Το προσφυγικό μεταξύ ευρωπαϊκής σύγχυσης και ελληνικού χάους - Free Sunday
Το προσφυγικό μεταξύ ευρωπαϊκής σύγχυσης και ελληνικού χάους

Το προσφυγικό μεταξύ ευρωπαϊκής σύγχυσης και ελληνικού χάους

Αυστηρή προειδοποίηση

Οι ειδικοί αναλυτές οι οποίοι βοηθούν τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς να χαράξουν στρατηγική υπογραμμίζουν σε κάθε ευκαιρία ότι το προσφυγικό-μεταναστευτικό πρόκειται να επιδεινωθεί. Θεωρούν ότι το 2015, οπότε η κατάσταση ξέφυγε από κάθε έλεγχο, δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο αλλά εκφράζει το νέο κανονικό.

Δύο είναι οι βασικές αιτίες που μεγαλώνουν τα προσφυγικά-μεταναστευτικά ρεύματα. Πρώτον, η πληθυσμιακή έκρηξη στην Αφρική, η οποία ξεπέρασε όλες τις προβλέψεις. Ένας νεανικός πληθυσμός αδυνατεί να ικανοποιήσει βασικές ανάγκες του και είναι λογικό να στρέφεται προς την Ε.Ε., σε αναζήτηση καλύτερου μέλλοντος. Υποτίθεται ότι οι ευρωπαϊκές χώρες θα προσπαθήσουν να βελτιώσουν την κατάσταση μέσα από αναπτυξιακά προγράμματα και παρεμβάσεις σε συγκεκριμένες αφρικανικές χώρες που, δυστυχώς, μένουν στα χαρτιά.

Δεύτερον, οι περιφερειακοί πόλεμοι, οι οποίοι οδηγούν στη διάλυση ολόκληρων χωρών και αυξάνουν τον αριθμό εκείνων που διεκδικούν πολιτικό άσυλο. Από τη Συρία μέχρι τη Λιβύη και από το Ιράκ μέχρι το Αφγανιστάν, τα νέα δεν είναι καλά, εφόσον όλες οι δυτικές επεμβάσεις δημιούργησαν περισσότερα προβλήματα από αυτά που έλυσαν.

Κατά συνέπεια, πρέπει να περιμένουμε μεγαλύτερες προσφυγικές-μεταναστευτικές ροές, τις οποίες η Ε.Ε. πρέπει να αντιμετωπίσει με ένα μείγμα αυστηρής διαχείρισης και κοινωνικής ευαισθησίας. Προς το παρόν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί και οι κυβερνήσεις προσπαθούν να αντιμετωπίσουν ένα πρόβλημα στρατηγικής σημασίας με ελιγμούς τακτικής.

Γενική ασάφεια

Σε όλα τα ζητήματα η Ε.Ε. δεν έχει αποσαφηνίσει την πολιτική της. Αυτή διαμορφώνεται μέσα από κρίσεις, επικοινωνιακά γεγονότα, όπως είναι η προβολή αθώων θυμάτων του περάσματος από την Τουρκία στα ελληνικά νησιά ή από τη Λιβύη στην Ιταλία, και στη βάση πολιτικών υπολογισμών που αλλάζουν συνεχώς.

Η Ε.Ε. εξακολουθεί να μην έχει σοβαρή πολιτική ασύλου. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει αποφασίσει ότι θα χορηγεί άσυλο σε 85.000 άτομα τον χρόνο και, όπως είναι φυσικό, οι Αμερικανοί αξιολογητές δίνουν προτεραιότητα στους ηλικιωμένους και στα άτομα με ειδικές ανάγκες, τα οποία είναι εκτεθειμένα σε μεγαλύτερους κινδύνους σε χώρες όπου σημειώνονται ένοπλες συγκρούσεις.

Αντίθετα, στην Ε.Ε. υπάρχει μια φοβερή σύγχυση μεταξύ ασύλου και οικονομικής μετανάστευσης, με αποτέλεσμα να χορηγείται άσυλο κυρίως σε άτομα νεαρής ηλικίας, τα οποία έχουν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να τα βγάλουν πέρα στις χώρες προέλευσής τους απ’ ό,τι οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με ειδικές ανάγκες.

