Ναπολέων Μαραβέγιας: Η προσπάθεια της νέας κυβέρνησης να αλλάξει το μείγμα της πολιτικής μπορεί να έχει αποτελέσματα

Την εκτίμηση ότι η αλλαγή οικονομικής πολιτικής που προωθεί η νέα κυβέρνηση της χώρας μπορεί να έχει –υπό προϋποθέσεις– καλύτερα αποτελέσματα κάνει ο καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Ναπολέων Μαραβέγιας, ο οποίος πρόσφατα εξέδωσε το νέο βιβλίο του, με τον υπαινικτικό τίτλο «Χωρίς βαρβάρους…» (εκδόσεις Κριτική).

Κατ’ αρχάς, τι σας «έμεινε» από τις διαδοχικές παρουσίες του πρωθυπουργού και του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης στη φετινή ΔΕΘ;

Ο πρωθυπουργός εμφανίστηκε ως νέος δυναμικός ηγέτης της κυβέρνησης και της χώρας με μετριοπαθείς θέσεις, που είχαν στόχο να ικανοποιήσουν όχι μόνο ψηφοφόρους του αλλά και ένα ευρύτερο ακροατήριο. Οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις έδειξαν ότι αυτός ο στόχος επετεύχθη. Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης άσκησε κριτική στα πεπραγμένα της κυβέρνησης για τους δύο μήνες που είναι στην εξουσία και κυρίως για τις πιθανές προθέσεις της, με αιχμή τα εργασιακά και την κοινωνική πολιτική.

Διαπιστώσατε ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στην οικονομική πολιτική που επιδιώκει να εφαρμόσει η παρούσα κυβέρνηση και σε αυτήν που ακολουθούσε η προηγούμενη;

Είναι γεγονός ότι σε καθεστώς «ενισχυμένης εποπτείας» από τους Ευρωπαίους εταίρους και δανειστές μας, τα περιθώρια μιας πολύ διαφορετικής οικονομικής πολιτικής είναι περιορισμένα. Ο δημοσιονομικός στόχος για το 3,5% του ΑΕΠ ως πρωτογενές πλεόνασμα εξακολουθεί να ισχύει και περιορίζει τις μεγάλες αλλαγές στη δημοσιονομική πολιτική, είτε στο σκέλος των φορολογικών εσόδων είτε στο σκέλος των δημοσίων δαπανών. Ωστόσο, η προσπάθεια της νέας κυβέρνησης να αλλάξει το μείγμα της πολιτικής μπορεί να έχει αποτελέσματα, παρά τους δημοσιονομικούς περιορισμούς. Μέσω της μείωσης της φορολογίας, επιδιώκεται η απελευθέρωση των παραγωγικών δυνάμεων της χώρας. Προσδοκάται, έτσι, ότι με τη δημιουργία φιλοεπενδυτικού κλίματος θα αυξηθούν οι ιδιωτικές επενδύσεις και συνεπώς το ΑΕΠ, ώστε να μη μειωθούν τα συνολικά φορολογικά έσοδα και να επιτευχθεί ο στόχος του πρωτογενούς πλεονάσματος. Γενικότερα, η οικονομική πολιτική της νέας κυβέρνησης εμπνέεται περισσότερο από τον φιλελευθερισμό και τα λεγόμενα «οικονομικά της προσφοράς», ενώ, αντίθετα, η οικονομική πολιτική της προηγούμενης κυβέρνησης, μετά την έξοδο από τα μνημόνια, είχε αρκετά κεϊνσιανά στοιχεία. Θεωρούσε, δηλαδή, ότι προηγείται η ζήτηση, με δημοσιονομική επέκταση εισοδηματικές αυξήσεις και κρατικές παρεμβάσεις, προκειμένου να αυξηθεί η οικονομική δραστηριότητα. Η πολιτική αυτή έδειξε τα όριά της διεθνώς σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης. Η νέα κυβέρνηση θεωρεί ότι προηγείται η προσφορά, δηλαδή η αύξηση της παραγωγής με διαρθρωτικά μέτρα, όπως με απελευθέρωση της αγοράς, αποκρατικοποιήσεις, μείωση φορολογικών και ασφαλιστικών εισφορών κ.λπ., προκειμένου να γίνουν επενδύσεις και να αυξηθεί η οικονομική δραστηριότητα. Αυτή η πολιτική εφαρμόζεται, με παραλλαγές, σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο και έχει αποτελέσματα, με υπαρκτούς, βέβαια, κινδύνους λόγω της απουσίας ισχυρών κρατικών ρυθμίσεων, ιδίως στον χρηματοπιστωτικό τομέα.

Ως καθηγητής Μακροοικονομικής Ανάλυσης, τι θα περιμένατε να δείτε από την παρούσα κυβέρνηση;

Όπως προαναφέρθηκε, η κεϊνσιανής έμπνευσης οικονομική πολιτική δεν έχει αποτέλεσμα σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, με ανοιχτά σύνορα για προϊόντα, υπηρεσίες και κεφάλαια. Έτσι, η προσπάθεια της νέας κυβέρνησης να ακολουθήσει μια πολιτική απελευθέρωσης των δημιουργικών δυνάμεων της χώρας θεωρώ ότι έχει πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας, ιδίως μάλιστα σε συνθήκες ύφεσης, μετά από μία δεκαετία βαθιάς οικονομικής κρίσης. Ωστόσο, μια τέτοια πολιτική χρειάζεται περισσότερη υπευθυνότητα από τους πολίτες και μεγαλύτερη αυστηρότητα από το κράτος στους παραβάτες των κανόνων που αφορούν κυρίως την προστασία του περιβάλλοντος και της εργασίας.

