ης Νοεμβρίου 2019, η οποία ανέφερε: «Προκειμένου να ολοκληρωθεί η διαδικασία ένταξης στο ήδη υπάρχον μητρώο των μη κυβερνητικών οργανώσεων των οποίων πεδίο δράσης είναι το μεταναστευτικό/προσφυγικό, όπως αυτό περιγράφεται στο καταστατικό τους, παρακαλούνται οι νόμιμοι εκπρόσωποί τους εντός αποκλειστικής προθεσμίας 10 (δέκα) εργασίμων ημερών από της δημοσιεύσεως του παρόντος να καταθέσουν την αίτησή τους, με τα εκ του νόμου προβλεπόμενα νομιμοποιητικά και συνοδευτικά έγγραφα, στο αρμόδιο τμήμα του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη».

Στις αναλύσεις στα μέσα ενημέρωσης η κυβερνητική ρύθμιση για τον έλεγχο των ΜΚΟ που ψηφίστηκε στις 5 Φεβρουαρίου συνδυάστηκε με τις επεισοδιακές διαμαρτυρίες των φιλοξενουμένων στη Μόρια που είχαν αρχίσει την προηγούμενη μέρα.

Όμως τουλάχιστον στη Μόρια, όπως προκύπτει από τη συνέντευξη του αναπληρωτή διοικητή του Κέντρου Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ), Δημήτρη Βαφέα, στην F.S. της 15ης Δεκεμβρίου, όλες οι ΜΚΟ που δραστηριοποιούνταν εκεί είχαν ελεγχθεί: «Θέλω να διαβεβαιώσω ότι οι 17 ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται εντός του ΚΥΤ Λέσβου έχουν ελεγχθεί λεπτομερέστατα από τις αρμόδιες υπηρεσίες που υπουργείου Προστασίας του Πολίτη και καθόσον αφορά τις χρηματοδοτήσεις τους και καθόσον αφορά τα μέλη τους, για αξιόποινο παρελθόν κ.λπ., χωρίς να προκύψει κάτι. Οι έλεγχοι αυτοί είναι συνεχείς και ήδη από την προηγούμενη εβδομάδα το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη επανεξετάζει όλες τις ΜΚΟ σε πανελλήνιο επίπεδο».

Ο κ. Βαφέας αναφέρθηκε σε 17 ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στη Μόρια, όμως 15 μήνες νωρίτερα, τον Σεπτέμβριο του 2018, επί κυβερνήσεων ΣΥΡΙΖΑ, κοινή δήλωση αποδοκιμασίας των συνθηκών διαβίωσης στη Μόρια είχαν υπογράψει 19 οργανώσεις, 7 ξένες και 12 ελληνικές.

Άρα, τουλάχιστον 2 από τις 19 είχαν αποχωρήσει στο ενδιάμεσο διάστημα, χωρίς να έχει διευκρινιστεί ποιες ήταν.

Οι χρηματοδοτήσεις

Όμως ανάμεσα στις 7 ξένες ΜΚΟ συμπεριλαμβάνονται ορισμένες οι οποίες έχουν απευθείας χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και συγκεκριμένα από τη Διεύθυνση DG HOME, όπως η γερμανική ASB, η οποία ασχολείται με κατασκευαστικά έργα, η ελβετική Terre des hommes, τo Danich Council for Refugees, η International Rescue Committee και η OXFAM, με τις οποίες είχε υπογράψει συμφωνίες συνεργασίας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή από το 2016, όταν είχε έρθει στην Αθήνα ο τότε επίτροπος Ανθρωπιστικής Πολιτικής, Χρήστος Στυλιανίδης.

Μόνο οι συμφωνίες του 2016 αφορούσαν παρεμβάσεις των συγκεκριμένων οργανώσεων, αλλά και άλλων οργανισμών, όπως η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, ο Ερυθρός Σταυρός-Ερυθρά Ημισέληνος και ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης, ύψους περίπου 200 εκατ. ευρώ.

Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, τα οποία είναι από το 2019, το συνολικό ποσό ανεβαίνει στα περίπου 350 εκατ. ευρώ, από τα οποία συνολικά οι ΜΚΟ πήραν γύρω στα 160 εκατ., η Ύπατη Αρμοστεία 130 εκατ., η υπηρεσία ασύλου EASO 26 εκατ., ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης 20 εκατ. και ο Ερυθρός Σταυρός 17 εκατ. ευρώ.

Ο κ. Στυλιανίδης είχε διευκρινίσει ότι οι δράσεις θα γίνονταν, όπως και γίνονται, σε συνεργασία με ελληνικές ΜΚΟ, που είχαν την αναγκαία τοπική γνώση, αλλά ο δίαυλος των χρηματοδοτήσεων προκάλεσε τη δυσαρέσκεια των τοπικών δήμων στους οποίους φιλοξενούνται πρόσφυγες και μετανάστες.

«Στη διαχείριση των ΚΥΤ εμπλέκονται συνολικά 13 φορείς, κρατικοί και ΜΚΟ, αλλά οι δήμοι όχι» είχε δηλώσει ο τότε δήμαρχος Σάμου και υποψήφιος ευρωβουλευτής της ΝΔ, Μιχάλης Αγγελόπουλος, την άνοιξη του 2019.

Σύμφωνα με τον κ. Αγγελόπουλο, «από τα εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ που έχουν δοθεί στην Ελλάδα για το προσφυγικό-μεταναστευτικό, σε όλους, σε όλους τους δήμους της χώρας, έχουν φτάσει… ούτε 5 εκατ.: 4.900.000, για την ακρίβεια».

Στην προσπάθεια να αμβλυνθούν αυτού του είδους οι δυσαρέσκειες, στην πρόσφατη τροπολογία προβλέφθηκε ρητά η χρηματοδότηση δήμων που φιλοξενούν εγκαταστάσεις για πρόσφυγες και μετανάστες.

Το ελληνικό Δημόσιο

Θα πρέπει όμως να σημειωθεί ότι πολλές από τις δράσεις των ΜΚΟ, στις οποίες διατέθηκαν τα χρήματα, προϋπέθεταν γραφειοκρατικές αποφάσεις από την πλευρά του ελληνικού Δημοσίου που δυσχέραιναν πολύ την υλοποίηση του σκοπού τους.

Για παράδειγμα, η προσφορά της ASB για κατασκευή οικισμού με προκατασκευασμένες κατοικίες στη Θεσσαλονίκη, το 2016, απορρίφθηκε από το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, επειδή ήταν πολύ φτηνή.

Παράλληλα, το τοπίο καθιστά θολό και η καθυστέρηση στη διερεύνηση των καταγγελιών για κακοδιαχείριση των κονδυλίων που είχε διαθέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθώς η OLAF, η υπηρεσία ελέγχου της Ε.Ε., δεν έχει ανακοινώσει τίποτε ακόμη από την έρευνα. Το ελληνικό Δημόσιο έχει συνολικά πάρει απευθείας περίπου 200 εκατ. ευρώ, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων διαχειρίστηκε το υπουργείο Άμυνας την περίοδο της υπουργίας Καμμένου.

«Κάθε έλεγχος είναι καλοδεχούμενος» είχε δηλώσει ο τότε υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής, Δημήτρης Βίτσας, τον Οκτώβριο του 2018, όταν ξεκίνησε ο έλεγχος από την OLAF, προσθέτοντας σε μια τηλεοπτική του συνέντευξη «μη μας ανακατεύετε εμάς με τις ΜΚΟ», αποτυπώνοντας τη λογική της νομοθετικής ρύθμισης του ΣΥΡΙΖΑ, ότι οι ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται σε δράσεις κοινωνικού και ανθρωπιστικού χαρακτήρα δεν χρειάζονται κανόνες διαπίστευσης/πιστοποίησης για τα φυσικά πρόσωπα.