Δημήτρης Καραβέλλας: «Μια χώρα με μεγάλη θαλάσσια κυκλοφορία παρουσιάζεται ανέτοιμη να αντιδράσει έγκαιρα» - Free Sunday
Δημήτρης Καραβέλλας: «Μια χώρα με μεγάλη θαλάσσια κυκλοφορία παρουσιάζεται ανέτοιμη να αντιδράσει έγκαιρα»

Δημήτρης Καραβέλλας: «Μια χώρα με μεγάλη θαλάσσια κυκλοφορία παρουσιάζεται ανέτοιμη να αντιδράσει έγκαιρα»

Μήνυση κατά παντός υπευθύνου για τη ρύπανση στον Σαρωνικό υπέβαλε το WWF Ελλάς και ο γενικός διευθυντής της οργάνωσης Δημήτρης Καραβέλλας εξηγεί τους λόγους για την προσφυγή στη Δικαιοσύνη αλλά και τις συνέπειες του ατυχήματος για τη ζωή μας.

Αρχικά θα ήθελα να μας πείτε ποια είναι η τελευταία εικόνα που έχετε από τις παραλίες της Σαλαμίνας και του Σαρωνικού.

Η κατάσταση στη Σαλαμίνα παραμένει εξαιρετικά δύσκολη, καθώς η θάλασσα συνεχίζει να εκβράζει σε μεγάλες ποσότητες πετρέλαιο και αυτό καθιστά τον καθαρισμό των παραλιών ιδιαίτερα δύσκολο, αν όχι αδύνατο, τουλάχιστον στην παρούσα φάση, μέχρι να καθαρίσει η θαλάσσια ζώνη. Ως προς τις υπόλοιπες παραλίες, διαφαίνεται μια ελαφρώς βελτιωμένη κατάσταση, αλλά σαφώς έχουν ακόμη πολλά να γίνουν. Θα επαναλάβω πάντως πως η Σαλαμίνα εκπέμπει SOS και δεν πρέπει να αφεθεί στην τύχη της.

Το WWF Ελλάς υπέβαλε μήνυση στην Εισαγγελία Πλημμελειοδικών Πειραιά για τη ρύπανση στον Σαρωνικό. Πείτε μας λίγα λόγια.

Η ρύπανση από πετρέλαιο είναι σοβαρό περιβαλλοντικό έγκλημα και ως τέτοιο ζητάμε να τιμωρείται. Γι’ αυτόν τον λόγο τη Δευτέρα 18/09 καταθέσαμε μήνυση κατά παντός υπευθύνου στη βάση δύο οδηγιών της Ε.Ε. (2005/35/ΕΚ «σχετικά με τη ρύπανση από τα πλοία και τη θέσπιση κυρώσεων, περιλαμβανομένων των ποινικών κυρώσεων» και 2008/99/ΕΚ «σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος μέσω ποινικού δικαίου»), η εφαρμογή των οποίων είναι ελλιπής στη χώρα μας. Εξ όσων γνωρίζουμε, πρώτη φορά περιβαλλοντική οργάνωση καταθέτει μήνυση ζητώντας καταδίκη υπαιτίων με βάση αυτές τις δύο πολύ σημαντικές οδηγίες. Στόχος μας είναι να πιέσουμε, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι ευθύνες θα αποδοθούν με παραδειγματικό τρόπο, για να βγούμε καλύτερα προετοιμασμένοι και να προλάβουμε ή να ελέγξουμε αντίστοιχα ατυχήματα στο μέλλον. Πρέπει να ανοίξει επιτέλους ο δρόμος για παραδειγματική τιμωρία του περιβαλλοντικού εγκλήματος στη χώρα μας, μέσω και του ποινικού δικαίου, και η προστασία του περιβάλλοντος να γίνει κυρίαρχη υποχρέωση κάθε επιχειρηματία, πολιτικού ή ιδιώτη.

Πότε θα υπάρξει πλήρης εκτίμηση της περιβαλλοντικής καταστροφής;

Η πλήρης εκτίμηση της περιβαλλοντικής καταστροφής είναι μια πολύπλοκη υπόθεση με πολλές παραμέτρους και σίγουρα δεν μπορούν ακόμη να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα. Απαιτούνται συστηματικές έρευνες σε βάθος χρόνου. Όταν πλέον το πετρέλαιο δεν θα είναι ορατό και το θέμα θα έχει υποχωρήσει από τα φώτα της δημοσιότητας, οι έρευνες και η συλλογή δεδομένων πρέπει να συνεχιστούν. Ως προς αυτό, να τονίσω ότι το ΕΛΚΕΘΕ είναι ένα εξαιρετικό ινστιτούτο, το οποίο κάνει μετρήσεις και έχει εμπειρία. Έχουμε εμπιστοσύνη στους ικανότατους ερευνητές του και θα αναμένουμε τα στοιχεία που θα προκύψουν από τις έρευνές τους.

