H απειλή του Brexit παραλύει την Ε.Ε. - Free Sunday
H απειλή του Brexit παραλύει την Ε.Ε.

H απειλή του Brexit παραλύει την Ε.Ε.

Στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις κυριαρχεί αυτή την περίοδο ο προβληματισμός για το δημοψήφισμα που θα πραγματοποιηθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Πέμπτη 23 Ιουνίου, για να αποφασίσουν οι πολίτες της χώρας εάν τελικά θα υπάρξει Brexit ή θα παραμείνει το Ηνωμένο Βασίλειο στην Ε.Ε.

Οι περισσότερες από τις πιο πρόσφατες δημοσκοπήσεις φαίνεται να ευνοούν το Brexit αλλά οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι τίποτε δεν έχει κριθεί, εφόσον οι περισσότεροι από τους αναποφάσιστους, οι οποίοι ανάλογα με τη δημοσκόπηση είναι 10%-15% του συνόλου, φαίνεται να κλίνουν υπέρ της παραμονής του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ε.Ε. Όλα δείχνουν ότι την Πέμπτη 23 Ιουνίου θα έχουμε ένα νέο εκλογικό θρίλερ, ανάλογο με εκείνο του δεύτερου γύρου των προεδρικών εκλογών της Αυστρίας, και πως το μεγαλύτερο θρίλερ θα ξεκινήσει την επόμενη μέρα και θα αφορά το σύνολο της Ε.Ε.


Τα δύο σενάρια

Δύο είναι τα βασικά σενάρια πάνω στα οποία εργάζονται οι εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών θεσμών και των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Σε περίπτωση επικράτησης του Brexit, θα ξεκινήσει η σύνθετη διαδικασία αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε., ενώ οι Γερμανοί θα πάρουν την πρωτοβουλία, σε συνεργασία με τους Γάλλους, για να καλυφθεί το μεγάλο κενό που θα δημιουργήσει το Brexit και να δοθεί μια νέα δυναμική στη διαδικασία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Εάν υπάρξει νίκη των υποστηρικτών της παραμονής του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ε.Ε., οι εξελίξεις θα είναι πιο ήπιες και καλύτερα προγραμματισμένες. Θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για μια Ε.Ε. δύο ταχυτήτων, χωρίς όμως να αλλάξει η σύνθεση της Ευρωζώνης και της ίδιας της Ε.Ε.

Η ελληνική κυβέρνηση βγήκε κερδισμένη από την προετοιμασία του βρετανικού δημοψηφίσματος, εφόσον οι Ευρωπαίοι εταίροι και πιστωτές έδειξαν αρκετή κατανόηση στις πολιτικές της ανάγκες και δέχτηκαν τους αναγκαίους συμβιβασμούς για να αποτραπεί η επανάληψη της κρίσης του καλοκαιριού του 2015, η οποία θα ενίσχυε τη δυναμική του Brexit στην τελική ευθεία προς το δημοψήφισμα.

Η κατανόηση των Ευρωπαίων εταίρων για τα άμεσα ζητήματα συνοδεύτηκε από μια σκλήρυνση της στάσης τους σε ό,τι αφορά τις μεσομακροπρόθεσμες ρυθμίσεις.

Πρώτον, δεν έγινε καμία ουσιαστική ρύθμιση του χρέους, απλώς περιγράφηκε ο τρόπος που θα συζητηθεί και στη συνέχεια θα ρυθμιστεί, χωρίς πρόσθετη επιβάρυνση των πιστωτριών χωρών.

Δεύτερον, εφαρμόζονται νέες μέθοδοι για τον πολιτικό έλεγχο της οικονομικής διαχείρισης στην Ελλάδα, οι οποίες συμπεριλαμβάνουν ένα υπερταμείο ιδιωτικοποιήσεων και αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας σε βάθος… 99 ετών και τον πολυσυζητημένο μηχανισμό, ο οποίος θα προχωράει στον αυτόματο περιορισμό των δημοσίων δαπανών και στην αυτόματη αύξηση των φόρων κάθε φορά που θα παρατηρούνται σημαντικές αποκλίσεις από τους δημοσιονομικούς στόχους.

Τρίτον, και σημαντικότερο, η Ελλάδα στερήθηκε οριστικά τα κέρδη από τη διαχείριση των ελληνικών ομολόγων από την ΕΚΤ και τις κεντρικές τράπεζες των χωρών-μελών. Πρόκειται για ένα ποσό της τάξης των 10 δισ. ευρώ, το οποίο, αντί να χρηματοδοτήσει το τραπεζικό σύστημα και την πραγματική οικονομία, θα μετατραπεί σε ένα είδος αποθεματικού το οποίο θα περιορίσει το οικονομικό ρίσκο για τους πιστωτές σε σχέση με τη διαχείριση του χρέους του ελληνικού Δημοσίου.

Ουσιαστικά οι Ευρωπαίοι εταίροι πρόσφεραν πολιτικό χρόνο στην κυβέρνηση Τσίπρα για να αποφύγουν δυσάρεστες εξελίξεις στην τελική ευθεία προς το βρετανικό δημοψήφισμα, ταυτόχρονα όμως έκαναν πιο ασφυκτικό το μεσομακροπρόθεσμο πλαίσιο διαχείρισης της ελληνικής οικονομίας.

Η επιστροφή του Grexit

Τις τελευταίες εβδομάδες δημοσιεύονται αναλύσεις στον διεθνή έγκυρο Τύπο οι οποίες οδηγούν στο συμπέρασμα ότι μπορεί να επιστρέψει το σενάριο του Grexit. Η ανησυχία για τις μελλοντικές εξελίξεις στην Ελλάδα έχει σχέση με το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος της 23ης Ιουνίου, το γενικότερο αρνητικό κλίμα που έχει δημιουργηθεί στην Ε.Ε. αλλά και τα ειδικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας.

