«Η αναίρεση των πλεονασμάτων θα ισοσκελίσει τη μείωση του ΑΕΠ», λέει ο καθ. Ζαρωτιάδης - Free Sunday
«Η αναίρεση των πλεονασμάτων θα ισοσκελίσει τη μείωση του ΑΕΠ», λέει ο καθ. Ζαρωτιάδης

«Η αναίρεση των πλεονασμάτων θα ισοσκελίσει τη μείωση του ΑΕΠ», λέει ο καθ. Ζαρωτιάδης

Την πρόβλεψη ότι η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας το 2020 θα είναι μηδενική κάνει μιλώντας στην F.S. ο κοσμήτορας της Σχολής Πολιτικών και Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ, Γρηγόρης Ζαρωτιάδης. Ο καθηγητής Ζαρωτιάδης χαρακτηρίζει πρόωρη την εκτίμηση ότι η Ευρώπη «ανοίγει το πορτοφόλι», αν και, όπως λέει, «σαφώς και υπάρχουν ενδείξεις σε αυτή την κατεύθυνση, αλλά έχουμε πολύ δρόμο».

 

Πού αποδίδετε την απόφαση του Eurogroup να εξαιρέσει την Ελλάδα από τα πλεονάσματα του 3,5%; Είναι πολιτική απόφαση ή ένδειξη αλληλεγγύης;

Τόσο η απόφαση παροδικής εξαίρεσης της Ελλάδας από τα μονίμως επιβαλλόμενα πλεονάσματα του κρατικού προϋπολογισμού όσο και η πρόσφατη ένταξη της χώρας στον νέο μηχανισμό νομισματικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας εντάσσονται στην πολιτική της Ε.Ε. να δημιουργήσει τον απαιτούμενο νομισματικό και δημοσιονομικό χώρο για να αντιμετωπιστούν οι άμεσες συνέπειες που θα έχει η επιδημική κατάσταση εκτάκτου ανάγκης στις ευρωπαϊκές οικονομίες. Για την Ελλάδα λήφθηκε επιπρόσθετα υπόψη η παράλληλη κρίση στον Έβρο, αλλά και η ούτως ή άλλως επισφαλής θέση της στις διεθνείς χρηματαγορές (παρά τις θετικές τάσεις στην απόδοση των ελληνικών ομολόγων της τελευταίας χρονιάς). Ως εκ τούτου, είναι μια επιβεβλημένη πολιτική απόφαση με κάποια δόση αναπόφευκτης (…) «ευρωπαϊκής αλληλεγγύης».

 

Πόσο θα πλήξει το ΑΕΠ η εν εξελίξει κρίση, ειδικά με την αναμενόμενη πτώση του τουρισμού; Σε τι μεγέθη πρέπει να υπολογιστεί το 3,5% που δεν θα πρέπει να εξασφαλιστεί;

Αυτή τη στιγμή τα μοντέλα προβλεπτικού υπολογισμού των επιπτώσεων προσαρμόζονται στις σύγχρονες ιδιαίτερες συνθήκες. Βεβαίως ήδη έχουν δει το φως της δημοσιότητας εκτιμήσεις που καταλήγουν σε συμπεράσματα που κυμαίνονται από την πρόκληση μείωσης του ΑΕΠ της χώρας (έως της τάξεως του -2,5%) έως πιο αισιόδοξα σενάρια, με μετριασμό της προβλεπόμενης για φέτος αύξησης στο 1,5% με 2%. Θεωρώ ότι η αλήθεια είναι κάπου στη μέση και ότι μάλλον θα καταγράψουμε μια χρονιά οριακής έως μηδενικής μεγέθυνσης. Ο λόγος είναι ότι στην περίπτωση της Ελλάδας η προβλεπόμενη μείωση του ρυθμού μεγέθυνσης της παγκόσμιας οικονομίας θα εμφανιστεί με μεγαλύτερη έμφαση, ακριβώς λόγω της μονοκαλλιεργικής εξέλιξής της στον τομέα του τουρισμού και των συναφών υπηρεσιών, κάτι το οποίο επιτάθηκε τα τελευταία έτη, σε συνέχεια της συνολικής αποπαραγωγικοποίησης, απόρροιας των μνημονιακών προσαρμογών.

