Κωνσταντίνος Μελάς: «Η Ελλάδα θα συνεχίσει να βρίσκεται σε δημοσιονομική προσαρμογή» - Free Sunday
Κωνσταντίνος Μελάς: «Η Ελλάδα θα συνεχίσει να βρίσκεται σε δημοσιονομική προσαρμογή»

Κωνσταντίνος Μελάς: «Η Ελλάδα θα συνεχίσει να βρίσκεται σε δημοσιονομική προσαρμογή»

Την επίδραση της πολιτικής κρίσης στην Ιταλία στους σχεδιασμούς της Ελλάδας για την έξοδό της από τα προγράμματα προσαρμογής αναλύει ο καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Κωνσταντίνος Μελάς. Παράλληλα, περιγράφει το μεταμνημονιακό σκηνικό που θα διαμορφωθεί στη χώρα.

Κατ’ αρχάς θα ήθελα το σχόλιό σας για την κατάσταση που διαμορφώνεται στην Ευρωζώνη λόγω της συνεχιζόμενης πολιτικής ρευστότητας στην Ιταλία. Επιστρέφουμε σε φάση κρίσης, κατά την άποψή σας;

Νομίζω ότι η κρίση της Ευρωζώνης δεν έχει ξεπεραστεί, παρά την περσινή βελτίωση βασικών μακροοικονομικών δεικτών, δεδομένου ότι δεν μπορούν εύκολα να αντιμετωπιστούν τα πολιτικά ζητήματα εντός των χωρών-μελών τα οποία προέρχονται από γενικότερες αδυναμίες της αρχιτεκτονικής της Ευρωζώνης και που οδηγούν σε αποκλίσεις μεταξύ των οικονομιών των χωρών-μελών. Επίσης, υπάρχουν παράγοντες εξωγενείς (μετανάστευση, εμπορική πολιτική των ΗΠΑ, γεωπολιτικές εξελίξεις) τους οποίους φαίνεται ότι η Ε.Ε. δεν μπορεί εύκολα να αντιμετωπίσει. Η υποβάθμιση των πολιτικών ζητημάτων από την Ε.Ε. σίγουρα προκαλεί μια συνεχή και υποδόρια εμμενή κρίση.

Πώς φτάνει μια χώρα-μέλος του G8 να βρίσκεται σε τόσο δεινή θέση, που μια κυβερνητική αναταραχή να οδηγεί σε αύξηση του κόστους δανεισμού της;

Η απάντηση για την αύξηση του κόστους δανεισμού της Ιταλίας βρίσκεται καθαρά στην εκλογική επιτυχία δύο κομμάτων τα οποία έχουν εκφράσει τη θέληση να επιχειρήσουν να διαπραγματευτούν διάφορες πλευρές της αρχιτεκτονικής της Ευρωζώνης και αν δεν εισακουστούν αφήνουν να εννοηθεί ότι μπορεί να εξέλθουν της Ευρωζώνης. Το πρόβλημα της οικονομίας της Ιταλίας εντοπίζεται στο υψηλό δημόσιο χρέος της (132% ΑΕΠ) και στον χαμηλό ρυθμό μεγέθυνσής της στα τελευταία 25 χρόνια (αν το κατά κεφαλήν εισόδημα το 1995 ήταν 100, σήμερα είναι 106! Ακόμη και η Ελλάδα μετά τις απώλειες του μνημονίου βρίσκεται στο 116!). Παράλληλα, το πολιτικό της σύστημα εξακολουθεί να μην ανταποκρίνεται στις ανάγκες της οικονομίας.

Ποια θεωρείτε ότι είναι η επίδραση της ιταλικής αναταραχής στις προοπτικές της Ελλάδας για ομαλή έξοδο από το πρόγραμμα προσαρμογής;

Νομίζω ότι τουλάχιστον μέχρι και το τέλος του 2018, όποιες εξελίξεις και αν θα έχουμε στην Ιταλία (με σχετική διαβάθμιση), η αβεβαιότητα στις αγορές ομολόγων των χωρών του Νότου θα είναι αυξημένη. Αυτό κατά πάσα πιθανότητα σημαίνει αύξηση του κόστους δανεισμού . Επομένως δυσκολεύει τη σχεδιασμένη «ομαλή» έξοδο στις αγορές.

Αν εξαιρέσουμε την Ιταλία, θεωρείτε ότι η Ελλάδα έχει όντως τη δυνατότητα για «καθαρή έξοδο» από τα μνημόνια, όπως υποστηρίζει η κυβέρνηση; Και, αν ναι, πώς θα την περιγράφατε;

Χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια και με λίγο κόπο μπορούμε να «δούμε» την πραγματικότητα μετά τη λήξη του προγράμματος. Η Ελλάδα θα συνεχίσει να βρίσκεται σε δημοσιονομική προσαρμογή για τους εξής λόγους: ο πρώτος αφορά την υποχρέωσή της να μειώσει τη συνταξιοδοτική δαπάνη κατά 1% του ΑΕΠ το 2019 και να μειώσει το ύψος του αφορολογήτου έτσι ώστε να προέλθει αύξηση των εσόδων επίσης κατά 1% το 2020. Ο δεύτερος είναι ότι θα πρέπει να παράγει πρωτογενή πλεονάσματα της τάξεως του 3,5% μέχρι και το 2022. Εκτός από τη συνεχή δημοσιονομική προσαρμογή, θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν και να διευρύνονται το σύνολο των «μεταρρυθμίσεων» και η όποια αλλαγή θα επιχειρηθεί θα πρέπει να χαίρει της συμφωνίας των δανειστών. Επιπλέον, η Ελλάδα θα έχει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα με την αναχρηματοδότηση των υποχρεώσεών της πλέον μέσω των χρηματοπιστωτικών αγορών σε ένα περιβάλλον το οποίο καθίσταται όλο και πιο δυσμενές. Η άνοδος των επιτοκίων στις ΗΠΑ, η σταδιακή σκλήρυνση της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ με το διαφαινόμενο τέλος του προγράμματος της πιστωτικής χαλάρωσης, η γεωπολιτική ρευστότητα στο διεθνές περιβάλλον αλλά και στην εγγύς Μέση Ανατολή, η κατάσταση στην Ιταλία, η άνοδος της τιμής του πετρελαίου αλλά και των άλλων εμπορευμάτων δημιουργούν συνθήκες έντονης αβεβαιότητας. Το μαξιλάρι των περίπου 20 δισ. ευρώ που σχηματίζει η κυβέρνηση αρκεί μόνο για έναν χρόνο. Η Πορτογαλία, όταν εξήλθε στις αγορές, είχε και παρόμοιο μαξιλάρι αλλά και τη βοήθεια από την ένταξή της στο πρόγραμμα πιστωτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ (περίπου 30 δισ. ευρώ πορτογαλικά ομόλογα παρακρατεί η ΕΚΤ).

Ποιον ρόλο εκτιμάτε ότι θα παίξει στην «καθαρή έξοδο» η συμμετοχή ή όχι του ΔΝΤ στο πρόγραμμα;

Πιστεύω ότι τελικά θα επέλθει συμβιβασμός, με την έννοια ότι δεν θα υπάρχει κάθετη διαφωνία στις εκτιμήσεις των δύο πλευρών για το δημόσιο χρέος. Επομένως με κάποιον τρόπο, με πολλούς ή λίγους αστερίσκους, το ΔΝΤ θα βρίσκεται όχι στο προσκήνιο αλλά κάπου στην αίθουσα.

Όσον αφορά το ζήτημα της διευθέτησης του δημόσιου χρέους, τι πιστεύετε ότι θα γίνει τελικά, δεδομένης της «δυστοκίας» που εμφανίζουν χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία;

Νομίζω ότι θα υπάρξει συμβιβαστική πρόταση ως προς την επιμήκυνση των δανείων και θα υπερισχύσει η γερμανική άποψη στον μηχανισμό σύνδεσης του χρέους με τη μεγέθυνση του ΑΕΠ. Δηλαδή θα υπάρχει πάντα πολιτική αξιολόγηση και όχι αυτόματη λύση. Ζητούμενο είναι αν θα εξαγοραστούν τα δάνεια του ΔΝΤ από τον ESM. Επίσης, με ποιον τρόπο θα επιστραφούν τα κέρδη από τα ομόλογα που παρακρατά η ΕΚΤ.

Μιλώντας για το ΔΝΤ, φαίνεται ότι η Αργεντινή ζητά εκ νέου την παρέμβασή του. Πώς οδηγήθηκε σε αυτή την κατάσταση η χώρα;

Θεωρώ ότι η υπερβολική σιγουριά για την αποτελεσματικότητα των μέτρων που εφάρμοσε ο Πρόεδρος Μάκρι και η βιασύνη του να κραυγάσει «νικήσαμε» ήταν ένας βασικός λόγος γι’ αυτή την εξέλιξη. Συγκεκριμένα, η κίνηση της Κεντρικής Τράπεζας να μειώσει το «σφίξιμο» των επιτοκίων θεωρώντας ότι ο πληθωρισμός ήταν υπό έλεγχο, η αύξηση του εμπορικού ελλείμματος της χώρας, ο υψηλός εξωτερικός δανεισμός (περίπου 55 δισ. δολάρια) τα τελευταία δύο έτη, η εμφάνιση δημοσιονομικών ελλειμμάτων, καθώς και η ανοδική τάση των αμερικανικών επιτοκίων (που προκαλεί σημαντικές πιέσεις στο πέσο), έθεσαν ακόμη μια φορά την οικονομία της χώρας υπό πίεση.

Μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 βλέπουμε την παγκόσμια οικονομία να δυσκολεύεται να επιστρέψει σε ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης. Αντιθέτως, διαπιστώνουμε να ξεσπούν διαρκώς κρίσεις σε οικονομίες χωρών όπως η Ιταλία, η Αργεντινή ή η Τουρκία. Γιατί;

Πέρα από πολλούς παράγοντες, η μεγέθυνση των οικονομιών του πλανήτη τα τελευταία χρόνια βασίζεται στον χρηματοπιστωτικό δανεισμό. Η χρηματοπιστωτική σφαίρα είναι απολύτως ευάλωτη, από τη φύση της, σε συνεχείς κρίσεις οι οποίες γίνονται και πιο βαθιές. Νομίζω ότι η εγγενής αστάθεια των μέσων που χρησιμοποιούνται για το «σπρώξιμο» της παγκόσμιας οικονομίας προκαλεί αυτές τις αλλεπάλληλες κρίσεις.