«Οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν τις ΜΚΟ κατά το δοκούν», λέει ο Οδυσσέας Βουδούρης - Free Sunday
«Οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν τις ΜΚΟ κατά το δοκούν», λέει ο Οδυσσέας Βουδούρης

«Οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν τις ΜΚΟ κατά το δοκούν», λέει ο Οδυσσέας Βουδούρης

Την ανησυχία του για το ενδεχόμενο ο απαραίτητος έλεγχος στις σχέσεις κράτους - μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ), κυρίως σε ό,τι αφορά τις χρηματοδοτήσεις τους, να εξελιχθεί σε έλεγχο του κράτους επί της κοινωνίας των πολιτών εκφράζει στην F.S. o πρώην πρόεδρος του ελληνικού τμήματος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα Οδυσσέας Βουδούρης.

Ο κ. Βουδούρης, ο οποίος σήμερα είναι πρόεδρος Δ.Σ. του Κοινωνικού ΕΚΑΒ, υποστηρίζει ότι οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν τις ΜΚΟ κατά το δοκούν, ενώ εμφανίζεται επιφυλακτικός στη γιγάντωση των ΜΚΟ, καθώς, όπως επισημαίνει, ακόμη κι αν έτσι γίνονται πιο αποτελεσματικές, μπορεί να καταλήξουν σε ένα σχήμα επιχείρησης που απλώς απασχολεί εργαζόμενους, εξέλιξη που χαρακτηρίζει επικίνδυνη.

Παράλληλα, ο κ. Βουδούρης, ο οποίος ήταν ο πρώτος γενικός γραμματέας Πρώτης Υποδοχής στην προσφυγική κρίση επί κυβερνήσεων Τσίπρα, αλλά παραιτήθηκε το 2016 αφήνοντας αιχμές για κακοδιαχείριση, εκφράζει την απογοήτευσή του για το ότι η OLAF, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης, φορέας ελέγχου της χρήσης των ευρωπαϊκών κονδυλίων, εμφανίζεται να αδιαφορεί για σκάνδαλα στη διαχείρισή τους κατά τη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης.

 

Πώς κρίνετε την τροπολογία για τις ΜΚΟ;

Υπάρχει τρομερή σύγχυση γύρω από το θέμα αυτό, που ξεκινάει από την ίδια την ορολογία. Τι είναι ΜΚΟ; Μη κυβερνητική οργάνωση. Ο όρος προσδιορίζει τι ΔΕΝ είναι, όχι τι είναι! Αλλά μη κυβερνητική οργάνωση είναι και το 15μελές του σχολείου, η επιτροπή που δίνει τα Όσκαρ ή ακόμα και το περίπτερο της γειτονιάς. Ακόμα και με την πιο στενή έννοια που δίνουμε, ΜΚΟ είναι ένα ίδρυμα που λειτουργεί με την περιουσία ενός πλούσιου επιχειρηματία, ΜΚΟ είναι μια αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία δύο ατόμων που λειτουργεί βάσει εμπορικού δικαίου, αλλά και οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, που είναι σωματείο ανοιχτό σε μέλη, που ψηφίζουν τη διοίκηση και τη δράση της οργάνωσης. Είναι αναποτελεσματική κάθε νομοθεσία που δεν προσδιορίζει θετικά τι εννοούμε με τον κάκιστο όρο ΜΚΟ.

 

Η τροπολογία δεν το κάνει;

Μέχρι τώρα καμία κυβέρνηση δεν ασχολήθηκε σε βάθος με το θέμα. Όλες οι πολιτικές εξουσίες χρησιμοποιούν τις ΜΚΟ κατά το δοκούν. Τη μια χρησιμοποιούν την τεχνογνωσία τους για να αντιμετωπίσουν μια έκτακτη κατάσταση, όπως το καλοκαίρι του 2015, και την άλλη τις πετάνε βορρά στην κοινή γνώμη για να καλύψουν τη δική τους ανεπάρκεια, όπως τον χειμώνα του 2016, οπότε η αδράνεια του τότε υπουργού οδήγησε στο να πεθαίνουν πρόσφυγες από το κρύο σε καλοκαιρινές σκηνές.