 

Η κυβέρνηση αποφάσισε να ενισχύσει την οικονομία και την κοινωνία με διάφορους τρόπους. Λεφτά υπάρχουν ή χρειάζεται μια αναμόρφωση του προϋπολογισμού με διαφορετικές κατανομές των δαπανών;

Πρόκειται ουσιαστικά για μια χρονική μετατόπιση των φορολογικών επιβαρύνσεων συνεπικουρούμενη με άμεσες ενισχύσεις συγκεκριμένων ομάδων επαγγελματιών και εργαζομένων, οι οποίες θίγονται από την προκαλούμενη διακοπή σημαντικού μέρους της ενεργού ζήτησης. Η αναμόρφωση του προϋπολογισμού είναι μια αναγκαιότητα – άλλωστε έχει προαναγγελθεί από την κυβέρνηση. Τη στιγμή που η αναίρεση των προς επίτευξη πλεονασμάτων μάλλον θα ισοσκελιστεί από τη σημαντικά μειωμένη αύξηση του ΑΕΠ (πάντα σε σχέση με την αρχικώς προϋπολογιζόμενη), οι πρόσθετες αυτές δαπάνες και η μετατόπιση των κρατικών εσόδων καθιστούν την αναμόρφωση του προϋπολογισμού του 2020 αναπόφευκτη.

 

Οι αντοχές της οικονομίας είναι μετρήσιμο μέγεθος. Οι αντοχές της κοινωνίας πώς μετριούνται;

Οι αντοχές της κοινωνίας δύσκολα μετριούνται, αφενός γιατί είναι πολύπλευρες, ως προς περισσότερα ζητούμενα, τα οποία επιπρόσθετα στην πλειονότητά τους έχουν ποιοτικό και όχι ποσοτικό χαρακτήρα. Για να δείξω τι εννοώ ας πάρουμε μερικές από τις επιπτώσεις στην κοινωνία που μπορούμε να συζητήσουμε. Στη θετική πλευρά, για παράδειγμα, συγκαταλέγονται η διαφαινόμενη ενίσχυση της αλληλεγγύης, ατομικής και συλλογικής, καθώς και αντιστοίχως της ενσυναίσθησης. Από την άλλη, στην αρνητική πλευρά θα καταγράφαμε την προκαλούμενη αποστασιοποίηση από το συλλογικό και κοινωνικό γίγνεσθαι, μια ενισχυόμενη εξατομίκευση στην αντιμετώπιση των προβλημάτων. Επιπρόσθετα, ως κοινωνική επίπτωση μπορούμε να θεωρήσουμε τους πιθανούς πολιτειακούς, θεσμικούς κινδύνους γενίκευσης και/ή μονιμοποίησης μέρους των προληπτικών μέτρων. Αντιλαμβανόμαστε όλοι/-ες πόσο σημαντικά αλλά και πόσο δύσκολο να αποτυπωθούν είναι όλα αυτά. Δυστυχώς, συνήθως τα αντιλαμβανόμαστε αφού επέλθουν…

 

Μπορούν οι δαπάνες για την αντιμετώπιση του ιού να είναι παραγωγικές για την οικονομία;

Ναι, καθώς ενισχύουν συγκεκριμένους κλάδους, προεξάρχοντος αυτού της φαρμακοβιομηχανίας. Στην περίπτωση όμως αυτή, οι συγκεκριμένες θετικές οικονομικές επιπτώσεις απέχουν πολύ από το να αντισταθμίσουν τα άμεσα κατακλυσμιαία αποτελέσματα στην ενεργό ζήτηση, πολύ δε περισσότερο τις έμμεσες, γρήγορα όμως αναμενόμενες επιπτώσεις στις διεθνείς χρηματαγορές και στο παγκόσμιο οικονομικό γίγνεσθαι.

