Ευρωπαϊκή κρίση με άγνωστη κατάληξη

Η κρίση που έχει ξεσπάσει στην Ε.Ε. είναι πολυδιάστατη και εξαιρετικά σοβαρή, γι’ αυτό ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Γιούνκερ τη χαρακτήρισε, κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την κατάσταση της Ένωσης, ως κρίση ύπαρξης.

Η Ιστορία είναι με το μέρος της Ε.Ε., με την έννοια ότι μπόρεσε κατά το παρελθόν να περάσει διάφορες κρίσεις που είχαν ξεσπάσει και να βγει δυνατότερη από αυτές, αυτή τη φορά όμως έχουμε κρίσεις που εξελίσσονται παράλληλα χωρίς να ξέρουμε ποιος ακριβώς, πότε και με ποιον τρόπο θα αντιδράσει.

H απόφαση των Βρετανών, η οποία επικυρώθηκε με το δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου, να φύγουν από την Ε.Ε. λειτούργησε σαν καταλύτης της ευρωπαϊκής κρίσης. Από τη μια η Ε.Ε. χάνει μία εξαιρετικά σημαντική, από οικονομική, διεθνοπολιτική και στρατιωτική άποψη, χώρα και από την άλλη αποκαλύπτεται η έλλειψη κοινής στρατηγικής των 27 χωρών-μελών που θα συνεχίσουν τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Υπάρχουν ένα σωρό ζητήματα στα οποία εκδηλώνεται η ασυνεννοησία μεταξύ των ευρωπαϊκών θεσμών και των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων.

Σε ό,τι αφορά το προσφυγικό-μεταναστευτικό, το οποίο αλλάζει με εντυπωσιακή ταχύτητα τον πολιτικό χάρτη της Ε.Ε., υπέρ της άκρας Δεξιάς, η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί έχει ως εξής: Η Ιταλία και η Ελλάδα έχουν μετατραπεί από χώρες πρώτης υποδοχής προσφύγων και μεταναστών σε χώρες εγκλωβισμού τους. Οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου υποστηρίζουν σε φραστικό επίπεδο την Ελλάδα και την Ιταλία, αποφεύγουν όμως να υποδεχτούν μεγάλο αριθμό προσφύγων και μεταναστών. 

Οι χώρες της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης δεν θέλουν στα εδάφη τους πρόσφυγες και μετανάστες και αυτό αναμένεται να επικυρωθεί με το δημοψήφισμα που θα πραγματοποιηθεί στις 2 Οκτωβρίου στην Ουγγαρία. Η Αυστρία και η Σουηδία, οι οποίες ακολούθησαν για ένα μεγάλο διάστημα την πολιτική των ανοιχτών συνόρων και της ανοιχτής κοινωνίας έναντι των προσφυγικών και μεταναστευτικών ρευμάτων, έχουν σκληρύνει τη στάση τους, σε μια προσπάθεια να σταματήσουν την εντυπωσιακή άνοδο των δυνάμεων της άκρας Δεξιάς. 

Η Γερμανία δείχνει κατανόηση στα προβλήματα του Νότου, δεν θέλει όμως να δυσαρεστήσει την Πολωνία, την Ουγγαρία, την Τσεχία και τη Σλοβακία, στις οποίες έχει μεγάλη οικονομική επιρροή, ενώ θέλει να διατηρηθούν σε καλό επίπεδο οι ευρωτουρκικές σχέσεις, για να μην υπάρξει αύξηση των προσφυγικών-μεταναστευτικών ροών, με πρωτοβουλία της Άγκυρας, στην πορεία προς τις βουλευτικές εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2017.

Στην ομιλία του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Γιούνκερ προσπάθησε να κρατήσει λεπτές ισορροπίες, επιβεβαιώνοντας με αυτό τον τρόπο ότι βρισκόμαστε πολύ μακριά από την επεξεργασία και εφαρμογή ευρωπαϊκής πολιτικής για το προσφυγικό-μεταναστευτικό.

Η αδιαφορία με την οποία αντιμετώπισε η κυβέρνηση Τσίπρα τον πολλαπλασιασμό των προσφυγικών-μεταναστευτικών ροών το 2015 οδήγησε τους Ευρωπαίους εταίρους στο συμπέρασμα ότι η Αθήνα είναι ουσιαστικά ανύπαρκτη σε ό,τι αφορά την κοινή αντιμετώπιση του προβλήματος. Οι Βρυξέλλες και το Βερολίνο επέτρεψαν το κλείσιμο του λεγόμενου βαλκανικού διαδρόμου και πήραν την πρωτοβουλία για την εντυπωσιακή αναβάθμιση των ευρωτουρκικών σχέσεων.

Ακόμη και μετά το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα και την ισοπεδωτική αντίδραση του καθεστώτος Ερντογάν, οι Βρυξέλλες και το Βερολίνο δίνουν μάχη για την ανάπτυξη των ευρωτουρκικών σχέσεων, παρά το γεγονός ότι έχουμε μαζικές διώξεις αντιπάλων του καθεστώτος που δεν έχουν σχέση με το πραξικόπημα, κλιμάκωση των στρατιωτικών επιχειρήσεων κατά της κουρδικής μειονότητας, κατάργηση των υπολειμμάτων της αυτονομίας της Δικαιοσύνης και διάφορες άλλες ενέργειες του καθεστώτος που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι έχουμε να κάνουμε με μια δικτατορία με κοινοβουλευτικό μανδύα.