 

Δεν πρέπει όμως να υπάρχει έλεγχος των ΜΚΟ;

Πρέπει να υπάρχει έλεγχος του δημόσιου χρήματος από τις δημόσιες αρχές. Η Διεθνής Αμνηστία π.χ. δεν χειρίζεται κρατικό χρήμα. Διότι ο ρόλος της είναι να ελέγχει την τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ουαί κι αλίμονο αν την ήλεγχαν οι κυβερνήσεις! Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα επίσης δεν επιζητούν κρατικούς πόρους, διότι θέλουν να εξαρτώνται μόνο από τα μέλη και τους συνδρομητές. Με ποιο σκεπτικό θα έπρεπε να τους ελέγξει κάποιο κράτος; Οι ΜΚΟ αποσκοπούν στο να εκφράσουν την ελεύθερη κοινωνία των πολιτών. Μόνο στα ολοκληρωτικά κράτη αυτό περιορίζεται.

 

Ναι, αλλά όταν οι ΜΚΟ παίρνουν δημόσιο χρήμα;

Ακριβώς εδώ είναι το θέμα! Εδώ οπωσδήποτε πρέπει να υπάρχει έλεγχος. Αλλά έλεγχος της σχέσης κράτους-ΜΚΟ. Ο έλεγχος πρέπει να αποσκοπεί στη σωστή διαχείριση από τις ΜΚΟ, αλλά και στη διαφάνεια με την οποία οι κρατικοί φορείς χρηματοδοτούν αμερόληπτα τη μία ή την άλλη ΜΚΟ. Το μεγαλύτερο σκάνδαλο που έχει προκύψει στο θέμα αυτό είναι εκείνο του διαβόητου «Έργο Πολιτών». Ένας κρατικός φορέας που αποσκοπούσε στο να ποδηγετήσει τον εθελοντισμό και τις ΜΚΟ. Ο φορέας αυτός καταχράστηκε εκατομμύρια. Η υπόθεση κατέληξε στον εισαγγελέα. Κάποια εποχή βλέπαμε να φυτρώνουν πληθώρα «ΜΚΟ» (εντός εισαγωγικών) στην εκάστοτε περιφέρεια του αρμόδιου υπουργού. Ειρωνικά, τις είχαν ονομάσει ΚΜΚΟ (Κυβερνητικές ΜΚΟ). Περιττό να πούμε πως δεν είχαν καμία σχέση με την κοινωνία των πολιτών.

 

Πόσο βάσιμη είναι η δυσφορία της κυβέρνησης για το ότι οι ΜΚΟ που έχουν ρόλο στη διαχείριση των προσφυγικών-μεταναστευτικών ροών δρουν ανεξέλεγκτα; Πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό;

Η αιτίαση απουσίας ελέγχου είναι αβάσιμη, τουλάχιστον για το θέμα του προσφυγικού. Η δράση γίνεται αυστηρά στο πλαίσιο που ορίζει η κυβέρνηση. Υπάρχει αυστηρός έλεγχος ακόμα και για το τελευταίο ευρώ. Και καλώς γίνεται. Μόνο που θα προτιμούσα λιγότερο τυπολατρικό ζήλο και περισσότερη προσοχή στην ουσία, που αφορά το αποτέλεσμα του χρηματοδοτούμενου έργου. Εμένα, αν κάτι μου φέρνει δυσφορία, όπως λέτε, είναι η χαλαρότητα της OLAF, του φορέα της Ε.Ε. που ελέγχει τη χρήση των ευρωπαϊκών κονδυλίων. Αναρωτιέμαι πώς ένα σκάνδαλο όπως εκείνο της δομής SOFTEX, με τριπλασιασμό του προτεινόμενου προϋπολογισμού σε σχέση με τον πραγματικό, τους αφήνει αδιάφορους. Ειδικά όταν ξέρουν πως ο τότε υπουργός είπε αυταπόδεικτα ψέματα σε κοινοβουλευτικό έλεγχο για να καλύψει το θέμα.

 

Δείχνει η επιλογή της Ε.Ε. να χρηματοδοτηθούν οι δράσεις στην Ελλάδα μέσω των ΜΚΟ επιφυλακτικότητα απέναντι στο ελληνικό κράτος ή πρέπει να ιδωθεί ως πάγια τακτική;

Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις, η καθεμία με το ειδικό της αντικείμενο, αναπτύσσουν τεχνογνωσία που δεν έχουν υποχρεωτικά οι κρατικοί φορείς. Πρέπει να σταματήσουμε αυτό το νοσηρό παιχνιδάκι που συνίσταται στο να βάζουμε σε αντιπαράθεση δημόσιες υπηρεσίες, διεθνείς οργανισμούς όπως η Ύπατη Αρμοστεία ή ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ), και ανθρωπιστικές οργανώσεις. Όλοι αυτοί οι φορείς έχουν κάτι να προσφέρουν και πρέπει να συνεργάζονται. Η Ε.Ε. χρηματοδοτεί και τις τρεις κατηγορίες.

