Ψήφος στα 17: Ταμπού ή κίνητρο;

Μία από τις θεσμικές παρεμβάσεις που περιλαμβάνει ο νέος εκλογικός νόμος, ο οποίος πέρασε την περασμένη εβδομάδα από τη Βουλή αλλά δεν συγκέντρωσε πλειοψηφία 2/3 ή 200 βουλευτών κι έτσι θα εφαρμοστεί από τις μεθεπόμενες εθνικές εκλογές, αφορά τη χορήγηση δικαιώματος ψήφου από την ηλικία των 17 ετών, χαμηλώνοντας κατά έναν χρόνο την ηλικία κατά την οποία ένα άτομο έχει το δικαίωμα του εκλέγειν.

Υπέρ και κατά

Κατ’ αρχάς πρέπει να σημειωθεί ότι το άρθρο του νέου εκλογικού νόμου που αφορά το δικαίωμα της ψήφου στα 17, δεδομένου ότι θα εφαρμοστεί άμεσα, δηλαδή από τις επόμενες εκλογές, όποτε κι αν γίνουν αυτές, προκάλεσε πολιτικές εντάσεις κατά τη διάρκεια της συζήτησης του εκλογικού νόμου στη Βουλή. Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας υπεραμύνθηκε της κυβερνητικής πρότασης λέγοντας ότι «η ψήφος στα 17 αποτελεί κίνητρο για τους νέους και τις νέες να μην ενδώσουν στην αποπολιτικοποίηση, αλλά να βγουν μπροστά, παίρνοντας τη ζωή τους στα χέρια τους».
Η κυβερνητική πρόταση δέχτηκε τη σφοδρή κριτική τόσο της ΝΔ όσο και του Ποταμιού. Ο πρόεδρος της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κυριάκος Μητσοτάκης κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι επιχειρεί να κοροϊδέψει τους 17άρηδες και διερωτήθηκε αν η κυβέρνηση μαζί με το δικαίωμα ψήφου σκοπεύει να φορτώσει ανήλικα παιδιά και με τις υποχρεώσεις των ενηλίκων. Απαντώντας στον κ. Μητσοτάκη, ο ΣΥΡΙΖΑ τον παρέπεμψε σε δηλώσεις «του προέδρου της Νεολαίας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος και υποψήφιου ευρωβουλευτή με τη ΝΔ κ. Κυρανάκη, ο οποίος έχει δηλώσει την ένθερμη υποστήριξή του στην επέκταση του δικαιώματος ψήφου στα… 16, σημειώνοντας μάλιστα ότι υπάρχει σχετική συζήτηση στους κόλπους του ΕΛΚ».

Πυρά κατά της κυβερνητικής πρότασης εξαπέλυσε και ο επικεφαλής του Ποταμιού Σταύρος Θεοδωράκης, ο οποίος έκανε λόγο για σχέδιο με τίτλο «Ξεγελώντας τους 16άρηδες», με στόχο «να καλοπιάσει περίπου 130.000 νέους ψηφοφόρους». Κατήγγειλε όμως ότι την ίδια στιγμή «διαγράφετε από τους εκλογικούς καταλόγους αυτούς που ζουν τα τελευταία χρόνια στο εξωτερικό», διότι «προφανώς φοβάστε ότι αυτοί που ξενιτεύτηκαν για μια καλύτερη ζωή δεν θα ψηφίσουν ένα κόμμα στο οποίο είναι διαδεδομένη η άποψη ότι η καριέρα είναι χολέρα. Οι άνθρωποι της δουλειάς δεν θα ψηφίσουν τα παιδιά του κομματικού σωλήνα».

Τι ισχύει αλλού

Η αλήθεια είναι ότι το δικαίωμα ψήφου στα 17 δεν αποτελεί επίμαχο ζήτημα, ούτε στην Ευρώπη ούτε σε άλλες περιοχές του κόσμου. Για παράδειγμα, στην Αυστρία δίνεται σε εθελοντική βάση από την ηλικία των 16 ετών (και στα 18 γίνεται υποχρεωτικό). Το ίδιο σύστημα ισχύει στην Αργεντινή, ενώ οι 16χρονοι μπορούν να ψηφίζουν στη Βοσνία, αν είναι εργαζόμενοι, και στην Εσθονία σε τοπικές εκλογές. Το Ιράν αποτελεί μια πιο «ειδική» περίπτωση, καθώς έως το 2007 δικαίωμα ψήφου είχαν και οι 15άρηδες, στη συνέχεια το όριο ανέβηκε στα 18 χρόνια, το 2009 ξανάπεσε στα 15 και το 2011 επανήλθε στα 18.