Πιστεύετε ότι υπήρξε ολιγωρία από την πλευρά των υπευθύνων;

Ας μην ξεχνάμε ότι βάσει του διεθνούς ναυτικού δικαίου την πλήρη ευθύνη για την απορρύπανση και την αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ζημιάς την έχει η πλοιοκτήτρια εταιρεία. Παρ’ όλα αυτά, το σίγουρο είναι ότι όταν ένα –αρχικά– μικρό σχετικά περιστατικό προκαλεί τόσο εκτεταμένη ζημιά, και μάλιστα μέσα στον Πειραιά, και 15 μέρες μετά οι υπεύθυνες αρχές ακόμη «ψάχνονται» ως προς τις ευθύνες και τον συντονισμό, τότε κάτι δεν πάει καθόλου καλά. Δεν είναι το WWF αυτό που θα κρίνει το επιχειρησιακό σκέλος της όλης υπόθεσης, αλλά σίγουρα έχει φανεί ότι υπάρχει μεγάλο έλλειμμα στην πρόληψη ατυχημάτων και στην εξασφάλιση του αξιόπλοου των σκαφών.

Πώς κρίνετε το επίπεδο ενημέρωσης των πολιτών από τις αρμόδιες αρχές;

Λυπάμαι, αλλά όταν υπάρχουν ζητήματα που αφορούν στην υγεία και την ασφάλεια των πολιτών, είναι αδιανόητο υπουργοί της ίδιας κυβέρνησης να λένε άλλα αντ’ άλλων. Ακούσαμε υπουργό να λέει κατά τις πρώτες μέρες στους πολίτες να πάνε για μπάνιο, την ίδια ώρα που το υπουργείο Υγείας προειδοποιούσε να μην κάνει μπάνιο ο κόσμος. Δεν είναι σοβαρά πράγματα αυτά για μια ευρωπαϊκή χώρα. Είναι αυτονόητο –ή τουλάχιστον θα έπρεπε να είναι– ότι οι πολίτες έχουν ανάγκη αυτή τη στιγμή από μια τεκμηριωμένη, υπεύθυνη και συνεκτική πληροφόρηση, ειδικά από τις αρχές.

Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις τόσο για τον άνθρωπο όσο και για το οικοσύστημα τα επόμενα χρόνια;

Οι επιπτώσεις ενός τέτοιου περιστατικού είναι πολυεπίπεδες και δεν υπάρχει κάποιο «λυσάρι» που να έχει έτοιμες απαντήσεις. Γνωρίζουμε από αντίστοιχες περιπτώσεις μεγαλύτερης κλίμακας ότι το πετρέλαιο μπορεί να δημιουργήσει από ανοξικές συνθήκες έως ζητήματα τοξικότητας στο πλαγκτόν και στο βένθος, όπως και πιθανά προβλήματα βιοσυσσώρευσης και βιομεγέθυνσης. Πόσο σοβαρές όμως θα είναι οι επιπτώσεις στο συγκεκριμένο περιστατικό θα μπορούμε να το γνωρίζουμε μόνο από τη στιγμή που θα έχουμε συγκεκριμένα δεδομένα στα χέρια μας, κάτι που δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή.
Ως προς τις παραλίες τώρα, δυστυχώς θα υποστούν μια υποβάθμιση από την ίδια τη διαδικασία των καθαρισμών, όσο κι αν αυτό ακούγεται οξύμωρο. Βλέπετε, προκειμένου να καθαριστεί το πετρέλαιο, θα απομακρυνθούν –αναγκαστικά– και σημαντικές ποσότητες άμμου. Τέλος, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στη διαχείριση των στερεών αποβλήτων που θα προκύψουν από τους καθαρισμούς. Οι σακούλες με άμμο και πετρέλαιο, τα σφουγγάρια, ο εξοπλισμός, όλα αυτά πρέπει να τύχουν προσεκτικής διαχείρισης και όχι να καταλήξουν στις χωματερές.
Σχετικά με τον άνθρωπο, τα προβλήματα θα είναι κυρίως αναπνευστικής φύσεως, αλλά σίγουρα υπάρχουν πολύ ειδικότεροι από εμάς για να απαντήσουν στο συγκεκριμένο ερώτημα.

