«Η ψηφιοποίηση του κράτους έχει επιπτώσεις, αλλά είναι και ευκαιρία»

Οι πλατφόρμες της τηλεκπαίδευσης είναι ασφαλείς, αλλά οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να είναι παρόντες καθ’ όλη τη διάρκεια της τηλεδιάσκεψης, ώστε να μη γίνεται μη απαραίτητη χρήση της κάμερας, και οι γονείς και οι κηδεμόνες να επαγρυπνούν, επισημαίνει σε συνέντευξή του στην F.S. o καθηγητής Ασφάλειας Ψηφιακών Συστημάτων στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς Χρήστος Ξενάκης.

Ο κ. Ξενάκης τονίζει ότι με την ψηφιοποίηση του δημόσιου τομέα οι πολίτες άρχισαν να αλλάζουν γνώμη για την αναποτελεσματικότητα και την κωλυσιεργία των δημόσιων υπηρεσιών. Χαρακτηρίζει εντυπωσιακή την ανταπόκριση των δημοσίων υπαλλήλων, προειδοποιεί όμως ότι ενδέχεται να υπάρξουν επιπτώσεις στην ελληνική αγορά εργασίας, μια και με αυτόν τον τρόπο παραδοσιακά μοντέλα οικονομικών δραστηριοτήτων, όπως ο τουρισμός, κλονίζονται, αλλά εκφράζει την πεποίθηση ότι μπορεί να αναδυθούν νέες ευκαιρίες προβολής και ανάπτυξης της χώρας.

Τον τελευταίο μήνα υπάρχει μια κατακόρυφη αύξηση της χρήσης του διαδικτύου, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλο τον κόσμο. Χωράμε όλοι; Θα μας αντέξει το σύστημα;

Είναι γεγονός ότι η κατακόρυφη αύξηση της ζήτησης για διαδικτυακή χωρητικότητα ασκεί πρόσθετη πίεση στα δίκτυα τηλεπικοινωνιακών υποδομών. Στην ουσία, η χρήση του διαδικτύου έχει μεταφερθεί από τις επιχειρήσεις στα σπίτια, με αποτέλεσμα να απαιτούνται υψηλότερες ταχύτητες σε οικιακό επίπεδο. Η νέα αυτή πραγματικότητα καταδεικνύει την ανάγκη για ουσιαστικές επενδύσεις στον χώρο των δικτύων με νέες τεχνολογίες, όπως, για παράδειγμα, το «fiber to the home». Παράλληλα, με δεδομένο ότι το διαδίκτυο δεν αποτελεί πια πολυτέλεια αλλά υπηρεσία ζωτικής ανάγκης, θα πρέπει να ασκηθεί πίεση για μείωση της φορολογίας και, κατ’ επέκταση, μείωση των τιμών, ώστε οι πολίτες να έχουν πρόσβαση σε οικονομικότερα συμβόλαια υψηλότερων ταχυτήτων. Πέρα από τα ανωτέρω, σε ατομικό επίπεδο, όλοι οι διαδικτυακοί χρήστες οφείλουν να ακολουθούν τις συστάσεις των ειδικών για ορθολογική χρήση των δεδομένων, συμπιέζοντας τα διακινούμενα αρχεία, αποφεύγοντας την αποστολή μαζικών ηλεκτρονικών μηνυμάτων και απενεργοποιώντας τη βιντεοκάμερα στις διαδικτυακές συνομιλίες.

Παράλληλα έχουν αυξηθεί οι ομαδικές δραστηριότητες, κυρίως με τηλεδιασκέψεις, με αποτέλεσμα να ακούγονται πολλές καταγγελίες για την επάρκεια άρα και την ασφάλεια των δομών. Είναι βάσιμες; Τι μπορεί να γίνει εφόσον είναι;

