«Ο “ηθικός κίνδυνος” για το ευρωομόλογο δεν ισχύει στην κρίση του κορονοϊού», λέει ο καθ. Ζαπράνης, πρ. πρύτανης του ΠΑΜΑΚ - Free Sunday
«Ο “ηθικός κίνδυνος” για το ευρωομόλογο δεν ισχύει στην κρίση του κορονοϊού», λέει ο καθ. Ζαπράνης, πρ. πρύτανης του ΠΑΜΑΚ

«Ο “ηθικός κίνδυνος” για το ευρωομόλογο δεν ισχύει στην κρίση του κορονοϊού», λέει ο καθ. Ζαπράνης, πρ. πρύτανης του ΠΑΜΑΚ

Τη δυσοίωνη πρόβλεψη ότι η υπόθεση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης δεν θα βγει αλώβητη από την κρίση του κορονοϊού, αν τελικά επικρατήσει η πλευρά που αντιτίθεται στη μεταφορά πόρων από αυτούς που έχουν πλεόνασμα σε αυτούς που βρίσκονται σε κατάσταση ανάγκης, κάνει μιλώντας στην F.S. ο καθηγητής Χρηματοοικονομικής και Νευρωνικών Συστημάτων και πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Αχιλλέας Ζαπράνης.

O καθηγητής Ζαπράνης εκφράζει την άποψη ότι, στην «πολεμική οικονομία» που βιώνει η ανθρωπότητα παγκοσμίως, η σημαντική αύξηση του δημόσιου χρέους είναι μονόδρομος και υποστηρίζει ότι τα μέτρα της ΕΚΤ είναι θετικά, αλλά δεν δίνουν λύση στο πρόβλημα, η οποία θεωρεί ότι βρίσκεται στην έκδοση του ευρωομολόγου, ενώ διευκρινίζει ότι στην Ελλάδα δεν πρέπει να ανησυχούμε για την κρίση περισσότερο απ’ ό,τι ένας Ισπανός ή ένας Γάλλος.

Ο πρώην πρύτανης, ο οποίος είχε έρθει σε σκληρή σύγκρουση με την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ για τα θέματα του ασύλου, δηλώνει αισιόδοξος για την ουσιαστική βελτίωση της κατάστασης στα πανεπιστήμια, καθώς διαπιστώνει «πολιτική βούληση και αποφασιστικότητα» στο υπουργείο Παιδείας, αλλά διευκρινίζει ότι δεν αποτολμά «συγκεκριμένες προβλέψεις, καθώς πολλά θα εξαρτηθούν από το πόσο υπεύθυνη και ειλικρινής θα είναι η στάση των κομμάτων της αντιπολίτευσης (και) σε αυτό το θέμα».

 

Και ξαφνικά βρέθηκαν λεφτά: 1,5 τρισ. ο Τραμπ, μισό δισ. η Γερμανία, σχεδόν 750 δισ. η ΕΚΤ. Πού βρέθηκαν τόσα λεφτά;

Το σύνολο των μέχρι στιγμής στοχευμένων δράσεων κυβερνήσεων και κεντρικών τραπεζών για τη στήριξη της οικονομικής δραστηριότητας καταδεικνύει και το μέγεθος του προβλήματος. Το πρόγραμμα που ανακοίνωσαν οι ΗΠΑ είναι το μεγαλύτερο πακέτο οικονομικής στήριξης στην αμερικανική ιστορία. Για να επικεντρωθούμε στην Ευρώπη, η ΕΚΤ κάνει ό,τι μπορεί, ασκώντας μία μη συμβατική δημοσιονομική πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης, καθώς δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει το εργαλείο των επιτοκίων, που βρίσκονται σε αρνητικό έδαφος. Συχνά ακούγεται η φράση –η οποία με βρίσκει σύμφωνο– ότι οι παρούσες συνθήκες αντιστοιχούν σε «πολεμική οικονομία». Σε αυτή την περίπτωση η σημαντική αύξηση του δημόσιου χρέους είναι μονόδρομος. Από την άλλη, το ζήτημα που ανακύπτει και αναμένω ότι θα συζητηθεί τόσο σε εθνικό όσο και σε επίπεδο θεσμών της Ε.Ε. είναι η αντιμετώπιση του ιδιωτικού χρέους που θα δημιουργηθεί από τα μέτρα άμεσης χρηματοδότησης από το κράτος και αναβολής των φορολογικών, ασφαλιστικών και άλλων υποχρεώσεων. Ο ιδιωτικός τομέας αφενός δεν είναι υπεύθυνος για την υγειονομική κρίση και αφετέρου δύσκολα θα μπορέσει να εξυγιάνει τους ισολογισμούς του όταν αυτή παρέλθει. Είμαι της άποψης ότι η γενναιόδωρη διαγραφή σημαντικού τμήματος ή και του συνόλου του ιδιωτικού χρέους αποτελεί την ενδεδειγμένη λύση. Ασφαλώς όμως αυτό απαιτεί συλλογικές αποφάσεις και συντονισμένη δράση των θεσμών της Ε.Ε.

