Δρ. Γιώργος Ν. Τζογόπουλος: «Η αυταρχική διακυβέρνηση Ερντογάν έχει επηρεάσει πολλούς επενδυτές»

Τα αίτια και τις αφορμές της μεγάλης οικονομικής κρίσης που πλήττει το τελευταίο διάστημα την Τουρκία αναλύει ο δρ. Γιώργος Τζογόπουλος, επιστημονικός συνεργάτης των Begin-Sadat Centre for Strategic Studies και Centre International de Formation Européenne, διδάσκων Διεθνών Σχέσεων στο ΔΠΘ, επισημαίνοντας ότι η Ελλάδα οφείλει να αξιοποιήσει την κατάσταση, αλλά και προειδοποιώντας ότι ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι πλέον απρόβλεπτος.

Το τελευταίο διάστημα βλέπουμε την τουρκική οικονομία να βρίσκεται σε περιδίνηση, με τη λίρα να καταρρέει και τα υπόλοιπα οικονομικά στοιχεία να βρίσκονται στα… κόκκινα. Θεωρείτε ότι ήταν κάτι ξαφνικό ή κάτι αναμενόμενο;

Ήταν απολύτως αναμενόμενη. Τα τελευταία δύο χρόνια η τουρκική λίρα πέφτει, απλώς πλέον η κατάσταση επιδεινώνεται. Η προσφυγή στο ΔΝΤ για την αντιμετώπιση της τρέχουσας οικονομικής κρίσης δεν πρέπει να αποκλειστεί μετά τις εκλογές, αν δεν υπάρξει σταθεροποίηση. O Τούρκος Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν έρχεται αντιμέτωπος με το πιο σημαντικό πρόβλημα των τελευταίων ετών, καθώς πρακτικά δεν έχει άλλον αντίπαλο πέρα από την κατάρρευση της λίρας και τον αντίκτυπό της στην οικονομία.

Ποιος, κατά τη γνώμη σας, ήταν ο παράγοντας ή οι παράγοντες που οδήγησαν την Τουρκία σε αυτή τη σφοδρή οικονομική κρίση;

Εξωτερικός παράγων είναι η άνοδος του δολαρίου ύστερα από την αύξηση των επιτοκίων στις ΗΠΑ, που σαφώς επηρεάζει ξένα νομίσματα, όπως η τουρκική λίρα. Αλλά, νομίζω, πρέπει να δώσουμε έμφαση στα εσωτερικά προβλήματα της Τουρκίας. Η αυταρχική διακυβέρνηση Ερντογάν, ιδίως μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, έχει επηρεάσει πολλούς επενδυτές, που πλέον διστάζουν να ρίξουν χρήματα στην τουρκική αγορά ή θέλουν να τα απομακρύνουν. Ακόμα, υπάρχει σύγχυση για το κατά πόσο η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας δρα ανεξάρτητα ή κατόπιν υποδείξεων του Ερντογάν, καθώς ο δεύτερος θεωρεί ανάθεμα την αύξηση των επιτοκίων. Σε κάθε περίπτωση, το χρέος της Τουρκίας αυξάνεται, όπως και το εμπορικό έλλειμμα.

Ο Τούρκος Πρόεδρος και άλλοι πολιτικοί κάνουν λόγο για συντονισμένη επίθεση κατά της Τουρκίας από κέντρα της Δύσης. Το σχόλιό σας;

Στην Ελλάδα έχουμε, δυστυχώς, μεγάλη εμπειρία από τέτοιες επίσημες τοποθετήσεις από το 2009 και μετά. Ο Ερντογάν γνωρίζει πώς να χειραγωγεί την τουρκική κοινή γνώμη. Στο παρελθόν έχει επενδύσει στον αντιαμερικανισμό και τώρα κατηγορεί τις αγορές, που κατευθύνονται θεωρητικά από δυτικά συμφέροντα. Το πρόβλημα όμως για τον Τούρκο Πρόεδρο είναι υπαρκτό, ακόμα κι αν η επικοινωνιακή του τακτική αποδειχθεί αποτελεσματική ενόψει των εκλογών.

Οικονομικοί αναλυτές εκτιμούν ότι ο ίδιος ο Ερντογάν με τη στάση του και κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στη Βρετανία έστειλε «λάθος» μηνύματα στις αγορές. Συμμερίζεστε αυτή την άποψη;

Δεν νομίζω ότι η εκτίμηση της Ουάσινγκτον και του Λονδίνου για την Τουρκία εξαρτώνται από μία επίσκεψη. Η εικόνα είναι έτσι κι αλλιώς αρνητική, ενώ ο προβληματικός χαρακτήρας της τουρκικής οικονομίας είναι αποτέλεσμα διαφορετικών παραγόντων. Οπωσδήποτε η ρητορική του Ερντογάν δεν βοηθάει, αλλά δεν είναι αυτή που παίζει τον πιο σημαντικό ρόλο.

