Όλο και πιο ευάλωτοι σε μια όλο και πιο βαθιά ευρωπαϊκή κρίση

Ο κίνδυνος ενός ντόμινου λουκέτων –μετά την πτώχευση του Μαρινόπουλου– θα πρέπει να τρομάζει την κυβέρνηση περισσότερο από το πιθανό ντόμινο δημοψηφισμάτων στην Ε.Ε. μετά την απόφαση για Brexit. Η ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης της εφαρμογής του τρίτου μνημονίου δεν ανατρέπει την αρνητική οικονομική δυναμική και το περίφημο τίναγμα του συμπιεσμένου ελατηρίου, για το οποίο έχει μιλήσει ο πρωθυπουργός, δεν συμβαίνει. Αντίθετα, αυτό που συμβαίνει είναι ότι το ευρωπαϊκό περιβάλλον βαραίνει επικίνδυνα και οι σημαντικές αποφάσεις για το ελληνικό ζήτημα (μείωση των στόχων για τα πρωτογενή πλεονάσματα και παρεμβάσεις για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του χρέους) μετατίθενται για το 2018. 

Εκείνη τη χρονιά, άλλωστε, θα επανακαθοριστούν οι κανόνες της ευρωπαϊκής πραγματικότητας, ανάλογα και με τα αποτελέσματα των εκλογών στη Γαλλία (την άνοιξη του 2017) και στη Γερμανία (το φθινόπωρο του 2017). Θα έχουν μεσολαβήσει ένα δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση στην Ιταλία (τον επόμενο Οκτώβριο), που αν το χάσει ο πρωθυπουργός Μ. Ρέντσι θα οδηγήσει τη χώρα του στις κάλπες, και εκλογές στην Ολλανδία το πρώτο τρίμηνο του 2017, με την ακροδεξιά να καλπάζει. Στο μεταξύ, τον Σεπτέμβριο, στην Μπρατισλάβα θα διαμορφωθεί ένα νέο στάτους στις ευρωβρετανικές σχέσεις στο πλαίσιο μιας νέας συνόδου κορυφής της Ε.Ε., που για την ώρα ζητά από τη Βρετανία γρήγορη έξοδο, την οποία όμως δεν μπορεί να επιβάλει.

Για την κυβέρνηση το αποτέλεσμα των ισπανικών εκλογών ήταν ένα πραγματικά κακό νέο. Αν σχηματιζόταν κυβέρνηση Σοσιαλιστών - Ενωμένης Αριστεράς, οι πολιτικές μετοχές του πρωθυπουργού Αλ. Τσίπρα θα ανέβαιναν έναντι του Βερολίνου, αφού θα είχε έναν ισχυρό σύμμαχο στον Νότο και θα μπορούσε να προσβλέπει στη δημιουργία ενός άξονα του Νότου (Ελλάδα-Ισπανία-Ιταλία) με τη στήριξη της Γαλλίας. Αλλά η νίκη του κεντροδεξιού Ραχόι και το γεγονός ότι οι Podemos βρέθηκαν στην τρίτη θέση, πίσω από τους Σοσιαλιστές, δημιουργούν στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα την αισιοδοξία ότι τα mainstream κόμματα ανακάμπτουν, ότι η Ε.Ε. στρέφεται όλο και πιο δεξιά και ότι δεν καταστρέφονται απαραίτητα όλες οι κυβερνήσεις που εφαρμόζουν πολιτικές λιτότητας. 

Ο Αλ. Τσίπρας, παρά την προσπάθειά του να προβληθεί ως πρωταγωνιστής της προσπάθειας αλλαγής του δόγματος Σόιμπλε που εφαρμόζεται στην Ευρωζώνη, ακούγεται όλο και λιγότερο. Το Brexit δεν οφείλεται στον νεοφιλελευθερισμό που καταγγέλλει αλλά κυρίως στο μεταναστευτικό, στην έξαρση του εθνικισμού, στον για πολλά χρόνια καλλιεργούμενο βρετανικό ευρωσκεπτικισμό και στη δυσθυμία όσων δεν μπορούν να παρακολουθήσουν τη φρενήρη πορεία της παγκοσμιοποίησης και αισθάνονται πεταμένοι έξω από το κυρίαρχο σύστημα.

Δεν ήταν αναπάντεχη η πίεση που ασκούν οι εταίροι-πιστωτές να επισπευστεί η δεύτερη αξιολόγηση του προγράμματος, που είναι καθορισμένη για τον Οκτώβριο. Ο ελληνικός μπελάς τούς έχει γίνει πια πολύ κουραστικός και θέλουν να ξεμπερδεύουν μ’ εμάς, ειδικά τώρα που έχουν ανοίξει τα μεγάλα μέτωπα και έχουν τεθεί τα πραγματικά υπαρξιακά διλήμματα για την Ε.Ε., μετά το βρετανικό δημοψήφισμα. Δεν πρόκειται να κάνουν υποχωρήσεις για να διευκολύνουν την κυβέρνηση, δεν σκοπεύουν να δώσουν τέταρτο πακέτο αν χρειαστεί, δεν έχουν plan Β για την περίπτωση που εκτροχιαστεί ο προϋπολογισμός στην εκτέλεσή του και δεν δείχνουν να πιστεύουν πια σε μια αίσια έκβαση της ελληνικής προσπάθειας. Απλώς μας αφήνουν να σερνόμαστε σε ένα τέλμα από το οποίο δεν αγωνιούν να μας βγάλουν. 