Η ευρωπαϊκή πολιτική έναντι των προσφύγων και των μεταναστών αλλάζει με βάση την πολιτική συγκυρία. Η Γερμανία έκανε ένα εντυπωσιακό άνοιγμα, το φθινόπωρο του 2015, στο 1 εκατομμύριο άτομα που πέρασαν από την Τουρκία στην Ε.Ε. μέσω Ελλάδας αλλά τελευταία αυστηροποιεί την πολιτική της, σε μια προσπάθεια να ανακόψει την άνοδο της Εναλλακτικής για τη Γερμανία, ενός σκληρού δεξιού κόμματος το οποίο καταγράφει δημοσκοπικά ποσοστά της τάξης του 15%, με τους Χριστιανοδημοκράτες της κ. Μέρκελ να έχουν πέσει μέσα σε έναν χρόνο από το 40% στο 30%. Ανάλογους χειρισμούς είχαμε στην Αυστρία, η οποία δέχτηκε 90.000 πρόσφυγες το 2015 με πρωτοβουλία της κεντροαριστεράς και της κεντροδεξιάς που συμμετέχουν στην κυβέρνηση, με αποτέλεσμα να ενισχυθεί η άκρα Δεξιά, η οποία έχει τη δημοσκοπική πρωτιά και κατέγραψε ποσοστό 49,7% στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών.

Γερμανία και Αυστρία δέχτηκαν το 2015 πρόσφυγες που αντιστοιχούν στο 1% του συνολικού πληθυσμού. Το ρεκόρ έχει η Σουηδία, η οποία δέχτηκε πρόσφυγες το 2015 που αντιστοιχούν στο 1,6% του πληθυσμού. Ήδη η σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση της Σουηδίας εφαρμόζει αυστηρούς περιορισμούς στην είσοδο προσφύγων και μεταναστών στη χώρα και έχει επεξεργαστεί προγράμματα επαναπατρισμού τα οποία στηρίζονται στη γενναία χρηματοδότηση όσων επιστρέφουν στην πατρίδα τους.
Κανείς δεν ξέρει ποια είναι η μακροπρόθεσμη πολιτική στο προσφυγικό-μεταναστευτικό της Γερμανίας, της Αυστρίας και της Σουηδίας, ενώ οι περισσότερες άλλες χώρες της Ε.Ε. είναι εντελώς αδιάφορες ή και εχθρικές στην υποδοχή προσφύγων και μεταναστών. Όσο για τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, συνήθως παίρνουν πρωτοβουλίες στη σωστή κατεύθυνση, οι οποίες όμως δεν έχουν καμία πρακτική σημασία, εφόσον ελάχιστους δεσμεύουν.

Ο ρόλος της Τουρκίας

Μεγάλη σύγχυση επικρατεί και σε ό,τι αφορά τον ρόλο της Τουρκίας στον έλεγχο του προσφυγικού-μεταναστευτικού και γενικότερα στην προστασία και την προώθηση της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες κινούνται σαν πολιτικό εκκρεμές μεταξύ μιας ιδιαίτερα στενής ευρωτουρκικής συνεργασίας και της θορυβώδους καταγγελίας των απαράδεκτων πλευρών του τουρκικού καθεστώτος. Από τη μια προσπαθούν να εξασφαλίσουν τη συνεργασία της Άγκυρας για να σταθεροποιηθεί, έστω προσωρινά, η κατάσταση και από την άλλη επιδιώκουν να διαβεβαιώσουν τους δικαιολογημένα ανήσυχους πολίτες τους ότι η Τουρκία δεν μπορεί να γίνει ισότιμο μέλος της Ε.Ε. για προφανείς οικονομικούς, κοινωνικούς, πολιτικούς και γεωγραφικούς λόγους. Αυτή η πολιτική ταλάντευση οδηγεί σε προκλητική υποκρισία, με τους μισούς Ευρωπαίους παράγοντες να υπόσχονται επιτάχυνση της ενταξιακής διαδικασίας για την Τουρκία και τους άλλους μισούς να υπογραμμίζουν σε κάθε ευκαιρία ότι μια τέτοια εξέλιξη είναι αδιανόητη.

