Ρομά εν Ελλάδι

Σε περίπου μία Ελλάδα υπολογίζεται, σύμφωνα τα με τα πιο πρόσφατα πλην ανεπίσημα στοιχεία, ο παγκόσμιος πληθυσμός των Ρομά. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις που έχει κάνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ανάγονται στο 2012, οι Ρομά ανέρχονται σε περίπου 12 εκατ., από τους οποίους οι 8-10 εκατ. κατοικούν σε χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα πάντοτε με ανεπίσημους υπολογισμούς, υπολογίζεται ότι κατοικούν κάτι ανάμεσα σε 150 και 300.000 άνθρωποι, δηλαδή περίπου το 2% του συνολικού πληθυσμού, αν και δικές τους εκτιμήσεις ανεβάζουν τον αριθμό σε 400.000.

Τα στοιχεία δεν ταιριάζουν αναλογικά σε καμία από τις γειτονικές χώρες καθώς είναι αριθμητικά λιγότεροι απ’ ό,τι στη Βόρεια Μακεδονία, όπου υπολογίζονται σε 260.000, και ποσοστιαία λιγότεροι απ’ ό,τι στη Βουλγαρία, όπου λέγεται ότι αποτελούν το 10% του πληθυσμού, δηλαδή 7,5 εκατ. άνθρωποι. Τα επίσημα βουλγαρικά στοιχεία ανεβάζουν τον πληθυσμό περίπου στους μισούς.

Στην Αλβανία εκτιμάται ότι ζουν 100.000 Ρομά, δηλαδή το 3% του πληθυσμού.

Όμως, σε κάθε περίπτωση, τα συγκεκριμένα στοιχεία δεν είναι ασαφή σε σχέση με την Ελλάδα μόνο, αλλά παρόμοια είναι η κατάσταση που παρατηρείται στο σύνολο σχεδόν των ευρωπαϊκών χωρών.

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 λειτουργεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο το European Roma Rights Center, το οποίο μέχρι το επεισόδια στο βενζινάδικο την προηγούμενη Τρίτη είχε ασχοληθεί 139 φορές με την Ελλάδα. Την Τρίτη ο αριθμός αυξήθηκε κατά 10% κι έφτασε τις 155.

Η πρώτη φορά που ασχολήθηκε με τα ελληνικά θέματα ήταν επιστολή που είχε στείλει τον Μάιο του 1997 στον τότε πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη, στον οποίο επισήμανε διακρίσεις σε βάρος των Ρομά.

Βασικά παραδείγματα πολιτικής πελατείας

Εκείνο όμως που δεν επισήμανε, ήταν η εκμετάλλευση του εύπλαστου πολιτικά υλικού το οποίο δημιουργούσαν οι ίδιες οι κοινότητες των Ρομά.

Την επόμενη μόλις χρόνια, με την αφορμή των δημοτικών εκλογών σε δήμο με πληθυσμό Ρομά, υποψήφιος δήμαρχος είχε υποσχεθεί 5.000 δραχμές για κάθε ψήφο Ρομά, ενώ ο αντίπαλός του έδωσε 5.000 για κάθε εκλογικό βιβλιάριο που του παραδόθηκε πριν ν’ ανοίξουν οι κάλπες.

Δύο χρόνια αργότερα, κορυφαίος υπουργός έδινε προεκλογικό show σε οικισμό Ρομά, όπου χόρεψε τους «Ψιθύρους καρδιάς» και αλλά πολλά, ενώ ο Βασίλης Παϊτέρης ήταν το 1996 υποψήφιος με το ΔΗΚΚΙ του Δημήτρη Τσοβόλα, το 2000 στήριξε το ΠΑΣΟΚ, το 2004 ήταν υποψήφιος με τη ΝΔ του Καραμανλή, ενώ πριν από τις εκλογές του 2019 έκανε και χειραψία με τον Αλέξη Τσίπρα.

«Αυτό που ήθελα και που είχα ζητήσει από όλους τους πολιτικούς δεν ήταν τίποτε άλλο πέρα από το να πάνε τα παιδιά των τσιγγάνων υποχρεωτικά στο σχολείο», είχε πει το 2019 ο Παϊτέρης στο «Πρώτο Θέμα».