 

Ποιος είναι ο φόβος που προσπαθούν να εξαγοράσουν τα χρήματα;

Η συμπίεση τόσο της ζήτησης όσο και της προσφοράς οδηγεί σε απότομη και σημαντική απώλεια του ΑΕΠ και αναπόφευκτη οικονομική ύφεση που πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα και με αποφασιστικότητα, ώστε να αποφύγουμε τη μετατροπή της σε βαθιά ύφεση (depression) ως αποτέλεσμα ενδεχόμενου κύματος πτωχεύσεων. Ο στόχος είναι να αποφευχθεί η έξοδος από την πανδημία να συνοδευτεί με μόνιμα χαμηλότερη απασχόληση και παραγωγική ικανότητα. Επειδή όμως δεν πρόκειται για μια ενδογενή κρίση της ελληνικής οικονομίας, αλλά οφείλεται σε εξωγενείς παράγοντες που επηρεάζουν τις οικονομίες όλων των χωρών της Ευρωζώνης, οι εξελίξεις ενδεχομένως να οδηγήσουν σε συνολικές και ίσως ριζοσπαστικές απαντήσεις που θα αφορούν όλους. Όσο πιο γρήγορα ξεπεραστούν οι σημερινές αντιδράσεις κάποιων χωρών και υπάρξουν γενναία μέτρα ενίσχυσης της ρευστότητας, πέραν αυτών που λαμβάνει ήδη η ελληνική κυβέρνηση, τόσο το καλύτερο.

 

Αρκούν τα λεφτά όμως;

Δεν γνωρίζουμε πόσο θα διαρκέσει η κρίση της πανδημίας. Καθώς εξελίσσεται, ανάλογα αναθεωρούνται οι εκτιμήσεις των οικονομικών επιπτώσεων και ο σχεδιασμός των αντισταθμιστικών μέτρων. Το καλό σενάριο περιλαμβάνει την εξάλειψη του ιού το καλοκαίρι, την ανάκαμψη σε κάποιον βαθμό της οικονομίας το τελευταίο τρίμηνο του 2020 και ισχυρή ανάπτυξη που θα καλύψει το χαμένο έδαφος το 2021. Κανείς όμως δεν μπορεί να γνωρίζει τι θα συμβεί και το μέγεθος της ύφεσης που θα ακολουθήσει. Μέχρι στιγμής, το πακέτο των μέτρων που ανακοίνωσε η ελληνική κυβέρνηση αντιστοιχεί στο 2,5% του ΑΕΠ, έναντι ευρωπαϊκού μέσου όρου 2%. Είναι μάλλον βέβαιο ότι ανεξάρτητα από την εξέλιξη της πανδημίας θα απαιτείται η επέκταση των υφιστάμενων και η λήψη νέων μέτρων στήριξης τους επόμενους μήνες. Η ικανότητα αντίδρασης της ελληνικής κυβέρνησης με ίδια μέσα δεν είναι ανεξάντλητη, γι’ αυτό η συλλογική απάντηση των θεσμών της Ε.Ε. είναι θεμελιώδους σημασίας.