 

Σχετίζεται η διαφαινόμενη αλλαγή στάσης απέναντι στην Ελλάδα με τη στάση της στον Έβρο;

Η στάση της Ελλάδας στον Έβρο αποτελεί την αδιαμφισβήτητη υποχρέωσή της, ως άμεση ανταπόκριση στην αήθη, επιθετική εργαλειοποίηση από την πλευρά της Τουρκίας των μεταναστών και προσφύγων. Την ίδια στιγμή βεβαίως έχω διατυπώσει τη θέση μου ότι σε δεύτερο χρόνο η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να προβεί γρήγορα σε μια προοδευτική «κόντρα ρελάνς» (ως προς το περιεχόμενο αυτής της στρατηγικής έχω πρόσφατα αρθρογραφήσει) και να μην αυτοπαγιδευτεί στον ρόλο του προπυργίου μια «Ευρώπης-φρούριο». Αν, λοιπόν, η κατάσταση στον Έβρο έπαιξε ρόλο στο να αλλάξουν στάση απέναντι στην Ελλάδα οι Βρυξέλλες και οι λοιπές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αυτό είναι γιατί πολλοί από τους εταίρους μας επιδιώκουν να μας ορίσουν ως τους φύλακές τους. Εμείς δεν έχουμε λόγο να το δεχτούμε αυτό. Ο δικός μας ιστορικά επιβεβλημένος ρόλος είναι άλλος: είναι αυτός του εγγυητή της συνεργασίας, της αλληλεγγύης, του αλληλοσεβασμού, της δημοκρατίας και της κοινωνικά και περιβαλλοντικά βιώσιμης ανάπτυξης στην ευρύτερη, ζωτική περιοχή μας.

 

Υπάρχει το ενδεχόμενο κάποια από τα έκτακτα μέτρα για τον ιό, όπως π.χ. η τηλεργασία, να μονιμοποιηθούν και να επηρεάσουν τις εργασιακές σχέσεις;

Η αξιοποίηση της επιταχυνόμενα εξελισσόμενης τεχνολογίας είναι δικαίωμα και ευθύνη της ανθρώπινης κοινωνίας. Είναι όμως άλλο η αξιοποίησή της και άλλο η εκμετάλλευσή της προς τέρψη των πιο επιθετικών, κυνικών και ακόρεστων κερδοσκοπικών επιδιώξεων. Με άλλα λόγια, τηλεργασία χωρίς ενίσχυση και εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου προστασίας των εργασιακών, ατομικών και συλλογικών, δικαιωμάτων σίγουρα δεν θα οδηγήσει στην ανάπτυξη, ενώ ακόμη και ως προς την οικονομική μεγέθυνση θα έχει μεσοπρόθεσμα αρνητικές επιπτώσεις. Συνεπώς, καθώς η εφαρμογή της τηλεργασίας επιταχύνεται ως μέσο αντιμετώπισης της επιδημικής κρίσης, αντίστοιχα πρέπει να βιαστούν οι θεσμικές πρωτοβουλίες για ενίσχυση και εκσυγχρονισμό της προστασίας της εργασίας.

 

Η Ε.Ε., εξαιτίας του ιού, δείχνει να ήρθε πιο κοντά απ’ ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη κρίση στο παρελθόν και φαίνεται διατεθειμένη να ανοίξει το πορτοφόλι. Είναι ασφαλής μια τέτοια προσέγγιση ή είναι πολύ πρόωρη;

Είναι μια πρόωρη, θα έλεγα, εκτίμηση. Σαφώς και υπάρχουν ενδείξεις σε αυτή την κατεύθυνση, αλλά έχουμε πολύ δρόμο ακόμη για να συμπεράνουμε ότι η Ευρώπη πήρε το μάθημά της από τις συνεχείς αστοχίες των τελευταίων αρκετών δεκαετιών. Αποτελεί μονόδρομο για την επιβίωση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος η επάνοδος (αρχικά) από το νεοφιλελεύθερο κοινοτικό κεκτημένο στο ευρωπαϊκό κεκτημένο της δημοκρατίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της συλλογικής αποτελεσματικότητας. Ακολούθως οφείλουμε κι ένα βήμα παραπάνω στην κατεύθυνση της ισόρροπης, δίκαιης και βιώσιμης ανάπτυξης – ως μοντέλου ανάλογης μετεξέλιξης της παγκόσμιας κοινότητας. Συνηθίζω με τέτοιες αφορμές να κλείνω με το εξής: θυμηθήκαμε ξανά ότι η Ιστορία δεν σταματά – λοιπόν, ή θα τη διαμορφώσουμε ή θα την υποστούμε. Στην περίπτωση της Ευρώπης, αυτό βρίσκει απόλυτη εφαρμογή.