Στις ευρωεκλογές του 2019, όταν ο Αλέξης Τσίπρας περιέφερε τους Ρομά στις προεκλογικές του πλατείες που δεν γέμιζαν, ο κ. Παϊτέρης είχε πει: «Παρότι ο Τσίπρας δεν με έκανε σύμβουλό του, ήταν ο μόνος πρωθυπουργός που έσκυψε, έστω και λίγο, πάνω από τα προβλήματα των Ρομά, που έδειξε κάποια ευαισθησία. Έδωσε ένα ΚΕΑ προκειμένου να έχουν ένα πιάτο φαγητό άνθρωποι τελείως ανήμποροι και άνοιξε τα νοσοκομεία σε όλους μας χωρίς το παραμικρό αντίτιμο. Επίσης, είναι ο μοναδικός πρωθυπουργός στην Ελλάδα, και εύγε του, που δέχθηκε Ρομά στο Μέγαρο Μαξίμου».

Στο ευρωψηφοδέλτιο του ΣΥΡΙΖΑ ήταν και η Ρομά, Μαρία Τζαμπάζη, ενώ αμέσως μετά την προεκλογική ομιλία Τσίπρα στην κεντρική πλατεία της Λαμίας, ο κ. Βαλάντης Χαλιλόπουλος, πρόεδρος του Συλλόγου «Λεωνίδας ο Σπαρτιάτης», ο οποίος είχε οργανώσει την παρουσία των Ρομά, παραδέχτηκε ότι υπήρχε οργανωμένη μετακίνηση από όλη τη Φθιώτιδα, τη Βοιωτία ακόμη και τη Βόρεια Ελλάδα και την Ξάνθη και προσέθεσε ότι θέλουν και αυτοί να ενταχθούν στον κοινωνικό ιστό της πόλης και όχι να ζουν αποκομμένοι στην εγκληματικότητα και την παραβατικότητα. Λίγες ημέρες αργότερα, συνελήφθη με τη σύζυγό του με ένα κιλό και 18 γραμμάρια ακατέργαστης ινδικής κάνναβης.

Παρά το ότι ο κ. Παϊτέρης πίεσε και από το 2000, πανευρωπαϊκά, γίνεται μια τεράστια προσπάθεια διάχυσης της εκπαίδευσης στις κοινότητες των Ρομά και των περιπλανώμενων, απτά αποτελέσματα δεν υπάρχουν.

Εγκληματικότητα κι εκπαίδευση

Από έρευνα που έγινε το 2021 στο Κατάστημα Κράτησης Κορυδαλλού, τα στοιχεία της οποίας παρουσιάζει ο κοινωνιολόγος του Κ.Κ. Κορυδαλλού, Ηλίας Ασημακόπουλος, προκύπτει το εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης της κοινότητας, καθώς το 91,2% των Ελλήνων Ρομά κρατουμένων στο Κ.Κ. Κορυδαλλού δήλωσαν ότι δεν έχουν ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση.

• Καθόλου σχολείο 122, 58,1%.
• Μερικές τάξεις δημοτικού 33, 15,6%.
• Απόφοιτοι δημοτικού 34, 16,1%.
• Μερικές τάξεις γυμνασίου 3, 1,4%.
• Απόφοιτοι γυμνασίου 12, 5,6%.
• Απόφοιτοι λυκείου 1, 0,5%.
• Δεν δήλωσαν 6, 2,8%.

Σύμφωνα με τα στοιχεία τα οποία επικαλείται ο κ. Ασημακόπουλος, στις 8 Νοεμβρίου 2021, στο Κατάστημα Κράτησης Κορυδαλλού κρατούνταν:

• 1.859 άτομα.
• 709 ήταν Έλληνες υπήκοοι.
• 211 (125 υπόδικοι και 86 κατάδικοι), 29,7% των Ελλήνων και 11,3% του συνόλου εκτιμάται ότι ήταν Έλληνες Ρομά, με μέσο όρο ηλικίας τα 33,8 έτη και παιδιών τα 2,4.