Εάν επικρατήσει το Brexit, θα υπάρξουν δυναμικές πρωτοβουλίες για την επιτάχυνση και την εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, από τις οποίες μπορεί να αποκλειστεί η Ελλάδα εξαιτίας της αδυναμίας της οικονομίας της να λειτουργήσει αποτελεσματικά σε ένα εξαιρετικά ανταγωνιστικό περιβάλλον. Η επόμενη μέρα στην Ε.Ε., εάν υποθέσουμε ότι υπάρξει Brexit, θα ανήκει στους ισχυρούς που θα θελήσουν να πάρουν δυναμικές πρωτοβουλίες και όχι στις προβληματικές οικονομίες που δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις.

Ανεξάρτητα από το εάν θα υπάρξει Grexit ή επικράτηση των υποστηρικτών της παραμονής του Ηνωμένου Βασιλείου με ένα ποσοστό της τάξης του 50%-55%, θα ενισχυθούν ο ευρωσκεπτικισμός και ο αντιευρωπαϊσμός σε σημαντικές χώρες της Ε.Ε., όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Γερμανία. Στη Γαλλία το Εθνικό Μέτωπο της κ. Λεπέν πιέζει ήδη για τη διενέργεια δημοψηφίσματος με το οποίο θα αποφασιστεί η ευρωπαϊκή στρατηγική της χώρας. Στην Ιταλία τα ποσοστά δυσαρέσκειας με την Ε.Ε. αυξάνονται συνεχώς, με αποτέλεσμα να υπονομεύεται η πολιτική θέση του κεντροαριστερού μεταρρυθμιστή πρωθυπουργού Ματέο Ρέντσι και να ενισχύονται οι δεξιοί και ακροδεξιοί λαϊκιστές. Στη Γερμανία ανεβαίνουν τα ποσοστά της δεξιάς, αντιμεταναστευτικής Εναλλακτικής για τη Γερμανία και ενισχύουν τις δυνάμεις τους οι Φιλελεύθεροι. Και τα δύο κόμματα, τα οποία ασκούν μεγάλη πίεση στους Χριστιανοδημοκράτες της κ. Μέρκελ, τάσσονται υπέρ του επαναπροσδιορισμού της ευρωπαϊκής στρατηγικής της Γερμανίας και ζητούν την αποχώρηση της Ελλάδας από την Ευρωζώνη.

Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στο Ηνωμένο Βασίλειο, το ευρωπαϊκό περιβάλλον θα γίνει πιο δύσκολο για την Ελλάδα, γιατί θα περιοριστεί κι άλλο ο αριθμός των προθύμων που δέχονται να στηρίξουν την ελληνική οικονομία σε μια δύσκολη μεταβατική φάση με απροσδιόριστη διάρκεια.

Χωρίς λύση τα προβλήματα

Οι περισσότεροι ειδικοί και οι αναλυτές των έγκυρων διεθνών ΜΜΕ υπογραμμίζουν ότι η πρώτη θετική αξιολόγηση του τρίτου προγράμματος-μνημονίου απέτρεψε την άμεση καταστροφή, χωρίς όμως να δώσει λύσεις στα μεγάλα οικονομικά προβλήματα και να ρυθμίσει τις σχετικές εκκρεμότητες. 

Κανείς δεν ξέρει αν το ΔΝΤ θα παραμείνει στο ελληνικό πρόγραμμα, το μόνο που έγινε γνωστό είναι ότι η σχετική εισήγηση από τα στελέχη που εμπλέκονται στο ελληνικό πρόγραμμα προς το Δ.Σ. του διεθνούς οργανισμού θα υποβληθεί πριν από τα τέλη του 2016. Κανείς δεν ξέρει ποιος είναι ο βασικός δημοσιονομικός στόχος σε μεσοπρόθεσμη βάση, εφόσον οι Ευρωπαίοι εταίροι επιμένουν σε πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 3,5% του ΑΕΠ και το ΔΝΤ υποστηρίζει ότι το πλεόνασμα πρέπει να περιοριστεί, για να «ανασάνει» η οικονομία και να καταστεί το χρέος βιώσιμο. Κανείς δεν ξέρει πώς θα χρηματοδοτηθεί η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους χωρίς να επιβαρυνθούν οι πιστώτριες χώρες όταν τα διεθνή επιτόκια θα σταματήσουν να κινούνται σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα. 

Κανείς δεν ξέρει πώς θα χρηματοδοτηθεί η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, με τα 10 δισ. από τα κέρδη των κεντρικών τραπεζών από τη διαχείριση των ελληνικών ομολόγων να πηγαίνουν στις πιστώτριες χώρες για τη διαχείριση του ελληνικού χρέους, τα κόκκινα δάνεια να ξεπερνούν το 45% του συνόλου, το τραπεζικό σύστημα να αδυνατεί να χρηματοδοτήσει επαρκώς τον ιδιωτικό τομέα και την κυβέρνηση να αυξάνει διαρκώς τις φορολογικές και ασφαλιστικές απαιτήσεις σε βάρος των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και των πολύ μικρών επιχειρήσεων.

Επειδή, λοιπόν, παραμένουν αναπάντητα βασικά ερωτήματα για την κατάσταση και την προοπτική της ελληνικής οικονομίας, οι περισσότεροι ειδικοί καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι θα επιστρέψει δριμύτερο το σενάριο του Grexit εξαιτίας και της επιδείνωσης του ευρωπαϊκού περιβάλλοντος.