Η χώρα βρίσκεται εδώ και λίγο παραπάνω από έναν χρόνο εκτός μνημονίου. Τι βαθμό ελευθερίας δίνει το γεγονός αυτό όσον αφορά την οικονομική πολιτική;

Είναι γεγονός ότι τα περιθώρια άσκησης «εθνικής» οικονομικής πολιτικής είναι περιορισμένα, παρ’ ότι έχει περάσει ένας χρόνος από την έξοδο της χώρας μας από τα μνημόνια. Η «ενισχυμένη εποπτεία» θα συνεχίσει να υπάρχει μέχρι το χρέος της χώρας να φτάσει στο 60% του ΑΕΠ, πράγμα που σημαίνει ότι θα υπάρχει για πολλά χρόνια ακόμη, καθώς σήμερα το χρέος μας βρίσκεται στο 180% του ΑΕΠ. Βεβαίως, όσο περισσότερο αυξάνεται το ΑΕΠ της χώρας, τόσο καλύτερα είναι για την απαλλαγή μας από την τόσο «ασφυκτική εποπτεία», με την ελπίδα πάντοτε ότι καμία κυβέρνηση δεν θα υποκύψει στους «πειρασμούς» που στο πρόσφατο παρελθόν οδήγησαν τη χώρα μας στην κρίση. Η σημερινή κυβέρνηση, εφαρμόζοντας μια πολιτική ενίσχυσης της προσφοράς και προωθώντας διαρθρωτικές αλλαγές για την προσέλκυση επενδύσεων, ελπίζει ότι στα αμέσως επόμενα χρόνια θα κατορθώσει να μειώσει το πρωτογενές πλεόνασμα και συνεπώς θα έχει μεγαλύτερα δημοσιονομικά περιθώρια να μειώσει τους φόρους, αυξάνοντας ταυτόχρονα τις δημόσιες δαπάνες για την παιδεία και την υγεία. Αν συμβεί αυτό, θα είναι μια πολύ σημαντική επιτυχία.

Κι επειδή γίνεται πολύς λόγος για το μεταμνημονιακό μοντέλο ανάπτυξης της χώρας, ποιες παράμετροι θεωρείτε ότι θα πρέπει να το καθορίσουν;

Η κυβέρνηση φαίνεται ότι έχει την πρόθεση να ακολουθήσει ένα πρότυπο ανάπτυξης της χώρας με λιγότερο κράτος και περισσότερη εμπιστοσύνη και ελευθερία στους πολίτες. Χωρίς ασφυκτικούς ελέγχους τόσο για τους παραγωγούς πλούτου (επιχειρηματίες και εργαζόμενους) όσο και για τους παραγωγούς γνώσης (δηλαδή την ακαδημαϊκή κοινότητα), προσδοκά με τον τρόπο αυτόν να δοθεί η δυνατότητα σε όλους να αναπτύξουν απρόσκοπτα τις δημιουργικές τους δυνάμεις. Πρόκειται για ένα πρότυπο ανάπτυξης που απαιτεί σοβαρότητα και υπευθυνότητα απ’ όλους, κυβερνώντες και κυβερνώμενους, κράτος και πολίτες.

Πρόσφατα κυκλοφόρησε το νέο σας βιβλίο, με τίτλο «Χωρίς βαρβάρους…». Ποιοι είναι οι «βάρβαροι» και «τώρα τι θα γενούμε χωρίς βαρβάρους»;

Το βιβλίο μου με τον τίτλο «Χωρίς βαρβάρους…» προσπαθεί να απαντήσει στο προηγούμενο ερώτημά σας, δηλαδή ποιο θα έπρεπε να είναι το μεταμνημονιακό μοντέλο ανάπτυξης της χώρας. Όπως γράφω στην εισαγωγή, ο τίτλος του βιβλίου παραπέμπει στους στίχους του εξαίρετου ποιήματος του Καβάφη «τώρα τι θα γενούμε χωρίς βαρβάρους;», υπονοώντας, προφανώς, τι θα κάνει η χώρα μας τώρα που δεν υπάρχουν πλέον τα ασφυκτικά πλαίσια οικονομικής διαχείρισης που έθεταν τα μνημόνια.

Η Ελλάδα προχωρά προς την έξοδο από την κρίση. Στο βιβλίο σας πώς περιγράφετε αυτή την πορεία;

Μια πρώτη απάντηση για το τι θα έπρεπε να γίνει στην Ελλάδα μετά την έξοδο από την κρίση δίνεται από την επιλογή του εξωφύλλου του βιβλίου, με την εικαστική απεικόνιση του Ίκαρου από τον γνωστό μύθο. Είναι προφανής ο συμβολισμός μεταξύ της «επιπολαιότητας» που έδειξε ο Ίκαρος καίγοντας τα φτερά του, με αποτέλεσμα να πέσει στη θάλασσα, και της «επιπολαιότητας» του πολιτικού συστήματος της χώρας μας, που οδήγησε την Ελλάδα στην πιο βαθιά οικονομική κρίση της ιστορίας της. Το μήνυμα του βιβλίου, συνεπώς, είναι ότι η χώρα μας στη μεταμνημονιακή πορεία της «Χωρίς βαρβάρους…» (δηλαδή χωρίς μνημόνια), πρέπει να ακολουθήσει τον δρόμο της υπευθυνότητας και της σωφροσύνης.