Δηλαδή, τρεις στους δέκα κρατούμενους προέρχονται από μια πληθυσμιακή ομάδα που δεν εκπροσωπεί πάνω από το 3%-4% του συνολικού πληθυσμού.

Και από αυτούς, μόνο το 55% δηλώνει μόνιμη διεύθυνση κατοικίας, ενώ το 45% δηλώνει ότι διαμένει σε καταυλισμούς, δηλαδή συνήθως παραπήγματα χωρίς τρεχούμενο νερό και αποχέτευση, μικρά σπίτια ενός-δύο δωματίων από τσιμεντόλιθο και αρκετά λυόμενα.

Η κ. Γεωργία Καλπαζίδου, στη μελέτη της για τη μαθητική διαρροή, υποστηρίζει ότι οι Ρομά που ζουν σε κανονικά σπίτια και επίσης είναι ενταγμένοι στον οικιστικό αλλά και κοινωνικό ιστό των πόλεων παρουσιάζουν υψηλότερη συμμετοχή στην εκπαίδευση συγκριτικά με τους Ρομά που διαμένουν στους καταυλισμούς.

Άλλωστε, το είχε πει κι ο πρόεδρος της Πανθεσσαλικής Ομοσπονδίας των Ρομά, Νίκος Παϊτέρης, ζητώντας την ενίσχυση του κράτους όταν μπήκε σε καραντίνα λόγω COVID o οικισμός Νέα Σμύρνη στη Λάρισα: «Ο Ρομά να μη βγει έξω, να κάνει τον πλανόδιο, να κλέψει να ζητιανέψει, να φέρει λεφτά και να ταΐσει την οικογένειά του».

Από την έκθεση της ΕΛ.ΑΣ. για το οργανωμένο έγκλημα το 2021, προκύπτει ότι όσον αφορά τις εγκληματικές ομάδες που δραστηριοποιούνται στις κλοπές-διαρρήξεις:

• Οι ομάδες των αλλοδαπών είναι το ¼ (27%) ενώ τρεις στις 5 (63%) είναι με μέλη Έλληνες υπηκόους.
• Στις αλλοδαπές ομάδες, τέσσερις στις δέκα (39%) είναι Γεωργιανές και μία στις τρεις αλβανική (33%).
• Στις ελληνικές ομάδες, σε πάνω από οκτώ στις δέκα (84%) κυριαρχούν οι ομάδες με μέλη, κατά συντριπτική πλειοψηφία Ρομά, οι οποίες, σύμφωνα πάντα με την ΕΛ.ΑΣ., είναι μερικώς ιεραρχικές και τα μέλη τους έχουν, ως επί το πλείστον, συγγενικές και φιλικές σχέσεις μεταξύ τους.

Πάντως, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, δεν έχει καταγραφεί διασυνοριακό πρόβλημα εξαιτίας της παρουσίας Ρομά σε γειτονικές χώρες, παρά μόνο όταν το 2012-13 στο Δημοτικό Συμβούλιο Θεσσαλονίκης είχε καταγγελθεί ότι Ρόμα με βουλγαρική υπηκοότητα –«βουλγαρόγυφτοι» είχαν χαρακτηριστεί τότε– λεηλατούσαν τους κάδους των ανακυκλώσιμων υλικών. Μέρος της διοίκησης και μεγάλο μέρος της αντιπολίτευσης συζητούσαν το ενδεχόμενο να τοποθετηθούν κλειδαριές ασφαλείας στους κάδους της ανακύκλωσης, για να καταστεί απαγορευτική η κλοπή υλικών. Το γιατί οι συγκεκριμένοι έβγαζαν κέρδος από τη διαδικασία ενώ ο δήμος εισέπραττε τέλη από τους δημότες δεν συζητήθηκε ποτέ, παρά το ότι είχε προταθεί.

Πάντως, μόλις ένας στους δέκα κρατούμενους στο κατάστημα κράτησης Κορυδαλλού είχε δηλώσει ως επάγγελμα «συλλέκτης ανανεώσιμων υλικών». Το 36% δήλωνε πλανόδιος πωλητής και το 28% άνεργος, ενώ 0,5% (ένας στους 211) ήταν δημόσιος υπάλληλος.