Η επόμενη δοκιμασία θα λάβει χώρα στο μέτωπο των εργασιακών του ιδιωτικού τομέα, με τον εμπαιγμό να εξελίσσεται ήδη, αφού για την απελευθέρωση των ομαδικών απολύσεων υπάρχει απόφαση του ΕΔΑΔ που τις επιτρέπει, ενώ η κατάργηση επιδομάτων και η δυνατότητα επιβολής του κατώτατου μισθού σε υπαλλήλους με πολυετή προϋπηρεσία είναι δρομολογημένη από το δεύτερο μνημόνιο.

Η αλλαγή του εκλογικού νόμου κυριαρχεί στην εσωτερική πολιτική κουζίνα, με τη συγκέντρωση 200 ψήφων που απαιτούνται προκειμένου να εφαρμοστεί από τις επόμενες εκλογές να φαίνεται ανέφικτη ή πάντως εξαιρετικά δύσκολη. Πρόθεση του Μεγάρου Μαξίμου είναι να ψηφιστεί έστω με απλή πλειοψηφία η απλή αναλογική με διατήρηση του 3% ως ορίου εκπροσώπησης στη Βουλή για τα κόμματα και δικαίωμα ψήφου στα 17. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει στρατηγική μεθεπόμενων εκλογών, ακόμη και αν αυτές είναι επαναληπτικές λόγω μη εξασφάλισης αυτοδυναμίας από το πρώτο κόμμα και δυσκολίας σχηματισμού κυβέρνησης.

Οι ελπίδες του ΣΥΡΙΖΑ ότι το ΚΚΕ θα πει «ναι» παρά τη δική του θέση υπέρ της κατάργησης του 3% κατέρρευσαν γρήγορα, ενώ ο επικεφαλής του Ποταμιού Στ. Θεοδωράκης πήρε θέση κατά της κυβερνητικής πρότασης, εξωθώντας και το ΠΑΣΟΚ να κάνει το ίδιο (παρόλο που επί ηγεσίας Βενιζέλου είχε κατατεθεί πρόταση παρεμφερής με αυτήν που εισηγείται τώρα η κυβέρνηση).

Η σπουδή για την αλλαγή του εκλογικού νόμου δημιουργεί την αίσθηση ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είτε προετοιμάζεται για εκλογές είτε οργανώνεται θεωρώντας ήδη ότι θα χάσει τις επόμενες εκλογές από τη ΝΔ, όποτε και αν γίνουν. Το επιχείρημα ότι απλώς προωθείται μια σταθερή επιδίωξη της Αριστεράς δεν πολυστέκει μετά από τόσες και τόσες αθετήσεις.

Γεγονός, πάντως, είναι ότι η συζήτηση για τον εκλογικό νόμο έχει δημιουργήσει προβλήματα στην αντιπολίτευση: Η ΝΔ εμφανίζεται ως υπέρμαχος του «παλιού», το ΠΑΣΟΚ και το Ποτάμι τσακώνονται την ώρα που (υποτίθεται ότι) βρίσκονται σε διάλογο για πιθανή εκλογική συνεργασία, η Ένωση Κεντρώων στέκεται θετικά απέναντι στην κυβερνητική πρόταση και το ΚΚΕ τα θέλει όλα, ενώ για πρώτη φορά στα ελληνικά χρονικά τίθεται θέμα απλής αναλογικής.

Η εικόνα γίνεται πιο ενδιαφέρουσα πολιτικά αν προσθέσει κανείς τη δέσμευση του Κυρ. Μητσοτάκη ότι αν γίνει πρωθυπουργός θα αλλάξει αμέσως τον εκλογικό νόμο Τσίπρα, εφόσον ψηφιστεί τώρα από τη Βουλή, ενώ οι δημοσκοπήσεις εξακολουθούν να δείχνουν ως καταλληλότερο πρωθυπουργό τον «κανέναν» και ως μεγαλύτερη συλλογική προσδοκία το «τίποτα».

Στις μέρες, λοιπόν, του «κανενός» και του «τίποτα», με την Ε.Ε. σε κατάσταση παρακμής και αποσύνθεσης και τον κόσμο ολόκληρο να γίνεται όλο και πιο απρόβλεπτος, όλο και πιο άγριος, η ελληνική αποτυχία, όπως αποτυπώνεται στη συνέχιση της ύφεσης μετά από οκτώ χρόνια, αποκτά ιστορικά δραματικές διαστάσεις.