Στο χρώμα της λάσπης

Η εικόνα του αυτοσχέδιου καταυλισμού στην Ειδομένη θα μας καταδιώκει για καιρό. Άνθρωποι που αρρωσταίνουν σε έναν απέραντο βούρκο, σαστισμένα παιδιά κάτω από βρεγμένες σκηνές, γιατροί που δίνουν εθελοντικά μια άνιση μάχη, μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων να παλεύουν με τη βροχή, συμπλοκές ανάμεσα σε κουρασμένους και εκνευρισμένους πρόσφυγες, συνωστισμός στην ουρά για λίγο ψωμί και η πληροφορία ότι τα σύνορα που οδηγούν στον βαλκανικό διάδρομο κλείνουν οριστικά να μεταδίδονται από στόμα σε στόμα.

Ο εγκλωβισμός στη λάσπη είναι ένα ισχυρό σήμα σε όσους αναζητούν απεγνωσμένα τρόπο να φτάσουν στην Ευρώπη ότι δεν θα καταφέρουν και πολλά πατώντας στην ελληνική στεριά. Ήδη αρκετοί κατεβαίνουν νοτιότερα και άλλοι δεν μπαίνουν στα καρυδότσουφλα που διασχίζουν το Αιγαίο. Αλλά οι «ροές» –όπως λέγονται στην κοινοτική ιδιόλεκτο τα ταξίδια απελπισίας Σύρων, Αφγανών, Ιρακινών και άλλων καταδικασμένων στον πόλεμο ή τη φτώχεια– δεν πρόκειται να ανακοπούν τελείως και για πάντα – όσο καλυτερεύει ο καιρός, τόσο το ρίσκο γίνεται μικρότερο για όσους αναζητούν διέξοδο από την κόλαση της πατρίδας τους.

Για την ελληνική πλευρά μια απόφαση της συνόδου κορυφής στο τέλος της επόμενης εβδομάδας που θα προβλέπει μαζικές επαναπροωθήσεις στην Τουρκία είναι κάτι περισσότερο από επιθυμητή. Αλλά είναι δύσκολη και η ομοφωνία και η εφαρμογή και η συλλογικότητα, πόσο μάλλον η επιστροφή στα θεμελιώδη του ευρωπαϊκού συστήματος αξιών (αλληλεγγύη, ενότητα).

Τη Δευτέρα η Ε.Ε. αποφάσισε ότι τα σύνορα θα μένουν ανοιχτά έστω για λίγες ώρες και την Τετάρτη έκλεισαν, με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ να εκφράζει τον ενθουσιασμό του και την Ά. Μέρκελ και τον Αλ. Τσίπρα να διαμαρτύρονται. «Λογική είναι η τρέλα των δυνατών» έλεγε ο Ιονέσκο.

Πολλά παράδοξα

Πώς να εξηγήσει κανείς ότι η Γερμανίδα καγκελάριος και ο Έλληνας πρωθυπουργός βρίσκονται μόνοι τους στην ίδια όχθη απέναντι σε μια φοβική Ε.Ε., που διολισθαίνει όλο και περισσότερο στην περιχαράκωση. Και γιατί ξαφνικά οι εταίροι μας όχι απλώς προβλέπουν ολοκλήρωση της αξιολόγησης μέχρι το τέλος Απριλίου αλλά μιλούν και για την προοπτική απομείωσης του χρέους;

Το προσφυγικό και το μνημόνιο συνδέονται άρρηκτα, όσο κι αν κανείς από τους «επισήμους» δεν θα το παραδεχτεί ποτέ. Η πολιτική απόφαση των Βρυξελλών και του Βερολίνου είναι να μη μείνει ξεκρέμαστη η χώρα μας πάνω από τον γκρεμό της χρεοκοπίας, για να μπορέσει να διαχειριστεί την προσφυγική κρίση. Και βέβαια για να μην υπάρξει αποσταθεροποίηση του ευρωπαϊκού κόσμου μέχρι το δημοψήφισμα που θα πραγματοποιηθεί τον Ιούνιο στη Βρετανία.

Κάπως έτσι, οι επικεφαλής του κουαρτέτου επέστρεψαν «με άγριες διαθέσεις», όπως λέει το δημοσιογραφικό κλισέ, αναζητώντας μια μεσοβέζικη λύση, που θα επιτρέψει ένα όπως όπως κλείσιμο της αξιολόγησης στη βάση του νέου ασφαλιστικού και μετάθεση για το καλοκαίρι της λήψης νέων μέτρων για την κάλυψη των δημοσιονομικών κενών μέχρι το 2018.

Παρά την καλή διάθεση των πιστωτών, φαίνονται αναπόφευκτες οι περικοπές συντάξεων και η εκτεταμένη απελευθέρωση στην πώληση των κόκκινων δανείων, με πολύ περιορισμένες εξαιρέσεις και αυστηρά κριτήρια για τους μη έχοντες.

