Αλέξανδρος Μαλλιάς: «Η επιθετικότητα του Ερντογάν μόνο έκπληξη δεν συνιστά»

Την ανησυχία του για τις εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά εκφράζει ο πρέσβης επί τιμή Αλέξανδρος Μαλλιάς, σημειώνοντας με νόημα ότι στην Αθήνα δεν έχουν γίνει πλήρως αντιληπτές οι πραγματικές –αναθεωρητικές των Συνθηκών– βλέψεις του Ερντογάν, αλλά ούτε και η κλιμάκωση της έντασης που επιδιώκει η Άγκυρα.

Όσον αφορά το Σκοπιανό, ο κ. Μαλλιάς υπογραμμίζει ότι προκλήθηκε σύγχυση στην κοινή γνώμη σχετικά με τις εξελίξεις για το ονοματολογικό της γείτονος χώρας και ότι χρειάζεται συναίνεση για να βρεθεί μια κοινά αποδεκτή λύση.

Θα ήθελα να αρχίσουμε τη συζήτησή μας με το θέμα των δύο Ελλήνων στρατιωτικών που κρατούνται στην Τουρκία. Κατά την άποψή σας, γιατί συνεχίζεται η κράτησή τους; Συμφωνείτε με την εκτίμηση ότι το τουρκικό καθεστώς κρατά «ομήρους» τους δύο Έλληνες στρατιωτικούς με στόχο να αποκομίσει οφέλη, όπως π.χ. η έκδοση των Τούρκων αξιωματικών που βρίσκονται στην Ελλάδα; Πώς κρίνετε τον χειρισμό της υπόθεσης από την ελληνική κυβέρνηση;

Ενόσω δύο Έλληνες στρατιωτικοί εξακολουθούν να κρατούνται σε τουρκικές φυλακές για λόγους που συνδέονται με την εκτέλεση των καθηκόντων τους, αποφεύγω σκοπίμως να κάνω εκτιμήσεις και προβλέψεις. Η πολυφωνία ουδένα ωφελεί και άσκοπη σύγχυση προκαλεί. Η εκτίμηση της κατάστασης, ειδικά όταν πρόκειται για ασυνήθιστο γεγονός, πρέπει να στηρίζεται στη γνώση των γεγονότων. Δυστυχώς, για μία ακόμη φορά η Ελλάδα έδειξε ότι στερείται μηχανισμών ορθής και έγκαιρης αξιολόγησης των καταστάσεων. Αν δεν γνωρίζεις τι ακριβώς συμβαίνει, πώς είναι δυνατόν να κάνεις ορθή διαχείριση μιας κρίσης;
Δεν θυμάμαι πότε ήταν η τελευταία φορά που αξιωματικοί του Ελληνικού Στρατού συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν στην Τουρκία. Άρα μόνο συνηθισμένο δεν μπορεί να θεωρηθεί αυτό το γεγονός. Με έκπληξη συγκράτησα ότι η εντολή διεξαγωγής ένορκης εξέτασης για τη διερεύνηση των πραγματικών περιστατικών του ανορθόδοξου αυτού μεθοριακού επεισοδίου δόθηκε ιεραρχικά από το ΓΕΕΘΑ ή το ΓΕΣ πέντε μέρες αφότου συνέβη. Μέχρι τότε, συνεπώς, δεν είχαμε ακριβή γνώση. Άρα το βασικό συμπέρασμα από το ασυνήθιστο αυτό επεισόδιο είναι εξαρχής η κακή διαχείρισή του. Η ευθύνη όμως δεν μπορεί να περιορίζεται αποκλειστικά σε πολιτικά πρόσωπα. Ενόσω δεν συγκαλούνται τη στιγμή που πρέπει, με τη σύνθεση που πρέπει και για τον σκοπό που έχουν συσταθεί τα θεσμικά όργανα διαχείρισης κρίσεων που προβλέπονται, τότε καθένας επιτρέπει στον εαυτό του, ανάλογα με τον βαθμό του αυτοσεβασμού που έχει, να μπορεί να εκφράζεται κατά τον τρόπο που επιθυμεί. Δυστυχώς, αυτό είναι το βασικό και πλέον αντιπροσωπευτικό χαρακτηριστικό της σημερινής Ελλάδος. Παρ’ ότι το συγκεκριμένο επεισόδιο αφορά την τύχη δύο Ελλήνων στρατιωτικών, φοβούμαι ότι δεν θα είναι ούτε το τελευταίο ούτε και το πλέον επώδυνο.

