Θ.Χατζηπαντελής, καθ.Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ: Εκλογές να γίνουν σε συνθήκες ηρεμίας

Στην ανησυχία των πολιτών για «ό,τι έρθει μετά» αποδίδει ο καθηγητής του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Θεόδωρος Χατζηπαντελής, την επιφυλακτικότητά τους απέναντι στις πρόωρες εκλογές, τις οποίες συνδυάζουν με δυσκολίες και την έλλειψη δυνατότητας ξεπεράσματός τους.

Υπάρχει κάποια ερμηνεία, γιατί οι πολίτες είναι πάντα αρνητικοί στις πρόωρες εκλογές;

Στην Ελλάδα, από το 1974 μέχρι το 2019, έγιναν σε διάστημα 45 ετών 18 βουλευτικές εκλογές. Δηλαδή, σχεδόν μία ανά δυόμισι χρόνια! Οι πρόωρες εκλογές συνδυάζονται σχεδόν πάντα με προβλήματα, είτε στην οικονομία είτε στην κοινωνική ζωή, ή με αδυναμία της κυβέρνησης να διοικήσει. Στη γενική εντύπωση, η επιλογή πρόωρων εκλογών συνδυάζεται με αδυναμία εξάντλησης της θητείας ή με την αναζήτηση ευνοϊκού συσχετισμού κάποια στιγμή. Έτσι, οι πολίτες αντιλαμβάνονται τις δυσκολίες και την έλλειψη δυνατότητας ξεπεράσματος και ανησυχούν για ό,τι έρθει μετά.

Γιατί αντενδείκνυνται οι εκλογές σε περιόδους κρίσεων;

Υπό κανονικές συνθήκες, σε περίοδο κρίσης θα πρέπει να υπάρχει κατά το δυνατόν συνεννόηση των πολιτικών δυνάμεων για τη διαμόρφωση πολιτικής ξεπεράσματος. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων –όταν η κρίση προκύπτει από εξωτερικά ή/και απρόβλεπτα γεγονότα–, είναι προφανές ότι η κυβέρνηση δεν έχει προκαλέσει την κρίση. Παραδείγματος χάριν, ούτε η πανδημία ούτε η εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία έχει να κάνει με την παρούσα κυβέρνηση. Αν πρόκειται για εσωτερική κρίση από λανθασμένη πολιτική, είναι κάτι άλλο. Δύσκολα οι πολίτες, που αναγκαστικά θα αποφασίσουν με βάση την κρίση και τη διαχείρισή της, βάζοντας στο περιθώριο όλα τα άλλα ζητήματα, θα εκφραστούν ορθολογικά. Βέβαια, σε μια χώρα που από την ειδικότητα «επιδημιολόγος» η πλειονότητα απέκτησε γρήγορα ειδικότητα «διεθνολόγου», η αναζήτηση ορθολογισμού μοιάζει ουτοπική.

Κερδίζουν οι κυβερνήσεις από τη διαχείριση των κρίσεων;

Όπως σε όλα, αν χειριστούν σωστά –δηλαδή ξεπεραστούν– τα θέματα που γέννησε η κρίση, κερδίζουν. Σε κάθε περίπτωση, αν πρόκειται για εξωγενή κρίση, η πλειονότητα καταλαβαίνει ότι δεν την προκάλεσε η κυβέρνηση. Αν, φυσικά, μέσω της διαχείρισης τουλάχιστον δεν χειροτερεύσει η κατάσταση ή είναι ήπια, η ανοχή της κοινής γνώμης είναι συνήθως δεδομένη. Και έτσι κερδίζει.

Είναι εύλογη η προσφυγή σε κάλπες μετά την ολοκλήρωση μιας κρίσης;

Αυτονόητα. Ένα κόμμα που έχει κερδίσει τις εκλογές και έχει σχηματίσει κυβέρνηση δεν είχε στο πρόγραμμα του –που πρότεινε στους πολίτες και εξασφάλισε την ψήφο τους– προτάσεις για το ξεπέρασμά της. Αναγκάστηκε να χειριστεί μια ιδιάζουσα κατάσταση, να πάρει μέτρα που δεν είχε προβλέψει, να δυσαρεστήσει, και προφανώς δεν ψηφίστηκε για να ακολουθήσει αυτήν την πολιτική. Οφείλει να προτείνει ένα νέο πρόγραμμα μετά την κρίση, παίρνοντας υπόψη και ό,τι η κρίση προκάλεσε. Για αυτό, το λογικό είναι σε συνθήκες ηρεμίας να γίνουν εκλογές.