Καθημερινά υπάρχουν διαβεβαιώσεις ότι σε είκοσι μέρες ή σε έναν μήνα οι θάλασσες θα έχουν καθαρίσει. Κατά πόσο ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα τέτοιου είδους δηλώσεις; Πόσα χρόνια θα χρειαστούν για να επανέλθει το οικοσύστημα στην αρχική του κατάσταση;

Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα και η θάλασσα θα έχει καθαρίσει και οι παραλίες. Προσοχή όμως! Όταν λέμε ότι θα έχουν καθαρίσει, εννοούμε οπτικά. Δεν θα βλέπουμε το πετρέλαιο. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα έχει εξαφανιστεί και το πρόβλημα. Υπάρχει μια σειρά μακροχρόνιων επιπτώσεων, οι οποίες θα πρέπει να παρακολουθούνται συστηματικά.
Μπορεί να ισχύει αυτό που αρκετοί ειδικοί έχουν μέχρι στιγμής υποστηρίξει, ότι δηλαδή του χρόνου το καλοκαίρι ίσως οι ακτές της Αττικής να είναι κατάλληλες π.χ. για κολύμβηση, αλλά οι έρευνες θα μας το δείξουν με ασφάλεια. Για την αποκατάσταση του οικοσυστήματος επίσης θα χρειαστούμε ερευνητικά δεδομένα για να δούμε αν θα χρειαστούν τρία, πέντε ή και περισσότερα χρόνια.
Για να καταλάβετε πόσο δύσκολη και σχετική είναι η συγκεκριμένη ερώτηση, θα σας φέρω δύο παραδείγματα από τη διεθνή εμπειρία. Στην περίπτωση της Exxon Valdez (1989) το μεγαλύτερο μέρος των ακτών παρέμενε ρυπασμένο 12 χρόνια μετά το ατύχημα, κατά το οποίο είχαν διαρρεύσει 36.000 τόνοι πετρελαίου. Από την άλλη, στην περίπτωση του Sea Empress το 1996 στη Σκοτία, κατά την οποία είχαμε διαρροή 72.000 τόνων, οι παραλίες παραδόθηκαν κατάλληλες προς κολύμβηση στους πολίτες επτά εβδομάδες μετά. Κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή και πρόκειται για πολυπαραγοντική εξίσωση.

Η Ελλάδα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει ένα μεγαλύτερο ατύχημα πετρελαϊκής ρύπανσης;

Αυτή ήταν εξαρχής η βασική μας έγνοια ως WWF. Μια χώρα με μεγάλη θαλάσσια κυκλοφορία –διελεύσεις δεξαμενόπλοιων και άλλων σκαφών– παρουσιάζεται ανέτοιμη να αντιδράσει έγκαιρα, ακόμη και σε ένα περιστατικό που ήταν αρχικά σχετικά περιορισμένης έκτασης. Δυστυχώς, ο κίνδυνος για περιστατικά θαλάσσιας ρύπανσης είναι υπαρκτός και μπορεί να γίνει εύκολα κατανοητός κοιτάζοντας τους χάρτες που αφορούν σε κίνηση τάνκερ και σε ατυχήματα θαλάσσιων μεταφορών στις ελληνικές θάλασσες μέσα από το MedTrends, την έκθεση του WWF.
Με μια διάθεση της Ελλάδας να επενδύσει στην εξόρυξη υδρογονανθράκων, το εύλογο ερώτημα που δημιουργείται είναι κατά πόσο η χώρα μας θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει ένα πολύ μεγαλύτερο ατύχημα πετρελαϊκής ρύπανσης. Τα γεγονότα των τελευταίων δύο εβδομάδων μας κάνουν να είμαστε εξαιρετικά ανήσυχοι. Αυτός είναι άλλωστε και ο σκοπός της μήνυσής μας. Να μάθουμε ξεκάθαρα τι πήγε στραβά, ποιος φταίει και τι πρέπει να αλλάξουμε προκειμένου να είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι στο μέλλον για να προστατέψουμε τη μεγαλύτερη εθνική μας περιουσία, τις θάλασσές μας. Αυτή η υπόθεση δεν θα τελειώσει για εμάς όταν το πετρέλαιο φύγει από τις οθόνες της τηλεόρασης. Αντιθέτως, τότε θα ξεκινάει...