Ο Ερντογάν το τελευταίο διάστημα μοιάζει να ανοίγει παντού μέτωπα. Τι πιστεύετε ότι επιδιώκει με αυτή την επιθετικότητα;

Η επιθετικότητα του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατά της Ελλάδος με έργα και όχι μόνο με λόγια μόνο έκπληξη δεν συνιστά. Διορθώνω: Αποτελεί έκπληξη μόνο για εκείνους που επιλέγουν να βλέπουν τα πράγματα μέσα από όρους εφήμερης πολιτικής επικοινωνίας και τους παραμορφωτικούς της φακούς και όχι με όρους πραγματικότητας. Στο δοκίμιό μου «Στον Αστερισμό του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ: Η Νέα Τουρκία και Εμείς» (εκδόσεις Ι. ΣΙΔΕΡΗΣ), που κυκλοφόρησε σε πρώτη έκδοση τον Αύγουστο του 2017, έγραφα, προσπαθώντας πάντοτε να διατηρώ το μέτρο και την υπευθυνότητα, και τα εξής: «Συνεπώς είναι σήμερα τουλάχιστον παρακινδυνευμένο να θεωρούμε ότι η έναντι της Ελλάδος πολιτική του Προέδρου κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αποτελεί μια “σταθερή παράμετρο” και να προεξoφλείται το σήμερα και το αύριο μόνο σε συνδυασμό με το χθες. Στην εξωτερική πολιτική, η βασιζόμενη στην εμπειρική στατιστική ανάλυση δεν αποτελεί πάντοτε μια ασφαλή πυξίδα πλοήγησης. Η μόνη ασφαλής πρόβλεψη, σήμερα, είναι ακριβώς η αδυναμία εκτίμησης του σημείου μέχρι το οποίο θα ήταν διατεθειμένος και πρόθυμος να προχωρήσει ο Πρόεδρος της Τουρκίας και η μεγάλη ομάδα των παραδοσιακών πολιτικών του συνοδοιπόρων και των νέων συγκυριακών και ευκαιριακών του συμμάχων στην κλιμάκωση των ενεργειών στο Αιγαίο. Πιθανώς και αλλού, προκειμένου να ενισχύσει την αποδοχή του στο εσωτερικό της χώρας του». Αυτά έγραφα χωρίς να έχω πλήρη εικόνα των τουρκικών ενεργειών και πρόσβαση σε απόρρητη πληροφόρηση. Έχω αποδελτιωμένες πολλές επίσημες δηλώσεις, προερχόμενες από αρμόδια χείλη, που προδίδουν στην καλύτερη εκδοχή αδυναμία κατανόησης του κινδύνου και της απειλής. Μέχρι πολύ πρόσφατα επιχειρηματολογούσαν ότι επί του κ. Ερντογάν δεν είχαμε «θερμό επεισόδιο». Τώρα, ελάχιστους μήνες αργότερα, προσφεύγουμε αναγκαστικά σε διαφορετικές εκτιμήσεις. Άρα στην καλύτερη περίπτωση κάποιοι δεν είχαν διαβάσει ορθά την έναντι της Ελλάδος πολιτική αναθεώρησης Συνθηκών και κατοχύρωσης εδαφικών διεκδικήσεων του κ. Ερντογάν. Απλά, εμείς δεν θέλαμε να την καταλάβουμε, μιλώντας για «μαθήματα γεωγραφίας», νευρικότητα κ.λπ. Επιπλέον, είχαμε την πρόσθετη αυταπάτη –άλλη μία– ότι ο Πρόεδρος της Τουρκίας θα εκτιμούσε τη «γέφυρα» προς… την Ευρώπη που εύκολα και άνευ αντικρίσματος του προσέφερε η Αθήνα τον περασμένο Νοέμβριο. Τρεις μήνες αργότερα, η Αθήνα εις μάτην αναζητεί μια δική της «γέφυρα» προς την Τουρκία του Προέδρου Ερντογάν. Λυπούμαι ειλικρινά. Αλλά είναι πολύ πρόσφατα παθήματα για να ξεχαστούν με ευκολία. Τουλάχιστον ας μάθουμε το μάθημά μας για μία ακόμη φορά.

Προ ημερών ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα είπε ότι αναμένουν «αναταράξεις» στις σχέσεις με την Τουρκία όσο θα πλησιάζουν οι προεδρικές εκλογές. Συμφωνείτε με αυτή την εκτίμηση; Σας ανησυχεί –και, αν ναι, σε ποιον βαθμό– το ενδεχόμενο «θερμού επεισοδίου» στο Αιγαίο;