 

H αντιμετώπιση του κορονοϊού δείχνει να ενεργοποίησε πολύ περισσότερο τις κοινές ευρωπαϊκές πολιτικές. Είναι δρόμος χωρίς επιστροφή ή θα τελειώσει μαζί με την κρίση;

Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης έχει καταστεί ανενεργό, η Ελλάδα έχει εξέλθει από ειδικό καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας και η ΕΚΤ έχει αντιδράσει με ταχύτητα και αναλογικότητα στην πρόκληση για την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων των περιοριστικών μέτρων για την προστασία της δημόσιας υγείας. Στα πλαίσια του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης θα προχωρήσει στην αγορά κρατικών ομολόγων (αλλά και εμπορικών χρεογράφων με επαρκή πιστωτική ποιότητα) αξίας 750 δισ. ευρώ και μάλιστα χωρίς το πλαφόν του 33% ανά έκδοση. Τα ελληνικά ομόλογα είναι επιλέξιμα και αυτό ισοδυναμεί με άμεση κρατική χρηματοδότηση. Όλα αυτά είναι πολύ θετικά, αλλά δεν δίνουν μια ριζική λύση στο πρόβλημα.

Η έκδοση ευρωομολόγου ειδικού σκοπού, επαρκούς μεγέθους και διάρκειας, όπως ζητούν οι χώρες του Νότου, είναι η ενδεδειγμένη απάντηση, που μάλιστα θα πρέπει να έρθει σχετικά γρήγορα, ώστε να αποφύγουμε τις καθυστερήσεις και παλινδρομήσεις των διαπραγματεύσεων του 2009 που χειροτέρεψαν την κρίση.

Μέχρι στιγμής, υπάρχει σθεναρή αντίσταση σε αυτή την πρόταση από χώρες όπως η Ολλανδία, η Γερμανία και η Αυστρία, οι οποίες παραπέμπουν στη χρήση του ESM για όποιον χρειαστεί βοήθεια, που όμως συνοδεύεται από αυστηρά δημοσιονομικά και μεταρρυθμιστικά προγράμματα, δηλαδή τα γνωστά μας μνημόνια.

Η επίκληση όμως του επιχειρήματος του «ηθικού κινδύνου» από μέρους τους (δηλαδή ότι η ανεύθυνη οικονομική διαχείριση κάποιων δεν πρέπει να επιβαρύνει αυτούς που ασκούν χρηστή οικονομική διαχείριση) αυτή τη φορά δεν ισχύει, γιατί η κρίση οφείλεται σε εξωγενείς παράγοντες και καμία οικονομία δεν αντιμετώπιζε προβλήματα μέχρι πριν από έναν μήνα.

Αν τελικά επικρατήσει η πλευρά που αντιτίθεται στην έκδοση ευρωομολόγων ή κάποιου συνδυασμού ισοδύναμων μέτρων, δηλαδή της μεταφοράς πόρων από αυτούς που έχουν πλεόνασμα σε αυτούς που βρίσκονται σε κατάσταση ανάγκης (χώρες του Νότου), τότε εκτιμώ ότι η υπόθεση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης δεν θα βγει αλώβητη από την κρίση του κορονοϊού. Στην αντίθετη περίπτωση, το τέλος της κρίσης θα σημάνει και μια νέα εποχή αισιοδοξίας, ευημερίας και αλληλεγγύης για την Ευρώπη.

 

Συμμερίζεστε την ανησυχία για τις προοπτικές επιβίωσης των τραπεζών;

Κατηγορηματικά όχι. Θα ανησυχούσα, και πολύ μάλιστα, εάν η κρίση δεν ήταν αποτέλεσμα εξωγενών παραγόντων και αφορούσε μόνο την ελληνική οικονομία και όχι όλη την Ευρωζώνη. Για να το θέσω διαφορετικά, δεν ανησυχώ –και δεν πρέπει να ανησυχούμε– περισσότερο απ’ ό,τι ένας Ισπανός, Γάλλος κ.λπ.

 

Πολλές μικρές επιχειρήσεις, που βρέθηκαν για διάφορους λόγους εκτός προστασίας, βρίσκονται αντιμέτωπες με λουκέτο. Μπορεί να αντέξει η κοινωνία αυτή την κρίση;

Τα βραχυπρόθεσμα προβλήματα ρευστότητας των επιχειρήσεων δεν πρέπει να μετατραπούν σε προβλήματα φερεγγυότητας. Αυτό δεν μπορεί να το αντέξει ούτε η οικονομία ούτε η κοινωνία. Η κυβέρνηση ήδη έχει εντάξει πολλές επιχειρήσεις σε καθεστώς προστασίας και παράλληλα εφαρμόζει μέτρα που αποσκοπούν στη διατήρηση των θέσεων απασχόλησης και στην άμεση ενίσχυση του εισοδήματος των εργαζομένων. Καθώς οι εκτιμήσεις των θεσμών για την ύφεση αλλάζουν συνεχώς επί το δυσμενέστερο, αναμένεται αυτές οι ευνοϊκές πρόνοιες να επεκταθούν στο σύνολο των επιχειρήσεων.