Και στο ζήτημα των περιφερειακών πολέμων η Ε.Ε. περιορίζεται σε αναλύσεις για την ανάγκη σταθεροποίησης περιοχών στρατηγικής σημασίας, ενώ δεν υπάρχει καμία διάθεση για ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής συνεργασίας, πολύ περισσότερο για στρατιωτικές επεμβάσεις, που μπορεί να έχουν μεγάλο πολιτικό κόστος για τις κυβερνήσεις που θα τις αποφασίσουν. Παρατηρείται επανεθνικοποίηση της αμυντικής πολιτικής, ενώ οι Αμερικανοί είναι δικαιολογημένα έξαλλοι με τους Ευρωπαίους συμμάχους, εφόσον οι ΗΠΑ έχουν φτάσει να καλύπτουν περίπου τα 3/4 των αμυντικών δαπανών του ΝΑΤΟ. Δεν είναι τυχαίο ότι ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικάνων για το προεδρικό αξίωμα Ντόναλντ Τραμπ ανεβάζει τη δημοτικότητά του προειδοποιώντας τους Ευρωπαίους ότι το «δωρεάν» θα τελειώσει σε ζητήματα αμυντικής συνεργασίας.

Οι ευθύνες της Ελλάδας

Η πολιτική που ακολούθησε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ το 2015 λειτούργησε ως καταλύτης στην κρίση του προσφυγικού-μεταναστευτικού που εκδηλώθηκε στην Ε.Ε. Η κυβέρνηση Τσίπρα άνοιξε τα σύνορα και εικοσαπλασίασε τις προσφυγικές-μεταναστευτικές ροές, δημιουργώντας εντυπωσιακές πολιτικές ευκαιρίες για την άκρα Δεξιά σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και συμβάλλοντας στην αποσταθεροποίηση της Ε.Ε. σε μια περίοδο κατά την οποία έχει ξεπεραστεί από τις εξελίξεις σε πολλά ζητήματα. Ακόμη και το ζήτημα του Brexit μπορεί να κριθεί, στο οριακό, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου, από την αρνητική αντίδραση του βρετανικού λαού στις ανεξέλεγκτες προσφυγικές-μεταναστευτικές ροές στην Ε.Ε.

Και ενώ η κυβέρνηση πρωταγωνίστησε με αρνητικό τρόπο στην κλιμάκωση του προσφυγικού-μεταναστευτικού σε ευρωπαϊκό επίπεδο, εξακολουθεί να μην κάνει τίποτα για να διαχειριστεί το ζήτημα με κάποια στοιχειώδη αποτελεσματικότητα.

Η κατάσταση στους περισσότερους χώρους υποδοχής και ελέγχων των προσφύγων-μεταναστών εξακολουθεί να είναι απαράδεκτη, ενώ δεν λειτουργεί πλήρως ο μηχανισμός επαναπροώθησης στην Τουρκία αυτών που δεν έχουν δικαίωμα ασύλου. Ο διεθνής Τύπος παρακολουθεί με ενδιαφέρον τη μικρή αύξηση ροών που παρατηρείται από την Τουρκία στην Ελλάδα τις τελευταίες ημέρες και θέτει το ερώτημα τι πρόκειται να γίνει εάν αυξηθούν, για διάφορους λόγους, οι προσφυγικές-μεταναστευτικές ροές από την Τουρκία στην Ελλάδα. Το κακό είναι ότι ούτε η ελληνική κυβέρνηση γνωρίζει πώς θα αντιμετωπίσει ενδεχόμενη αύξηση των ροών και απλώς ελπίζει ότι το κλείσιμο του βαλκανικού διαδρόμου –το οποίο καταδίκασε στα λόγια αλλά προσυπέγραψε σε πρωθυπουργικό επίπεδο– θα λειτουργήσει αποτρεπτικά.

Ο συνδυασμός ευρωπαϊκής σύγχυσης και ελληνικού χάους προετοιμάζει νέες περιπέτειες σε σχέση με το προσφυγικό-μεταναστευτικό.