«Οι τιμές στο πετρέλαιο δεν θα μείνουν για πάντα χαμηλές»

Την άποψη ότι η Ελλάδα πρέπει να προχωρήσει σε μαζικές προμήθειες πετρελαίου το προσεχές διάστημα, γιατί μπορεί να δούμε σύντομα δραματική μείωση της παγκόσμιας παραγωγής για να ανέβουν τεχνητά, εκφράζει ο δρ. Κλεάνθης Κυριακίδης, πλοίαρχος (ε.α.), επίκουρος καθηγητής - διευθυντής Προπτυχιακού Προγράμματος Στρατηγικής και Ασφαλείας του Αμερικανικού Πανεπιστημίου των Εμιράτων.

Ο κ. Κυριακίδης δεν αποκλείει πολύ σύντομα να επανακάμψει η προσπάθεια προσέγγισης Μόσχας - Σαουδικής Αραβίας, ενώ θεωρεί ότι η πτώση των τιμών δεν θα δημιουργήσει αστάθεια στα καθεστώτα της Χερσονήσου.

Πώς αντιμετωπίστηκε στην Αραβική Χερσόνησο η πτώση των τιμών του πετρελαίου;

Παρά τις σοβαρές συνέπειές της, οι κυβερνήσεις έχουν επιδείξει ψυχραιμία. Η αλήθεια είναι ότι γίνεται σοβαρή προσπάθεια απ’ όλες τις χώρες της περιοχής να μη βασίζονται αποκλειστικά στο πετρέλαιο και πλέον η απόλυτη εξάρτηση της οικονομίας τους από αυτό ανήκει σε περασμένες εποχές. Παρ’ όλα αυτά, αν συνδυάσουμε τις συνέπειες της πανδημίας με την πτώση της τιμής του πετρελαίου, έχουμε ένα εκρηκτικό μείγμα με σημαντικότατες οικονομικές επιπτώσεις.

Μακροπρόθεσμα μια ύφεση στη Δύση μπορεί να επηρεάσει τη σταθερότητα των καθεστώτων στη Χερσόνησο και κυρίως της Σαουδικής Αραβίας;

Η εκτίμησή μου είναι ότι δεν τίθεται σε καμία περίπτωση πρόβλημα στις εδραιωμένες μοναρχίες του Κόλπου. Η κρίση φέρνει οικονομικές δυσχέρειες και έκτακτα μέτρα, αλλά οι οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες δεν αναμένεται να προκαλέσουν αντίστοιχες πολιτικές. Ιδιαίτερη περίπτωση είναι μόνο το Μπαχρέιν, που έχει σουνίτη μονάρχη και σιιτική πλειοψηφία κατοίκων, επιρρεπών στην ιρανική προπαγάνδα, και προσπάθεια ευρύτερης αποσταθεροποίησης της περιοχής. Άλλωστε ήταν η μοναδική χώρα του Κόλπου με σοβαρά θέματα κατά τη διάρκεια των επαναστάσεων της επονομαζόμενης «Αραβικής Άνοιξης». Από τις χώρες της περιοχής, θεωρώ ότι η Σαουδική Αραβία θα υποστεί το μεγαλύτερο πλήγμα λόγω της παράλληλης de facto απαγόρευσης του «χατζ», ήτοι του προσκυνήματος στη Μέκκα, που αποτελεί τεράστια πηγή εσόδων για το βασίλειο.

Γιατί δεν προχώρησε η προσπάθεια να έρθουν πιο κοντά το Ριάντ και η Μόσχα;

Τα συμφέροντα των δύο χωρών είναι ενίοτε αποκλίνοντα. Στον μεν ΟΠΕΚ υπάρχουν χώρες με τεράστια αντιπαλότητα, όπως το Ιράν και η Σαουδική Αραβία, ενώ οι ΗΠΑ έχουν διαφορετική ατζέντα. Παρενθετικά, οι ΗΠΑ αποτελούν την πρώτη χώρα σε παραγωγή (όχι σε εξαγωγές), αφού παράγουν περίπου 13 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα, χωρίς δυνατότητες άμεσης απορρόφησης και μακροπρόθεσμης αποθήκευσης. Τόσο η αύξηση της τιμής του δολαρίου όσο και η ανεξέλεγκτη αμερικανική παραγωγή αποτελούν βασικές αιτίες της πτώσης των τιμών, φυσικά με κυριότερη αιτία την έλλειψη ζήτησης λόγω Covid-19. Φυσικά η Ρωσία δεν έχει ιδιαίτερη διάθεση συνεργασίας ή βοήθειας προς την αμερικανική οικονομία. Προβλέπω, πάντως, ότι Ριάντ και Μόσχα θα αναγκαστούν εκ των περιστάσεων να συνεργαστούν και να περιορίσουν σημαντικά την παραγωγή τους (περισσότερο από τη συμφωνηθείσα μείωση κατά 10 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα από την 1η Μαΐου) πολύ σύντομα.

