Η Τουρκία ως ασφαλής χώρα για τους πρόσφυγες, οι καταγγελίες και οι επαναπροωθήσεις

Τις επιπτώσεις στη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών από τον χαρακτηρισμό, από την Ελλάδα, της Τουρκίας ως ασφαλούς χώρας για τη διαβίωση αιτούντων άσυλο από τη Συρία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές και τη Σομαλία προσπαθούν να αποτιμήσουν Αθήνα και Άγκυρα, καθώς και κόμματα και μη κυβερνητικές οργανώσεις που εμπλέκονται στο θέμα.

Σύμφωνα με το ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο, μια τρίτη χώρα (η Τουρκία στην προκειμένη περίπτωση) χαρακτηρίζεται ασφαλής για ένα πρόσωπο που αναζητά διεθνή προστασία όταν η ζωή και η ελευθερία του δεν απειλούνται σε σχέση με τη φυλή, τη θρησκεία, την εθνικότητα, τη συμμετοχή σε κοινωνικές ομάδες και την πολιτική άποψη.

Ουσιαστικά, πρόκειται για τη συντριπτική πλειοψηφία όσων έχουν καταφύγει στη γειτονική χώρα, καθώς, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΟΗΕ, στην Τουρκία ζουν περίπου 4 εκατ. πρόσφυγες, τα 9/10 των οποίων, τα 3,6 εκατ. είναι Σύριοι. Δηλαδή, σχεδόν το 4,5% του πληθυσμού της Τουρκίας.

Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, ο χαρακτηρισμός σημαίνει πρακτικά ότι οι ελληνικές Αρχές νομιμοποιούνται ακόμη και να μη δέχονται τις αιτήσεις ασύλου, γεγονός που θα αποθαρρύνει ακόμη περισσότερο τις ομάδες των διακινητών να τους προωθούν από τα τουρκικά παράλια προς τα ελληνικά νησιά, καθώς αμέσως μετά θα επιστρέφονται στην Τουρκία.

«Ο χαρακτηρισμός της Τουρκίας ως ασφαλούς τρίτης χώρας αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την αντιμετώπιση των παράνομων μεταναστευτικών ροών και της εγκληματικής δράσης των κυκλωμάτων λαθροδιακινητών», είπε στη σχετική δήλωσή του ο υπουργός Μετανάστευσης, Ν. Μηταράκης, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ, από την πλευρά του, εκτίμησε ακριβώς το αντίθετο. «Οι αιτούντες άσυλο, οι αιτήσεις των οποίων απορρίπτονται ως απαράδεκτες, δεν θα επιστρέφονται, αλλά θα παραμένουν στην Ελλάδα», ανέφερε σε ανακοίνωσή της η Κουμουνδούρου.

Οι προσφυγικές ροές σε αριθμούς

Πολιτικά στελέχη που έχουν ασχοληθεί ενεργά με την υπόθεση της διαχείρισης των προσφυγικών ροών εκφράζουν την άποψη ότι καμία από τις δύο προσεγγίσεις δεν είναι σωστή. Κι αυτό γιατί υπάρχει μία εξαιρετικά σημαντική μείωση ροών στα ελληνικά νησιά, όπου μέχρι τις 7 Ιουνίου είχαν φτάσει μόλις 49 πλοιάρια, περίπου δηλαδή δύο κάθε εβδομάδα, με συνολικό αριθμό αφίξεων 1.162. Αντίστοιχα, η τουρκική ακτοφυλακή είχε αποτρέψει τον απόπλου από την Τουρκία πενταπλασίου αριθμού πλοιαρίων, για την ακρίβεια 222, που μετέφεραν συνολικά εξαπλάσιο αριθμό ατόμων, δηλαδή 6.873 άτομα.

Παράλληλα, μη κυβερνητικές οργανώσεις καταγγέλλουν δεκάδες απωθήσεις πλοιαρίων που μεταφέρουν άτομα από τα τουρκικά παράλια στα ελληνικά νησιά.

Πρόκειται για επιβεβαίωση του πολιτικού μηνύματος που από την αρχή θέλησε να δώσει η κυβέρνηση Μητσοτάκη, σύμφωνα με το οποίο θα κάνει δύσκολη τη ζωή όσων προσπαθούν να έλθουν στην Ελλάδα από την Τουρκία και δεν πρόκειται να έχει επιπλέον αποτελέσματα, είπε στη Free Sunday πανεπιστημιακός από τον χώρο της Αριστεράς, ο οποίος είχε συγκρουστεί και με τον Γ. Μουζάλα, όταν ήταν υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής των κυβερνήσεων Τσίπρα.

Μάλιστα, επέμεινε ότι ενδεχόμενη άρνηση της Τουρκίας να δεχτεί πίσω τις εθνικότητες για τις οποίες κρίνεται ασφαλής χώρα θα έχει ως αποτέλεσμα την έναρξη της διαδικασίας ασύλου στην Ελλάδα, ενώ υπενθύμισε ότι η προσδοκία για μείωση των ροών είναι παρακινδυνευμένη, από τη στιγμή που έχουν ήδη εξασθενίσει τα pushbacks.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης, «Aegean Boat Report», μόνο τον Μάιο του 2021 καταγράφηκαν 26 παράνομες επαναπροωθήσεις στο Αιγαίο από το Ελληνικό Λιμενικό και αφορούσαν πλοιάρια που μετέφεραν 601 άτομα, άνδρες, γυναίκες και παιδιά.

