Μ.Ευθυμιόπουλος αν.καθ.Διεθνούς Ασφάλειας και Στρατηγικής: Η Ελλάδα δεν μπορεί να μείνει ουδέτερη στη Ουκρανία

Ο Δρ. Μάριος-Παναγιώτης Ευθυμιόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Ασφάλειας και Στρατηγικής και διευθύνων σύμβουλος, Strategy International (SI) Ltd, εξηγεί τις παραμέτρους, εθνικές, πολιτικές και θρησκευτικές, που καθορίζουν την ελληνική στάση στην ουκρανική κρίση.

Στον Χρήστο Μάτη

Γιατί να γίνει πόλεμος όταν ο πρόεδρος Πούτιν δηλώνει ότι δεν θα υπάρξει νικητής;

Είναι σαφής η αναδιάταξη δυνάμεων σε επίπεδο συμμαχιών που αποτελούν γεωστρατηγικές ανακατατάξεις. Αυτές οι ανακατατάξεις έχουν να κάνουν με το πώς αντιλαμβάνεται η Ρωσία τον πρώην σοβιετικό της ρόλο στη μετασοβιετική περίοδο. Στα πλαίσια αυτά, το Ουκρανικό ζήτημα δεν έληξε ποτέ. Έκανε την αρχή του το 2014. Την περίοδο μερικών ημερών προ-πολεμικής σύρραξης στο Ντονέτσκ και στο Λουχάσνκ, βρισκόμουν εκεί σε εμπειρικό, ερευνητικό ταξίδι, όταν ακόμα εργαζόμουν στη μεταδιδακτορική μου έρευνα στο Κολούμπια της Νέας Υόρκης. Η Κριμαία, το Ντονέτσκ και το Λουχάνσκ θα αποτελούσαν μόνο την αρχή. Ο κατακερματισμός, η ανεξαρτητοποίηση και η αναγνώριση των περιοχών αυτών από τη Ρωσία είναι η αρχή. Και βεβαίως η επιδίωξη κατακερματισμού της Ουκρανίας είναι ένα σημαντικό γεγονός, γιατί, αν γίνει, αποτελεί τετελεσμένο γεγονός για άλλες περιπτώσεις που απλά θα αναζωπυρωθούν. Πιθανολογώ πως, αν γίνει κάτι τέτοιο, αργότερα θα υπάρξει πιθανή εταιρική προσάρτηση, πιθανώς διά μέσου δημιουργίας ενός νέου γεωγραφικού οργανισμού, ένα καθεστώς που να συμβάλλει στον ρωσικό επεκτατισμό όπως και σε άλλες χώρες όπως η Λευκορωσία ή και άλλες περιοχές που τελούν υπό ρωσική αμφισβήτηση. Ο επεκτατισμός είναι γεγονός που είχα προδιαγράψει και στο πρώτο μου βιβλίο για τις σχέσεις ΝΑΤΟ - Ρωσίας, διαγράφοντας προοπτικές αναδόμησης τόσο του ΝΑΤΟ όσο και της σχέσης ΝΑΤΟ - Ρωσίας.

Τι δεσμεύσεις έχει η Ελλάδα λόγω συμμετοχής στο ΝΑΤΟ;

Σε επίπεδο ΝΑΤΟ, η Ελλάδα συναποφασίζει με τα υπόλοιπα ΝΑΤΟϊκά κράτη σε ίσο βαθμό. Και να προσθέσω ότι η Ελλάδα είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη στρατιωτική συνεισφορά φέτος. Άρα, καλό θα ήταν να επιζητήσουμε κάτι. Θα μπορούσε να έχει έναν πιο ισχυρό ρόλο διαμεσολαβητή, καθώς αποτελεί ταυτοχρόνως κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ και συνεργάζεται με τη Ρωσία σε πολύ καλό διμερές επίπεδο. Η Ρωσία μάς ακούει. Ωστόσο, η Ελλάδα θα ήταν καλό να χτίσει πρώτα μια ισχυρή οικονομική, πολιτική και στρατιωτική παρουσία και μετά να αναζητήσει ουσιαστικό ρόλο. Παίρνει χρόνια αυτό. Το να αναφερόμαστε στο Διεθνές Δίκαιο αποτελεί κάτι το οποίο και χρήζει διαφορετικής ερμηνείας σε περιπτώσεις αναλόγως των κρατών, συνθηκών και συμφερόντων, δυστυχώς. Γνωρίζω πως η Ελλάδα πράττει ορθώς, αλλά και οι κινήσεις δεν φέρνουν διαχρονικά απτά αποτελέσματα παρά παροδικά. Η Ελλάδα σίγουρα μπορεί να κάνει περισσότερα, αν ισχυροποιούσαμε περισσότερα περί των στρατηγικών μας αναγκών, τα πιστεύαμε και τα αποδίδαμε διαχρονικά. Μέχρι στιγμής γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια, αλλά θέλει και χρόνο και περισσότερες πρακτικές, εμπλοκή και ουσιαστικές και κυρίως διαχρονικές κινήσεις.