Στη Γερμανία το σύστημα είναι ακόμη πιο σύνθετο, καθώς η ηλικία ψήφου για τις εκλογές στα κρατίδια ορίζεται στα 16 έτη στο Βρανδεμβούργο, στη Βρέμη, στο Αμβούργο και στο Σλέσβιχ-Χόλσταϊν, ενώ οι 16άρηδες ψηφίζουν στις αυτοδιοικητικές εκλογές στα παραπάνω κρατίδια, όπως και στη Βάδη-Βιρτεμβέργη, στο Βερολίνο, στο Μέκλενμπουργκ, στη Νότια Σαξονία, στη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία και στη Σαξονία-Άνχαλτ. Στη Νορβηγία οι 17άρηδες έχουν δικαίωμα συμμετοχής σε εθνικές εκλογές αν «κλείνουν» τα 18 όταν γίνουν οι εκλογές αυτές, ενώ στη Σκοτία το δικαίωμα ψήφου κατέβηκε στα 16 χρόνια, όπως και σε ελβετικό καντόνι, αλλά μόνο για τις τοπικές εκλογές.
Στη συντριπτική πλειονότητα των χωρών της Ευρώπης το δικαίωμα ψήφου δίνεται σε άτομα από 18 ετών και άνω, ωστόσο τα τελευταία χρόνια η συζήτηση για το «χαμήλωμα» της ηλικίας ψήφου έχει ανοίξει για τα καλά, καθώς θεωρείται ότι θα αποτελέσει κίνητρο για μεγαλύτερη συμμετοχή των νέων στα κοινά. Είναι χαρακτηριστικό, άλλωστε, ότι πολλοί πολιτικοί αναλυτές με αφορμή το πρόσφατο δημοψήφισμα στη Βρετανία διαπίστωσαν «απονομιμοποίηση» της εκλογικής διαδικασίας από τους νεότερους ψηφοφόρους: παρ’ ότι όσοι από αυτούς συμμετείχαν ψήφισαν υπέρ του «Bremain», διαπιστώθηκε ότι οι περισσότεροι δεν πήγαν καν στα εκλογικά κέντρα.

Το μέγα ζήτημα των Ελλήνων του εξωτερικού

Ένα θέμα που ο νέος εκλογικός νόμος άφησε στο σκοτάδι είναι το τι μπορεί να γίνει με την ψήφο των Ελλήνων που ζουν στο εξωτερικό, ο αριθμός των οποίων έχει διογκωθεί τα τελευταία χρόνια, λόγω κρίσης, και υπολογίζεται ότι αγγίζει, αν δεν έχει ήδη ξεπεράσει, τις 500.000. Οι άνθρωποι αυτοί, παρ’ ότι έχουν το δικαίωμα (την υποχρέωση, βάσει νόμου) να ψηφίζουν, αδυνατούν να το πράξουν, παρά μόνο αν βρίσκονται στην Ελλάδα την ημέρα των εκλογών. Παρά το γεγονός ότι και η ΝΔ αλλά και το Ποτάμι υποστήριξαν μετ’ επιτάσεως ότι ο νέος εκλογικός νόμος θα έπρεπε να περιέχει ρύθμιση για τους ανθρώπους αυτούς, κάτι τέτοιο δεν συνέβη, κι έτσι, για άλλη μια φορά, οι απόδημοι και «οικονομικοί μετανάστες» μένουν εκτός των εκλογικών διαδικασιών. Να σημειωθεί εδώ ότι στις πρόσφατες προεδρικές εκλογές στην Αυστρία ο νικητής προέκυψε από την καταμέτρηση των επιστολικών ψήφων των απόδημων Αυστριακών.