Η οργάνωση, όπως και η τουρκική κυβέρνηση, αλλά και Έλληνες πολιτικοί από τον χώρο της Αριστεράς, καταγγέλλουν την «απάνθρωπη συμπεριφορά των ελληνικών Αρχών σε πρόσφυγες και μετανάστες», ενώ σχετική επιστολή έστειλε και η Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, κα Ντούνια Μιγιάτοβιτς.

«Οι ισχυρισμοί σχετικά με τις ενέργειες των ελληνικών Αρχών δεν έχουν σχέση με τις προβλεπόμενες αρχές λειτουργίας που ακολουθούν οι ελληνικές Αρχές και έχουν μέχρι στιγμής αποδειχθεί σε μεγάλο βαθμό αβάσιμοι», απάντησαν με γραπτή επιστολή στην κα Μιγιάτοβιτς οι υπουργοί Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Γιάννης Πλακιωτάκης και Μετανάστευσης και Ασύλου, Νότης Μηταράκης.

Οι Σύριοι στην Τουρκία

O πρόεδρος Ερντογάν είχε κάνει ειδικά σχέδια για την εγκατάστασή τους σε περιοχές ανάμεσα στις δύο χώρες με τελικό σκοπό τον επαναπατρισμό τους, τα οποία τελικά δεν προχώρησαν, καθώς δεν εξασφάλισε την προσδοκώμενη χρηματοδότηση από την Ε.Ε., κυρίως.

Ενδεικτικό του βαθμού ενσωμάτωσης των Σύριων στην Τουρκία είναι το γεγονός ότι, στην προεκλογική περίοδο των δημοτικών εκλογών του 2019, ο μετέπειτα νικητής των εκλογών και νυν δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, Εκρεμ Ιμάμογλου, έβαλε στην πολιτική του ατζέντα την διατήρηση του τουρκικού χαρακτήρα της πόλης και την προστασία των θέσεων εργασίας που, κατά τον Ιμαμογλου, είχαν καταληφθεί από τους Σύριους.

Ακόμη δε περισσότερο, όταν ο πρόεδρος Ερντογάν, τον Φεβρουάριο του 2020, προέτρεψε τους ευρισκόμενους στην Τουρκία μετανάστες να πορευθούν προς την Ευρώπη μέσω Έβρου, δεν είχε καταγραφεί μεγάλος αριθμός προερχομένων από τη Συρία.

Μάλιστα, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, ο αριθμός όσων Σύριων ζήτησαν για πρώτη φορά άσυλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση μειώθηκε κατά 15% και συγκεκριμένα από τις 74.900 του 2019 έπεσαν στους 63.500 το 2020. Πέντε χρόνια νωρίτερα, το 2015 είχαν υποβάλλει αίτηση για άσυλο 362.000 πολίτες της Συρίας, οι μισοί από τους οποίους εγκαταστάθηκαν στη Γερμανία.

Συνολικά, δηλαδή, οι Σύριοι που ζήτησαν άσυλο στην Ε.Ε. είναι μικρο-κλάσμα των διαμενόντων στην Τουρκία, και όπως προκύπτει δεν ενδιαφέρονται να φύγουν. Σύμφωνα πάντως με μία έρευνα του πανεπιστημίου Bilgi της Κωνσταντινούπολης, η οποία δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2020, το 85% των Τούρκων θα προτιμούσε να απομονωθούν οι Σύριοι πρόσφυγες και όχι να ενσωματωθούν στην Τουρκική κοινωνία.

Θα πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι τον τελευταίο καιρό ακούγονται πληροφορίες ότι πρόσφυγες και μετανάστες φτάνουν στα νησιά από την Τουρκία και κρύβονται μέχρι να καταφέρουν να περάσουν στην ηπειρωτική χώρα, με σκοπό να ταξιδέψουν παράνομα προς Βορρά και να φτάσουν στη Γερμανία, όπου θα ζητήσουν άσυλο για πρώτη φορά.

Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι στις εθνικότητες που καταγράφουν ροή προς τις ευρωπαϊκές ακτές γενικώς, συμπεριλαμβανομένων των νησιών, είναι Κολομβιανοί και Βενεζουελάνοι, με αποτέλεσμα κάποιοι να σκέφτονται να θέσουν στον ΣΥΡΙΖΑ το ερώτημα αν υπάρχουν πρόσφυγες που εγκαταλείπουν τη Βενεζουέλα για πολιτικούς λόγους.

To 2013 είχαν γίνει 105 αιτήσεις ασύλου πολιτών της Βενεζουέλας στην Ε.Ε., ενώ το 2019 ο αριθμός τους είχε φτάσει τους 45.675, δηλαδή η αύξηση ήταν πάνω από 43 000%, ενώ το 2020 είχαν μείωση περίπου 10.000 αλλά διατήρησαν την τρίτη θέση. Το 90% των Βενεζουελάνων καταφεύγει στην Ισπανία.