Αναμφίβολα, κάθε ψηφιακή επικοινωνία μπορεί να αποτελέσει στόχο κακόβουλων δραστηριοτήτων, αλλά και λανθασμένων ενεργειών στον κυβερνοχώρο, οι οποίες, δυστυχώς, είναι δύσκολο να γίνουν αντιληπτές από τους συμμετέχοντες. Η χρήση των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών για δόλιους σκοπούς παραβιάζει το απόρρητο των επικοινωνιών και της ιδιωτικότητας και υπονομεύει τη σταθερότητα, την ασφάλεια και τα οφέλη που παρέχει το διαδίκτυο. Είναι επιτακτική ανάγκη, επομένως, τόσο οι εμπλεκόμενοι όσο και οι διαχειριστές των συστημάτων να λάβουν ειδικά μέτρα για την ασφάλεια και την προστασία των συμμετεχόντων, καθώς και των πληροφοριών που ανταλλάσσονται. Στη νέα κατάσταση που διαμορφώνεται, οι χρήστες οφείλουν να ενημερωθούν για τις κυβερνοαπειλές, ενώ οι διαχειριστές, από την πλευρά τους, πρέπει να εφαρμόζουν τα απαιτούμενα μέτρα προστασίας από αυτές, ώστε να διασφαλίζεται στο μέγιστο δυνατό η ασφάλεια της διαδικτυακής επικοινωνίας.

Σε ό,τι αφορά τις υπουργικές συνόδους, υπάρχει ζήτημα ασφάλειας;

Αναφορικά με τις τηλεδιασκέψεις αυτού του επιπέδου, θεωρώ ότι οι διοργανωτές λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα μέτρα, όπως είναι η εγκατάσταση και λειτουργία ασφαλών servers και η χρήση των κατάλληλων συστημάτων ασφαλείας, ώστε να προστατεύονται οι επεξεργαζόμενες πληροφορίες και να διασφαλίζεται το απόρρητο της επικοινωνίας. Για παράδειγμα, δεν πιστεύω ότι χρησιμοποιούνται οι ίδιες λύσεις που προορίζονται για τα online μαθήματα. Επίσης, οι αρμόδιες ομάδες υποστήριξης θα πρέπει να παρακολουθούν στενά την εξέλιξη των τηλεδιασκέψεων, ώστε να είναι σε θέση να ανιχνεύουν και να ανακόπτουν εν τη γενέσει πιθανές ύποπτες ενέργειες.

Σε επίπεδο Ε.Ε., οι πληροφορίες είναι διαβαθμισμένες ανάλογα με τη σοβαρότητά τους και κατατάσσονται σε τέσσερα επίπεδα, ενώ ελέγχονται από την αρμόδια Επιτροπή Ασφάλειας, ώστε να εξασφαλίζεται η εμπιστευτικότητα, η ακεραιότητα και η γνησιότητα των διακινούμενων πληροφοριών.

Η στροφή σε διαδικτυακές συναλλαγές δεν είναι εύλογο να θέλξει και το οργανωμένο έγκλημα; Πόσο προηγμένη είναι η διαδικτυακή αστυνόμευση; Είναι ικανή να προλάβει ή να αποτρέψει το έγκλημα;

Όπως κάθε δραστηριότητα, έτσι και το οργανωμένο έγκλημα έχει ακολουθήσει τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Στο εν λόγω πλαίσιο, λοιπόν, οι χρήστες μπορεί να αποτελέσουν στόχο υποκλοπής προσωπικών δεδομένων, να εκτραπούν σε ψεύτικες ιστοσελίδες ή να γίνονται παραλήπτες μηνυμάτων ηλεκτρονικού ψαρέματος. Από την άλλη πλευρά, η διαδικτυακή αστυνόμευση στην Ελλάδα βρίσκεται σε πολύ καλό επίπεδο. Ωστόσο, οι χρήστες καλούνται να επιδεικνύουν αυξημένη προσοχή κατά τη χρήση διαδικτυακών υπηρεσιών και να προτιμούν αξιόπιστα online καταστήματα. Παράλληλα, συστήνεται στους χρήστες να μην απαντούν σε e-mails που λαμβάνουν και τα οποία τους προτρέπουν να συμμετάσχουν σε διαγωνισμούς, να μεταφέρουν χρηματικά ποσά κ.λπ. και, κυρίως, να μην παραχωρούν προσωπικά τους στοιχεία.

Πόσο ασφαλείς είναι οι πλατφόρμες που χρησιμοποιούνται στην εκπαίδευση, καθώς είναι πάντοτε ευαίσθητος ο χώρος των μαθητών και των σχολείων;