Πόσο ευάλωτη είναι η ελληνική κοινότητα στην Ουκρανία;

Στην Ανατολική και Νότια Ουκρανία χτυπάει η καρδιά μιας Μικρής Ελλάδας. Ιστορικά σημαντικά μέρη. Ας μην ξεχνάμε από που άρχισε και η «Φιλική Εταιρεία». Στην Οδησσό. Εκεί, λοιπόν, και στην Κριμαία και στην περιοχή της θάλασσας του Αζόφ, βρίσκεται ένα μεγάλο μέρος ελληνικής ομογένειας. Είχα την ευχή να γνωρίσω μέρος αυτής στη Μαριούπολη το 2014, κατά την περίοδο επιστημονικού/ερευνητικού ταξιδιού μου. Είναι απλά εξαιρετικοί άνθρωποι. Αξιοπρεπέστατοι. Πέρασαν και περνούν πολλά. Χρειάζεται να υπάρξει συνεχής και σοβαρή στήριξη και διπλωματική αναβάθμιση. Ένας ακόμα λόγος γιατί πρέπει να είμαστε πρακτικά συμμέτοχοι.

Πόσο καχύποπτη είναι η Μόσχα έναντι της Ελλάδας λόγω της αναγνώρισης της Ουκρανικής Εκκλησίας από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως;

Καχύποπτη δεν είναι η Μόσχα. Πιστεύω όλοι ξέρουμε τι θέλει, εντέλει. Και δεν θα γίνει για πολλούς λόγους. Κυρίως ιστορικούς. Δεν αφορά θρησκευτικούς ηγέτες. Η Ορθοδοξία είναι θέμα πνευματικής ανόρθωσης καθώς και τιμής και σεβασμού προς τον Πατριάρχη μας. Η θρησκεία μας είναι μία. Εξελίξεις όπως η αναγνώριση της Ουκρανικής Εκκλησίας από το Πατριαρχείο είναι κινήσεις που ήταν αναμενόμενες. Από όλες τις πλευρές. Αποτελούν, όμως, και πλήγμα στην ορθόδοξή μας Εκκλησία στο σύνολο, όταν γεγονότα πολιτικοποιούνται. Θα ήταν καλό να γίνει κατανοητό πως βρισκόμαστε σε μια περίοδο που θα πρέπει να είμαστε ενωμένοι. Και ίσως κάπου εκεί βρούμε και λύσεις και στα πολιτικά δεδομένα, στα πλαίσια κοινού θρησκευτικού διαλόγου. Αυτή είναι και η ευχή μου. Δεν γνωρίζω τα ενδότερα. Αλλά με ρωτάτε, ξέρω τι αναζητώ θρησκευτικά; Αναζητώ ομόνοια και σύμπνοια και πνευματική ισορροπία. Σε δύσκολους καιρούς.

Ποια μπορεί να είναι τα ρωσικά αντίποινα για τη θέση αυτή;

Πολλοί στη Δύση λένε πως οι κινήσεις της Ρωσίας δεν διαβάζονται. Πιστεύω πως είναι ξεκάθαρη σε θέματα διμερών σχέσεων. Είναι στο συμφέρον της Ρωσίας να έχει καλές σχέσεις και με την Ελλάδα. Ωστόσο, πιστεύω πως σε κάποια θέματα σημαντικά πρέπει να απέχει, όπως το έκανε με την Αρμενία πρόσφατα. Ενώ θα μπορούσε να το λύσει το ζήτημα, όπως έκανε το 1994 με τη στήριξη στην Αρμενία και άδραξε την ευκαιρία να μπει στη μέση. Αναμένω, λοιπόν, κάτι αντίστοιχο από τη Ρωσία, τόσο στα Ελλαδικά ζητήματα όσο και στα Κυπριακά, σε μια περίπτωση μελλοντικής κορύφωσης ζητημάτων. Γι’ αυτό, στη δυτική όχθη γίνονται προσπάθειες η Ελλάδα να εμφανιστεί σε πρόσφατα δημοσιεύματα πλήρης με τα δυτικά συμφέροντα. Γιατί θα χρειαστεί να έχουμε ξεκάθαρη θέση και συμμάχους σε σημαντικά ζητήματα που έχουν συνεχή ροή εξελίξεων όταν η Ρωσία δεν θα φανεί πλήρης στις λύσεις και συνεργασίες που προσφέρει.

Για ποιους λόγους μπορεί η Αθήνα να μείνει ουδέτερη σε αυτήν τη διένεξη;

Δεν νομίζω πως θα μείνει ουδέτερη. Ούτε οι κινήσεις της δείχνουν κάτι τέτοιο. Από τη μια μεριά, είμαστε κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ. Από την άλλη, ένας συνεχής διάλογος με ουσία στη Ρωσία και στο βάθος να βρίσκεται ο Ελληνισμός της Ουκρανίας (συμπεριλαμβάνω και την Κριμαία) είναι ένας σημαντικός λόγος να εμπλέκεται η Ελλάδα όσο πιο ενεργά γίνεται. Κάποια στιγμή πρέπει να γίνουν σαφή τα πραγματικά μας συμφέροντα και να μην ξεχνάμε εύκολα πως ο Ελληνισμός είναι παντού γύρω-γύρω στη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα. Και όχι μόνο. Αυτή ελπίζω να είναι η πορεία μας αν θέλουμε να ισχυροποιήσουμε την ελληνική εξωτερική πολιτική.