Υπάρχει ασάφεια σε σχέση με την τελική ρύθμιση για τους ελεύθερους επαγγελματίες, για το αγροτικό, όπως επίσης και για τη νέα φορολογική κλίμακα. Η κυβέρνηση προτάσσει τα αυξημένα φετινά έσοδα που έκλεισαν τον Ιανουάριο στα 3,526 δισ. ευρώ, καταγράφοντας αύξηση 4,32%, χάρη κυρίως στην καλή πορεία των εισπράξεων από τον ΦΠΑ. Οι πιστωτές καίγονται για τη δημιουργία του υπερταμείου αποκρατικοποιήσεων με ξένο επικεφαλής και είναι υπαρκτές οι διαφωνίες του ΔΝΤ με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, ειδικά για το ζήτημα του χρέους.

Το γεγονός όμως ότι η κεντρική πολιτική επιλογή των εταίρων είναι να μην αποσταθεροποιηθεί η χώρα που σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος της υποδοχής προσφύγων και μεταναστών προεξοφλεί ότι η διαπραγμάτευση θα καταλήξει κάπου μέχρι την Πρωτομαγιά, που φέτος συμπίπτει με το Πάσχα των Ορθοδόξων.

Όσο δεν παρουσιάζεται το τελικό πακέτο, δεν μπορεί να γίνει ασφαλής εκτίμηση για τον τρόπο που θα το υποδεχτούν οι βουλευτές της συμπολίτευσης. Στο Μέγαρο Μαξίμου υπάρχει αισιοδοξία ότι θα διατηρηθεί η συνοχή, από την άλλη πολλά εξαρτώνται από το περιεχόμενο των μέτρων (πόσοι συνταξιούχοι θα πληγούν, πόσοι φορολογούμενοι θα πληρώσουν περισσότερα, πόσοι επιστήμονες θα αναγκαστούν να κλείσουν τα γραφεία τους κ.ο.κ.).

Ταραχή στον μικρόκοσμο

Σε όλα τα κομματικά επιτελεία η εκτίμηση που κυριαρχεί είναι ότι δεν θα γίνουν εκλογές μέχρι το καλοκαίρι, εκτός απροόπτου. Βέβαια το απρόοπτο είναι το αναμενόμενο μπροστά σε μια εντελώς άγνωστη πραγματικότητα, όπως αυτή που διαμορφώνεται με επίκεντρο το προσφυγικό και με δεδομένη τη διαχειριστική ανεπάρκεια που συχνά δημιουργεί την αίσθηση της μη διακυβέρνησης.

Το βασικό σενάριο είναι ότι μετά την ολοκλήρωση της αξιολόγησης, και εφόσον δεν υπάρξουν εκπλήξεις στην κρίσιμη ψηφοφορία στη Βουλή, θα γίνει ανασχηματισμός και ενδεχομένως κάποιο άνοιγμα στο ΠΑΣΟΚ, που θα βρεθεί σε δύσκολη θέση, είτε ανταποκριθεί είτε αρνηθεί.

Στο μεταξύ, η ατζέντα «διαπλοκή-διαφθορά» θα κυριαρχεί, όχι απλώς επειδή ο ΣΥΡΙΖΑ το θέλει για να θυμίζει τις αμαρτίες του παλιού πολιτικού συστήματος, αλλά επίσης γιατί πλέον και αντίπαλοι του ΣΥΡΙΖΑ ψάχνουν σκελετούς στα ντουλάπια του.

Η προ ημερησίας διατάξεως συζήτηση που θα γίνει στη Βουλή την επόμενη εβδομάδα για τη λειτουργία της Δικαιοσύνης και τις καταγγελίες για παρεμβάσεις της κυβέρνησης θα είναι αποκαλυπτική. Την πρωτοβουλία πήρε ο Αλ. Τσίπρας, περνώντας από την άμυνα στην επίθεση και δείχνοντας ότι σκοπεύει να αξιοποιήσει κάθε αμφιθυμία και εσωκομματική αντίθεση που δυσκολεύει τον πρόεδρο της ΝΔ Κ. Μητσοτάκη.

Αλλά πέρα από τους τακτικισμούς, τις επικοινωνιακές καινοτομίες και την επιρροή των δημοσκοπήσεων, αυτό που θα καθορίσει τις εξελίξεις είναι η ίδια η ζωή. Πρώτα θα φανεί αν η χώρα μας μετατρέπεται σε απέραντο προσφυγικό καταυλισμό και για πόσα χρόνια, με τι πόρους και ποια οργάνωση, τι σημαίνει αυτό για την οικονομία, το κράτος πρόνοιας και την καθημερινότητα, μετά θα γίνει ορατή η κοινωνική δυναμική που διαμορφώνεται μέσα στη νέα τάξη πραγμάτων. Αν δεν πάνε όλα καλά και το προσφυγικό-μεταναστευτικό βάρος βουλιάξει τη χώρα, δεν θα έχει και μεγάλη σημασία αν η ευθύνη θα καταλογίζεται στον ΣΥΡΙΖΑ ή στην Ευρώπη. Ένας μεγάλος ελληνικός θυμός μπορεί να δημιουργήσει πολιτικά γεγονότα ανεξάρτητα από την κατεύθυνσή του, πέρα από το δίκαιο και το άδικο.