 

Τι κίνητρο έχει κάποιος να ενταχθεί σε μια ΜΚΟ; Επαγγελματικό, συνειδησιακό ή κοινωνικής και πολιτικής ανέλιξης;

Όλα αυτά μαζί, θα έλεγα. Σε διαφορετική αναλογία για τον καθέναν. Αλλά, ξέρετε, το κίνητρο είναι υποκειμενικό, και πρέπει να το σεβόμαστε. Μεγάλη σημασία δίνουμε στην αντικειμενική ποιότητα του προσφερόμενου έργου. Ωστόσο, αν το κίνητρο περιορίζεται στο επαγγελματικό, χωρίς κοινωνική ευαισθησία, τότε υπάρχει συνήθως πρόβλημα.

 

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα τι χρηματοδότηση είχαν επί των ημερών σας;

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έδιναν από τότε μεγάλη σημασία στην ιδιωτική χρηματοδότηση. Δεν υπήρχε άρνηση θεσμικών κονδυλίων, εφόσον ήταν περιορισμένα σε σχέση με τις συνδρομές. Στην πενταετία που ήμουν πρόεδρος ο αριθμός των συνδρομητών πέρασε από 20.000 περίπου σε 120.000.

 

Πιστεύετε ότι στην ελληνική κοινωνία υπάρχει δαιμονοποίηση των ΜΚΟ; Ποιος θα είχε λόγο να την υποδαυλίσει;

Ναι, υπάρχει. Όχι από την κοινωνία όμως. Αλλά από ορισμένους πολιτικούς ίσως, που θέλουν να φορτώσουν σε τρίτους τις δικές τους αμαρτίες, και ορισμένα ΜΜΕ, που αποσκοπούν στην αποδυνάμωση της εθελοντικής δράσης. Να πω επίσης πως οι γενικεύσεις είναι πάντα ύποπτες. Θυμόσαστε: όλοι οι Έλληνες τεμπέληδες, όλοι οι Γερμανοί ναζί… Κοινωνία αγγέλων δεν υπάρχει πουθενά. Αλλά αν κάποιος πονηρός αναζητά υστερόβουλα το συμφέρον του, υπάρχουν πιο προσοδοφόρα πεδία από εκείνο των ανθρωπιστικών οργανώσεων.

 

Μήπως οι ΜΚΟ –ακόμη και οι μεγάλες– μπορεί να χειραγωγηθούν από κυβερνήσεις για να εξασφαλίσουν αναθέσεις; Εσείς χρηματοδοτήσατε ΜΚΟ κατά τη διάρκεια της παρουσίας σας στο υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής;

Όλα μπορούν να συμβούν. Γι’ αυτό έλεγα προηγουμένως ότι χρειαζόμαστε ένα θεσμικό πλαίσιο, όχι για τον έλεγχο της κοινωνίας των πολιτών, αλλά για τον έλεγχο των σχέσεων κράτους και ΜΚΟ. Όσον αφορά τη θητεία μου στη Γενική Γραμματεία Υποδοχής Προσφύγων, δεν είχα τέτοια αρμοδιότητα.

 

Τα τελευταία χρόνια κάποιες ΜΚΟ έχουν γιγαντωθεί και λειτουργούν περίπου ως επιχειρήσεις που προσφέρουν κοινωνικό έργο. Μήπως έχουν ξεφύγει από τον σκοπό τους; Πόση διαφάνεια μπορεί να υπάρχει σε μια ΜΚΟ που διαχειρίζεται εκατομμύρια, με δεκάδες εργαζόμενους και τριμελή διοικητικά συμβούλια ή χωρίς καν διοικητικό συμβούλιο…

Ναι, έχετε δίκιο. Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις έχουν μεγαλώσει και έχουν γίνει πιο επαγγελματικές. Αυτό είναι καλό, αλλά και επικίνδυνο. Καλό, διότι γίνονται πιο αποτελεσματικές, κάνουν πιο εξειδικευμένο έργο. Επικίνδυνο, διότι μπορεί να καταλήξει σε ένα σχήμα επιχείρησης που απλά απασχολεί εργαζόμενους. Στο Κοινωνικό ΕΚΑΒ το έχουμε πλήρως συνειδητοποιήσει. Γι’ αυτό είμαστε μια ανοιχτή οργάνωση, με σωματειακό καθεστώς. Και σε κάθε εργαζόμενο προτείνουμε να γίνει και μέλος, ώστε να έχει λόγο, το Κοινωνικό ΕΚΑΒ να είναι και δικό του σπίτι.