Παράλληλα, το Κογκρέσο των ΗΠΑ μοιάζει έτοιμο να «παγώσει» την πώληση των μαχητικών 5ης γενιάς F-35 στη γείτονα χώρα. Γιατί;

Αυτή είναι μία εξαιρετική εξέλιξη, αρκεί να μην είναι απλώς προειδοποίηση αλλά προπομπός οριστικής απόφασης. Εντός των Ηνωμένων Πολιτειών κερδίζουν έδαφος οι φωνές που τονίζουν πως είναι αδιανόητο να υπάρχει τεχνολογική συνεργασία τέτοιου επιπέδου με μια χώρα που κυβερνάται από έναν ηγέτη ο οποίος όχι μόνο είναι αυταρχικός αλλά ανά πάσα στιγμή μπορεί να αμφισβητήσει τον φιλοδυτικό προσανατολισμό της Τουρκίας. Η Ελλάδα πρέπει να εκμεταλλευτεί το κακό κλίμα που διαμορφώνεται για τον Ερντογάν στην Αμερική και να μην έχει παθητικό ρόλο εν μέσω θετικών εξελίξεων για το ελληνικό εθνικό συμφέρον.

Και όλα αυτά συμβαίνουν στη γείτονα εν μέσω μιας πολύ «θερμής» προεκλογικής περιόδου. Θεωρείτε ότι η κατάσταση ευνοεί τον Ερντογάν ή τους αντιπάλους του;

Περισσότερο ο Ερντογάν επηρεάζεται αρνητικά παρά ευνοούνται οι πολιτικοί του αντίπαλοι, καθώς δεν έχουν διατυπώσει αξιόπιστη πρόταση διακυβέρνησης. Η τουρκική γνώμη θα αισθανθεί πρακτικά τις συνέπειες της κρίσης από την περαιτέρω ακρίβεια ορισμένων προϊόντων που πρόκειται να εισαχθούν. Αλλά δεν νομίζω ότι αυτό θα γίνει άμεσα, τουλάχιστον πριν από τις εκλογές.

Όσον αφορά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, ποια επίδραση νομίζετε ότι θα έχει η οικονομική κρίση στην Τουρκία;

Από οικονομική άποψη, είναι κακή εξέλιξη. Η Τουρκία είναι σημαντικός εμπορικός εταίρος της Ελλάδας και η μειωμένη αγοραστική δύναμη των Τούρκων μπορεί να επηρεάσει κάπως τις ελληνικές εξαγωγές, ενώ δύσκολα Έλληνες επιχειρηματίες θα ρισκάρουν σημαντικές μελλοντικές επενδύσεις υπό τις διαμορφούμενες συνθήκες. Από πολιτική άποψη, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα, νομίζω ότι είναι καλή εξέλιξη. Έχει έρθει η ώρα να πληρώσει το τίμημα των πολιτικών του ο Ερντογάν και να βάλει ορισμένα όρια στη γενικότερη συμπεριφορά του. Το έκανε πριν από δύο χρόνια και με τη Ρωσία.

Παλαιότερα στην Ελλάδα επικρατούσε το δόγμα ότι η Τουρκία, όταν έχει εσωτερική κρίση, προσπαθεί να την «εξάγει». Πιστεύετε ότι ισχύει ακόμα;

Δυστυχώς, δεν μπορούμε να κάνουμε πλέον προβλέψεις, γιατί ο Ερντογάν είναι απρόβλεπτος. Και μόνο το γεγονός πως φυλακίζει πολίτες από χώρες της Δύσης –όπως συμβαίνει με τους δύο δικούς μας στρατιωτικούς– για να μπορεί να διαπραγματεύεται μέσω εκβιασμών είναι ενδεικτικό. Η λογική λέει πως δεν θα υπάρξει θερμό επεισόδιο. Αλλά λειτουργεί ο Ερντογάν με βάση τη λογική; To πιο σημαντικό για την Ελλάδα είναι να βρίσκεται σε διαρκή ετοιμότητα για κάθε ενδεχόμενο, σε συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ισραήλ και την Κύπρο, ενισχύοντας τη μοναδική υπάρχουσα δημοκρατική συμμαχία της Ανατολικής Μεσογείου.