Θα πρέπει όλοι μας όμως να λειτουργήσουμε επιδεικνύοντας ατομική υπευθυνότητα είτε ως ιδιώτες που εξοφλούν έγκαιρα τους λογαριασμούς των οργανισμών κοινής ωφελείας είτε ως επιχειρήσεις και επαγγελματίες που, εφόσον έχουν τη δυνατότητα, καταβάλλουν τις υποχρεώσεις τους με την έκπτωση του 25%. Ο κρατικός προϋπολογισμός στηρίζεται σε έσοδα που προέρχονται απ’ όλους εμάς και η ατομική ευθύνη δεν περιορίζεται στην τήρηση των μέτρων υγειονομικού χαρακτήρα.

 

Ξαφνικά, μέσα στην κρίση, η αστυνομία μπήκε στο Πολυτεχνείο χωρίς καμία αντίδραση. Έχει επιστροφή αυτό στην προτέρα κατάσταση;

Είναι αναμφίβολα θετική εξέλιξη, αλλά είναι νωρίς για προβλέψεις. Αυτό που θέλω να επισημάνω είναι ότι πρόκειται για δύο διαφορετικά πράγματα α) να είναι η σπουδάζουσα νεολαία στην εμπροσθοφυλακή πολιτικών και κοινωνικών ρευμάτων, όπως συμβαίνει παντού στον κόσμο, και β) η Ελλάδα να είναι η μοναδική χώρα στον κόσμο όπου κάποιοι αντιλαμβάνονται αυτόν ως τον πρωτεύοντα ρόλο του πανεπιστημίου. Η σκόπιμη σύγχυση που καλλιεργείται από περιθωριακές ομάδες και πολιτικά κόμματα ανάμεσα στα δύο παραπάνω «νομιμοποιεί» στη συνείδηση κάποιων συμπολιτών μας την υποβάθμιση του πανεπιστημιακού χώρου και της λειτουργίας του, καθώς και ποινικές συμπεριφορές κάθε είδους. Θεωρώ ότι η κοινή γνώμη έχει ωριμάσει και είναι έτοιμη να γυρίσει σελίδα και στα ΑΕΙ. Είμαι αισιόδοξος για την ουσιαστική βελτίωση της κατάστασης, καθώς η πολιτική βούληση και η αποφασιστικότητα του υπουργείου Παιδείας είναι δεδομένη, αλλά δεν αποτολμώ συγκεκριμένες προβλέψεις, καθώς πολλά θα εξαρτηθούν από το πόσο υπεύθυνη και ειλικρινής θα είναι η στάση των κομμάτων της αντιπολίτευσης (και) σε αυτό το θέμα.

 

Ακούγαμε τέσσερα χρόνια τον πρώην πρωθυπουργό να ζητά αλληλεγγύη από την Ε.Ε. και ξαφνικά ήρθε πολύ περισσότερη απ’ όση προσδοκούσε και ο νυν πρωθυπουργός. Τι είναι αυτό που άλλαξε το τοπίο;

Αξιοπιστία, συνέπεια λόγων και έργων, συναινετικός και χωρίς ακρότητες λόγος, αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα είναι μερικά από τα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της κυβέρνησης, που αναγνωρίζονται τόσο στο εσωτερικό όσο και από τους εταίρους μας. Σε συνδυασμό με την προσωπικότητα του πρωθυπουργού και τις προσωπικές σχέσεις που καλλιεργεί με τους υπόλοιπους ηγέτες και ανθρώπους-κλειδιά στην ηγεσία της Ε.Ε., νομίζω ότι είναι ο λόγος αυτής της θεαματικής στροφής στην αντιμετώπιση της χώρας μας από τους εταίρους μας. Είναι ένα νέο υπόδειγμα διακυβέρνησης για την Ελλάδα που μας έχει εκπλήξει ευχάριστα και ελπίζω να αποτελέσει τον καταλύτη πολιτικών εξελίξεων που θα αλλάξουν άρδην το πολιτικό σκηνικό.