Πόσο προσχηματικές έχουν αποδειχθεί οι επικλήσεις εθνικών λόγων στην προκήρυξη εκλογών;

Σε μια χώρα που όταν όλος ο πλανήτης ασχολούνταν με την κατάρρευση της μίας από τις δύο κύριες προτάσεις οργάνωσης της κοινωνίας μετά από χρόνια εφαρμογής της, οι κάτοικοι της ασχολούνταν με παμπερς, ξεματιάστρες, αποκαλυπτικές φωτό ή επίκληση «εθνικών λόγων», μοιάζει άνευ νοήματος. Συνήθως, επειδή χρειάζεται να υπάρχει επίκληση για να γίνουν εκλογές, είναι προσχηματική και χωρίς πραγματικό νόημα.

Έχετε καταγράψει στην ελληνική πολιτική ιστορία ανάκαμψη ενός κόμματος που είχε καταβαραρθρωθεί, όπως το ΚΙΝΑΛ;

Στην πρόσφατη, μετά το 1974, όχι. Φυσικά, το ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ είναι ο εκπρόσωπος του μεγάλου ρεύματος της Σοσιαλδημοκρατίας, άρα είναι αυτονόητο ότι δεν μπορεί να μην έχει θέση στο κομματικό σύστημα. Από τη στιγμή που δεν υπήρξε εκφραστής του ρεύματος της Σοσιαλδημοκρατίας στην Ελλάδα, θα επανέλθει. Οι πολίτες ξαναθυμήθηκαν το ΠΑΣΟΚ μετά την απώλεια της αρχηγού του ΚΙΝΑΛ, κινητοποιήθηκαν, εξελέγη νέος αρχηγός και υπάρχει αυξημένη προσοχή στην πορεία του. Κόμματα κομήτες υπήρξαν και υπάρχουν. Χάνονται μετά από κάποιο διάστημα από τον ουρανό του κομματικού συστήματος. Ουσιώδης είναι η σύνδεση με μια από τις μεγάλες κομματικές οικογένειες.

Τι δείχνουν οι μετρήσεις των τελευταίων μηνών σε ό,τι αφορά το εκλογικό τοπίο που θα δημιουργηθεί;

Στην παρούσα φάση, η κατάσταση με την COVID δεν προσφέρεται για εκτιμήσεις. Φαίνεται να υπάρχει μια ισορροπία και η όποια νέα κατάσταση θα αποτυπωθεί μετά το τέλος της πανδημίας. Οι μετρήσεις δείχνουν ότι η κυβέρνηση δεν έχει ουσιώδεις απώλειες, η αντιπολίτευση δεν κερδίζει – αυτό φυσικά έχει να κάνει και με την αδυναμία της να σταθεί αποφασιστικά παλινωδώντας μεταξύ αρνήσεων. Θα φανεί σε κατάσταση ηρεμίας. Τότε έχει νόημα η μέτρηση. Μετράμε σε συνθήκες ισορροπίας!

Μπορεί η εισβολή στην Ουκρανία να αποτελέσει τη βάση για τη δημιουργία ενός πολιτικού φορέα που υιοθετεί τις απόψεις Πούτιν ή η πανδημία αντίστοιχα βάση για ένα κόμμα αντιεμβολιαστων;

Για το δεύτερο, τους αντιεμβολιαστές, πρέπει να καταλάβουμε ότι η άρνηση εμβολιασμού συνδέεται με την απόρριψη του συνόλου των κομμάτων και των θεσμών. Μια πολιτική κίνηση τέτοια θα μείνει εκεί που τις αξίζει. Στο περιθώριο. Για το πρώτο, δεν νομίζω ότι μπορεί να υπάρξει μια κίνηση με σοβαρή καταγραφή, που θα χειροκροτεί την εισβολή. Άλλωστε, η εθνική μας μνήμη για την Κύπρο μάλλον αποτρέπει τις ιδέες αυτές. Φυσικά, υπάρχουν κόμματα που νομίζουν ότι μπορεί να έρθουν στην επιφάνεια με αμφιλεγόμενα επιχειρήματα. Άλλωστε, ψηλά από της Ρωσίας τα χιόνια που πάντα φυσάει ο Βοριάς, αυτός δεν θα διώξει τα αιώνια σύννεφα ούτε τα δεσμά της σκλαβιάς θα σπάσει. Θα μας αυξήσει το κόστος ενέργειας και θα μας παγώσει, ενώ μας παγώνει η πιθανότητα ατυχήματος ή δολιοφθοράς σε κάποιο πυρηνικό εργοστάσιο και μας παγώνει η τύχη των δύστυχων Ουκρανών.