Κύριο μέλημα του υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων κατά την επιλογή μιας πλατφόρμας για εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι πρωτίστως η ασφάλεια και οι τεχνικές προδιαγραφές της, σε συνδυασμό με το φιλικό περιβάλλον και τη δυνατότητα συμμετοχής μεγάλου αριθμού χρηστών. Οι διαδικασίες που ακολουθούνται κατά την εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι εναρμονισμένες με τον νέο Ευρωπαϊκό Κανονισμό Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων και θεωρώ ότι οι πλατφόρμες αυτές είναι ασφαλείς για την προβλεπόμενη χρήση τους. Ωστόσο, οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να είναι παρόντες καθ’ όλη τη διάρκεια της τηλεδιάσκεψης και να επιβλέπουν τους χρήστες, ώστε να μη γίνεται μη απαραίτητη χρήση της κάμερας, καθώς και ανταλλαγή πληροφοριών που παραβιάζει τα προσωπικά δεδομένα. Οι γονείς και οι κηδεμόνες, από την πλευρά τους, θα πρέπει να επαγρυπνούν για τους ελλοχεύοντες κινδύνους στους οποίους εκτίθενται τα παιδιά με την απρόσμενη αύξηση της χρήσης του διαδικτύου.

Ποια είναι η γνώμη σας για τον βαθμό ανταπόκρισης του προσωπικού του δημόσιου τομέα στην ψηφιοποίησή του;

Χωρίς αμφιβολία, ο βαθμός ανταπόκρισης του προσωπικού του δημόσιου τομέα είναι εντυπωσιακός. Πολλές υπηρεσίες ψηφιοποιήθηκαν, μειώθηκε η γραφειοκρατία και εξοικονομείται χρόνος, ενέργεια και χρήμα στις συναλλαγές των πολιτών με το Δημόσιο. Αξιοσημείωτο παράδειγμα αποτελεί το Gov.gr.

Πόσο έχει αλλάξει η ψηφιοποίηση των υπηρεσιών του δημόσιου τομέα τη ζωή μας και τι οικονομία κλίμακας μπορεί να δημιουργήσει;

Στο μικρό αυτό διάστημα που εργαζόμαστε και επικοινωνούμε κατά κύριο λόγο από απόσταση, διαπιστώσαμε ότι πολλές εργασίες μπορούν να πραγματοποιηθούν διαδικτυακά. Ο δημόσιος τομέας καθίσταται πλέον δυναμικός και ανταποκρίνεται αξιοπρεπώς στις νέες συνθήκες, είτε με τη βοήθεια των υπαρχόντων πληροφοριακών συστημάτων είτε με τον σχεδιασμό νέων. Στη νέα αυτή πραγματικότητα οι δημόσιοι υπάλληλοι είδαν τα εργασιακά τους εργαλεία να αναβαθμίζονται τεχνολογικά και να αξιοποιούνται οι δυνατότητές τους, ενώ οι πολίτες άρχισαν να αλλάζουν γνώμη για την αναποτελεσματικότητα και την κωλυσιεργία των δημόσιων υπηρεσιών. Οι υπηρεσίες πλέον είναι πιο φιλικές, οι διαδικασίες απλουστεύονται, οι διά ζώσης συναλλαγές μειώνονται και όλο αυτό προμηνύει μια θετική αλλαγή που ευελπιστούμε να συνεχιστεί και να εξελιχθεί περαιτέρω και μετά το τέλος της παγκόσμιας αυτής πανδημίας.

Επειδή δείχνει ότι αυτό το βήμα στη διαδικτυακή αναπλήρωση της καραντίνας δεν θα έχει επιστροφή, τι μέτρα πρέπει να ληφθούν και τι κενά πρέπει να καλυφθούν;

Δυνητικά, ενδέχεται να υπάρξουν επιπτώσεις στην ελληνική αγορά εργασίας, μια και πολλές διαδικασίες ψηφιοποιούνται και, επομένως, παραδοσιακά μοντέλα οικονομικών δραστηριοτήτων, όπως, για παράδειγμα, στον τουρισμό, κλονίζονται. Στη νέα αυτή διαμορφούμενη κατάσταση η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα, μέσω της τεχνολογίας, να στραφεί σε άλλες μορφές ψηφιακού τουρισμού, όπως η ψηφιακή ξενάγηση σε μουσεία και η online παρακολούθηση παραστάσεων και συναυλιών. Επίσης, μέσω της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης σε ανθρωπιστικές επιστήμες, όπως τα αρχαία ελληνικά, μπορεί να αναδυθούν νέες ευκαιρίες προβολής και ανάπτυξης της χώρας μας. Η νέα εποχή απαιτεί συνεργασία και ανταλλαγή γνώσεων των επιστημόνων όλων των ειδικοτήτων και, αναμφισβήτητα, η Ελλάδα διαθέτει πλήθος διακεκριμένων νέων επιστημόνων, τους οποίους θα πρέπει να αξιοποιήσει στο έπακρο.