Τα όσα σήμερα λέγει ο αξιότιμος πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα είναι ακριβή. Κάποιοι όμως από μας τα έλεγαν πολύ νωρίτερα. Εκτιμώ ότι ο Πρόεδρος Ερντογάν, με βάση τη μέχρι σήμερα συμπεριφορά του, θα πράξει στο Αιγαίο και αλλού ό,τι κρίνει χρήσιμο και απαραίτητο –εφόσον δεν έχει άλλες επιλογές– προκειμένου να εξασφαλίσει τη νίκη του στις επόμενες εκλογές. Αυτό έπραξε σε άλλα μέτωπα προκειμένου να εξασφαλίσει τη νίκη του σε προηγούμενες εκλογές και δημοψηφίσματα. Οι προσεχείς είναι οι εκλογές της ζωής του. Να σημειώσουμε ότι όλες οι πολιτικές δυνάμεις της Τουρκίας συμφωνούν στην πλέον ακραία έκφανση της αμφισβητήσεως της κυριαρχίας μας στο Αιγαίο και των εδαφικών της διεκδικήσεων. Δεν μπορούμε να μην παίρνουμε στα σοβαρά την αντιστοιχία απειλών και ενεργειών. Επιπλέον, ο σύγχρονος τραγωδός δεν έχει προβλέψει «από μηχανής θεό». Οι συμμαχίες και οι διευθετήσεις, πολιτικές, στρατιωτικές, οικονομικές, δεν αποτελούν μηχανισμό αποτροπής ή πρόληψης, ούτε διαθέτουν αυτοματοποιημένα πολιτικά αντανακλαστικά παρέμβασης. Ο ιστός του κοινού συμφέροντος στο πλαίσιο των συμμαχιών έχει φθαρεί. Μετά τη διάλυση της Συνθήκης της Βαρσοβίας, το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ δεν καλύπτει το θεμελιώδες πρόβλημα εθνικής ασφάλειας της Ελλάδος.

Μπροστά στην εντεινόμενη τουρκική επιθετικότητα, τι θεωρείτε ότι πρέπει να κάνει ο πολιτικός κόσμος της Ελλάδας;

Οφείλει με τη συμπεριφορά του να αποτελέσει πρότυπο και να αποδείξει ότι στέκεται στο ύψος των κρίσιμων για την προάσπιση των εθνικών μας συμφερόντων περιστάσεων. Οφείλει να πείσει ότι έχει συναίσθηση της ευθύνης που του αναλογεί και του καταλογίζεται για την παρακμή των αξιών όλα αυτά τα χρόνια, η οποία είναι μεγαλύτερη και χειρότερη από την οικονομική καταστροφή. Η καταστροφή αυτή μας ταπείνωσε σαν άτομα και σαν χώρα. Μείωσε δραματικά την αυτοπεποίθηση και το ηθικό μας. Ή μήπως δεν είναι έτσι; Οφείλει επιτέλους να παραμερίσει το εφήμερο και το κομματικό έναντι του εθνικού. Η συνεννόηση, η συνεργασία και η συναίνεση είναι το τρίπτυχο που τόσο λείπει για να αποκτήσει η πολιτική τη χαμένη της αξιοπιστία. Τη θεσμική ευθύνη για μια αναγκαία πρωτοβουλία προς την κατεύθυνση αυτή την έχει η κυβέρνηση. Αν όχι τώρα, πότε, αλήθεια;

Αλλάζοντας κεφάλαιο, θα ήθελα την άποψή σας σχετικά με την κινητικότητα που παρουσιάζεται το τελευταίο διάστημα σχετικά με το Σκοπιανό… Πιστεύετε ότι, όντως, Αθήνα και Σκόπια μπορούν να βρουν μια κοινώς αποδεκτή λύση στο πρόβλημα με τη γείτονα χώρα; Και, για να πάμε ένα βήμα παρακάτω, ότι την επιθυμούν;

Δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι όλοι έχουμε κατά νου τον ίδιο ορισμό της λύσης. Αναζητούμε σήμερα, και σωστά πράττουμε, μια αμοιβαίως αποδεκτή, δίκαιη και βιώσιμη συμφωνία με την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, στην οποία δεν θα υπάρχει ένας νικητής και ένας ηττημένος. Να ισχύσει όμως η αρχή αυτή ταυτόχρονα και στην Ελλάδα. Να μη διαχωρίζουμε δηλαδή πολίτες και πολιτικές παρατάξεις σε νικητές και ηττημένους. Σε πατριώτες και ενδοτικούς. Πρέπει να προσέξουμε την αντίδραση της κοινής γνώμης. Της προκαλέσαμε σύγχυση. Η σύγχυση αυτή μετατράπηκε σε θυμό. Κατέβηκε στους δρόμους.
Η έλλειψη συνεννόησης και γέφυρας επικοινωνίας και η επικράτηση πολωτικού πολιτικού κλίματος αποδυναμώνει την εικόνα και τη διαπραγματευτική μας ισχύ. Επίσης, παρασύρει έναν λαό που εδώ και περίπου δέκα χρόνια είναι απαισιόδοξος, θυμωμένος, απογοητευμένος. Αφορίζουμε τη συναίνεση προκρίνοντας τη σύγκρουση. Επιλέγουμε τη σύγχυση και την άγνοια αντί της καθαρότητας, της γνώσης και της πειθούς. Η θέση μου είναι καθαρή: Η αποκατάσταση ατμόσφαιρας συνεννόησης του πολιτικού κόσμου αποτελεί την αναγκαία συνθήκη, τον θεμελιώδη όρο για να διαπραγματευτούμε στα ανοιχτά μας θέματα από θέση ισχύος.