Η αναβάθμιση της ευρωτουρκικής συνεργασίας λειτουργεί διαλυτικά για την Ε.Ε. Με την ψήφο υπέρ του Brexit, οι Βρετανοί εξέφρασαν και την αντίδρασή τους στην προοπτική ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε.

Ανάλογη πολιτική δυναμική εκδηλώνεται στην Ολλανδία και στην Αυστρία και ως έναν βαθμό στη Γαλλία και στην Ιταλία. Είναι αρκετοί οι λαοί της Ευρώπης που θα προτιμήσουν την έξοδο από την Ε.Ε. από τη συμβίωση με την Τουρκία σε μια εκ νέου διευρυμένη Ε.Ε. Οι διαβεβαιώσεις του προέδρου Γιούνκερ και άλλων παραγόντων ότι η ενταξιακή διαδικασία θα συνεχιστεί χωρίς να ολοκληρωθεί τα επόμενα 5-10 χρόνια δεν λύνει το πολιτικό πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί. Η προοπτική ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. ενισχύει τη δυναμική εξόδου και άλλων χωρών, μετά το Ηνωμένο Βασίλειο, από την Ε.Ε. 

Με βάση όσα είπε ο κ. Γιούνκερ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το κλίμα που επικρατεί στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, έχει τεθεί ο στόχος για οικονομική ανάπτυξη χωρίς την αναγκαία ευρωπαϊκή χρηματοδότηση.

Το επενδυτικό «πακέτο Γιούνκερ» λειτουργεί με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια και στηρίζεται στη μόχλευση κεφαλαίων της τάξης των 20 δισ. ευρώ, τα οποία αξιοποιούνται για να μειώσουν το επενδυτικό ρίσκο που παίρνει η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Αυτό σημαίνει ότι η επενδυτική δυναμική μπορεί να βελτιωθεί μόνο σε χώρες που έχουν καλό οικονομικό και επιχειρηματικό κλίμα και εξηγεί γιατί η εφαρμογή του «πακέτου Γιούνκερ» στην Ελλάδα έχει πενιχρά αποτελέσματα. Στο ξεκίνημα της προσπάθειας ο κ. Γιούνκερ είχε θέσει ως βασικό στόχο την αύξηση των επενδύσεων στη χώρα μας, γιατί ενώ σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι επενδύσεις έχουν υποχωρήσει κατά 17% σε σχέση με τα επίπεδα πριν από την κρίση του 2008, στην Ελλάδα η πτώση είναι της τάξης του 60%-65%.

Οι ενδιαφέρουσες πρωτοβουλίες που ανακοινώνονται για την ανάπτυξη της ψηφιακής οικονομίας στην Ε.Ε., τη στήριξη της έρευνας και της καινοτομίας, αλλά και τη στήριξη της προσπάθειας της νέας γενιάς να ενταχθεί στην αγορά εργασίας, συνοδεύονται από δεσμεύσεις για αυστηρό έλεγχο του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού και αποφυγή της αύξησης των ιδίων πόρων, που αναλογούν μόλις στο 1% του ΑΕΠ των «28».

Είναι τέτοια η απροθυμία χρηματοδότησης νέων πρωτοβουλιών, ώστε ο κ. Γιούνκερ έφτασε στο σημείο να ανακοινώσει τη μελλοντική δημιουργία εθελοντικού σώματος της ευρωπαϊκής νεολαίας για τη διαχείριση του προσφυγικού-μεταναστευτικού και την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών.

Πήρα τον λόγο στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για να υποστηρίξω ότι αν δεν αρχίσουμε να αντιμετωπίζουμε συγκεκριμένα προβλήματα, όπως είναι η απαράδεκτη ενταξιακή προοπτική της Τουρκίας και η αδυναμία χρηματοδότησης νέων πρωτοβουλιών χωρίς την αύξηση των ιδίων πόρων, η Ε.Ε. δεν θα βγει από την κρίση.

Οι κορυφαίοι εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών θεσμών και των κυβερνήσεων των ισχυρότερων χωρών αποφεύγουν να πάρουν οποιαδήποτε πρωτοβουλία μέχρις ότου ξεκαθαρίσει το πολιτικό σκηνικό στην Ε.Ε.

Έχουμε μπροστά μας το δημοψήφισμα στην Ουγγαρία για το προσφυγικό-μεταναστευτικό που θα πραγματοποιηθεί στις 2 Οκτωβρίου, το δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση στην Ιταλία, το οποίο μπορεί να κρίνει την τύχη του Ρέντσι, στα τέλη Νοεμβρίου, τις προεδρικές εκλογές στην Αυστρία τον Δεκέμβριο, τις βουλευτικές εκλογές στην Ολλανδία τον Μάρτιο του 2017, τις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές στη Γαλλία το διάστημα Απριλίου-Ιουνίου 2017 και τις βουλευτικές εκλογές στη Γερμανία τον Σεπτέμβριο του 2017.

Η αδράνεια των κορυφαίων της Ε.Ε. κρίνεται σε αυτή τη φάση ως η καλύτερη δυνατή επιλογή, με το σκεπτικό ότι θα χρειαστεί χρόνος για να ωριμάσουν οι πολιτικές συνθήκες για την κοινή αντιμετώπιση της κρίσης. Είναι αρκετά πιθανό όμως η αδράνεια να λειτουργήσει υπέρ της ευρωπαϊκής άκρας Δεξιάς και των δυνάμεων που επενδύουν στην αποσύνθεση της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης, με αποτέλεσμα να δικαιωθεί τελικά η εκτίμηση του προέδρου Γιούνκερ για υπαρξιακή κρίση της Ε.Ε.