Τι επιπτώσεις θα έχει η μείωση των τιμών στο Ιράν; Μπορεί να απειληθεί το καθεστώς;

Το Ιράν θα αντιμετωπίσει μεγαλύτερο πρόβλημα από τις αραβικές χώρες (με εξαίρεση το Ιράκ), λόγω της εσωτερικής του κατάστασης. Αποτελεί τη χώρα που έχει δεχτεί το μεγαλύτερο πλήγμα από την πανδημία, ενώ αντιμετωπίζει και σοβαρότατο πρόβλημα λόγω των διεθνών –κυρίως αμερικανικών– κυρώσεων. Ένα καινούργιο κύμα διαδηλώσεων, όπως το Πράσινο Κίνημα του 2009, δεν είναι καθόλου απίθανο.

Την ίδια ώρα οι ΗΠΑ απειλούν το Ιράν με βύθιση των σκαφών που παρενοχλούν αμερικανικά πλοία. Μπορεί αυτό να αποτελέσει θρυαλλίδα εντάσεων στον Κόλπο;

Παρ’ ότι ο Πρόεδρος Τραμπ είναι απρόβλεπτος και μας έχει εκπλήξει με κάποιες ενέργειες στο παρελθόν, όπως η δολοφονία του Ιρανού ταξιάρχου και λαϊκού ήρωα Κασέμ Σολεϊμάνι, δεν νομίζω ότι θα χρησιμοποιήσει το Ιράν για αποπροσανατολισμό των εσωτερικών προβλημάτων της χώρας του. Η Αμερική αντιμετωπίζει για πρώτη φορά στην ιστορία τόσο βαθύ πολιτικό διχασμό και έλλειψη κοινωνικής συνοχής, ενώ η πανδημία έχει κοστίσει σε νεκρούς (συνυπολογιζομένων των αναμενόμενων απωλειών από τους ασθενείς σε κρίσιμη κατάσταση) περισσότερο απ’ ό,τι ο πόλεμος του Βιετνάμ, χωρίς ορατό κάποιο ενδεχόμενο σημαντικής βελτίωσης. Δεν διαβλέπω κάποια αξιόλογη αλλαγή για την περιοχή του Κόλπου, στην οποία οι εντάσεις είναι ούτως ή άλλως καθημερινό φαινόμενο.

Ο Πρόεδρος Τραμπ είπε ότι η πτώση των τιμών είναι ευκαιρία για την αύξηση των στρατηγικών αποθεμάτων των ΗΠΑ. Αυτό μπορεί να καταστήσει τις ΗΠΑ πιο αυτάρκεις;

Η Αμερική πλήττεται περισσότερο από κάθε άλλη χώρα από τη λάθος πετρελαϊκή πολιτική της. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η πλήρωση των αποθηκευτικών χώρων και η αύξηση της αμερικανικής παραγωγής σε μια περίοδο χαμηλής κατανάλωσης λόγω της πανδημίας. Για κάθε χώρα οι χαμηλές τιμές πετρελαίου αποτελούν ευκαιρία για δημιουργία στρατηγικού αποθέματος, αλλά οι ΗΠΑ είναι η τελευταία χώρα που μπορεί σήμερα να αξιοποιήσει την κρίση.

Η Τουρκία αναγγέλλει νέες γεωτρήσεις. Τι σημασία έχει για την αναζήτηση κοιτασμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο η πτώση των τιμών;

Οι χαμηλές τιμές (και αναμένεται μέχρι το τέλος του έτους αλλά και την επόμενη χρονιά να έχουμε τιμές περί τα 30 δολάρια το βαρέλι) καθιστούν κάθε έρευνα για αναζήτηση και εκμετάλλευση θαλασσίων κοιτασμάτων αντιοικονομική λόγω χαμηλής απόδοσης και σε μερικές περιπτώσεις ζημίας. Το ίδιο συμβαίνει και σε περιπτώσεις δύσκολα εξορύξιμου σχιστολιθικού πετρελαίου.

Για την Ελλάδα, τι σημασία έχει η πτώση των τιμών; Είναι ευκαιρία για μαζικές προμήθειες;

Όπως όλες οι χώρες έτσι και η Ελλάδα θα ήταν καλό να προχωρήσει σε μαζικές προμήθειες το προσεχές διάστημα, γιατί οι τιμές δεν θα παραμείνουν για πάντα τόσο χαμηλές και φυσικά μπορεί να δούμε σύντομα δραματική μείωση της παγκόσμιας παραγωγής για να ανέβουν τεχνητά. Μακροπρόθεσμα, και λόγω της δεδομένης αυξητικής τάσης στη ζήτηση, θα δούμε, το πολύ σε δέκα χρόνια από τώρα, σταθερά τριψήφιο αριθμό στην τιμή του βαρελιού. Πραγματικά είναι η στιγμή που μπορεί κάποια χώρα να αποκτήσει στρατηγικές εφεδρείες, αρκεί να έχει φροντίσει για ύπαρξη αποθηκευτικών χώρων που να καθιστούν τη δημιουργία αυτών των στρατηγικών αποθεμάτων εφικτή.