Δημήτρης Κατσαντώνης: «Λείπει ο μεστός πολιτικός λόγος»

Το τελευταίο ήταν απλώς η αφορμή για να τον ξαναβρούν φίλοι και συνοδοιπόροι. Ήρθε στην Αθήνα μόνο για την παρουσίαση του βιβλίου και έφυγε αμέσως για τη Θεσσαλονίκη, όπου ζει, γράφει και μας «μετρά» κάνοντας επαγγελματικά έρευνες κοινής γνώμης.

Προφανώς επειδή δεν μπορούν πια να βρεθούν όλοι μαζί κάπου αλλού… Αστειεύομαι. Η πολιτική μου διαδρομή, από τα πρώτα νεανικά μου χρόνια, είχε πολλές συναντήσεις με πάρα πολλούς ανθρώπους, ενδιαφέροντες και μη. Όλοι τους συνεισέφεραν στην πνευματική μου περιουσία. Με άλλους κράτησα επαφή, με άλλους έχτισα ακατάλυτες φιλίες, με άλλους οι θερμές νεανικές σχέσεις υπέκυψαν στον παγετώνα του χρόνου (και στην αναπόφευκτη αλλαγή μας ως ανθρώπων),με άλλους ξαναβρίσκομαι μετά από «εκατό χρόνια μοναξιάς». Αρκετοί απ’ όλες αυτές τις κατηγορίες τα κατάφεραν και ήρθαν στην παρουσίαση του βιβλίου μου. Ξέρω –και ξέρουν– πως τους αφορά. Τους ευχαριστώ θερμά που ήρθαν, πραγματικά με συγκίνησαν. Ιδιαίτερα συμμαθητές μου που είχα να τους δω από το ’79. Και ήταν σαν να μην πέρασε μια μέρα.

Πολύ ενθαρρυντικό. Γεγονός που νομίζω ότι σημαίνει πως αν γράψεις για τον εαυτό σου και τα βιώματά σου με κάποια ειλικρίνεια, γράφεις για πολύ κόσμο – γνωστό και άγνωστο σ’ εσένα. Ξέρω, είναι χιλιοειπωμένο, αλλά τι να κάνουμε… Πολλές αλήθειες είναι χιλιοειπωμένες αλλά δεν χάνουν την αξία τους. Για παράδειγμα, έχει ειπωθεί κατ’ επανάληψη ότι «ο εξυπνότερος λαός του κόσμου ζει στην ομορφότερη χώρα του κόσμου» – ψέματα είναι; Δεν είναι. Πρέπει όλοι να πάμε να γνωρίσουμε κάποια στιγμή αυτή τη χώρα και αυτό τον λαό.

Με γυρίζετε στην Ελλάδα… Πολύ μεγάλη κρίση εκπροσώπησης. Κινητικότητα, αναζήτηση, αναποφασιστικότητα, αδυναμία προτίμησης. Όλα αυτά με όρους κοινωνικής πρακτικής μεταφράζονται σε τάσεις δυναμικής ριζοσπαστικοποίησης κάποιων ισχυρών μειοψηφιών στα άκρα του πολιτικού φάσματος και σε τάσεις απάθειας και απόσυρσης μέσα στη μεγάλη πλειοψηφία του κόσμου. Είναι κάπως σαν να ξαναστήνεται ένα σκηνικό σαν αυτό της δεκαετίας του ’30 – με μεγάλη ειδοποιό, και ίσως σωτήρια, διαφορά την ύπαρξη της Ε.Ε.

Ναι, έρχεται πολύ έντονη, σε επίπεδο πολιτικού λόγου, πόλωση, η οποία όμως στην πραγματικότητα θα αφορά πολύ λιγότερο κόσμο σε σχέση π.χ. με το ’80. Τότε η πόλωση αφορούσε, με τον ένα ή τον άλλον τρόπο, το 85% του εκλογικού σώματος, σήμερα θα αφορά το 60%. Αλλά πάντως θα είναι έντονη. Ακραία; Ως λαός είμαστε επιρρεπείς στις ακραίες πολώσεις, αλλά και γι’ αυτό είμαστε, θα έλεγα, εκπαιδευμένοι πια. Θα πρόσθετα πως το δημοψήφισμα του ’15 ήταν μια επικίνδυνη στιγμή για τον τόπο, αλλά ο τρόπος που «λύθηκε» η σύγκρουση (η αιφνιδιαστική στροφή του ΣΥΡΙΖΑ και του πρωθυπουργού) αφαιρεί εκρηκτική ύλη από τις επόμενες πολώσεις: η ταύτιση με την «απόλυτη αλήθεια» έχει δώσει τη θέση της σε πιο ορθολογικές και άρα αποστασιοποιημένες από το δίπολο μαύρο-άσπρο προσεγγίσεις.

Από την άλλη, βέβαια, η περιβόητη «κυβερνητική στροφή» έχει απελευθερώσει έναν αντιθεσμικό και άρα επικίνδυνο ακτιβισμό στα αριστερά του φάσματος, που γεννά και θα εξακολουθήσει να γεννά επί μακρόν πρακτικές συστηματικής παραβατικότητας με ιδεολογικό μανδύα. Ίσως και σχετικά μαζικό «ένοπλο» φαινόμενο – δεν αποκλείεται να ζήσουμε αρκετά «μολυβένια χρόνια».

Σε οποιοδήποτε φαινόμενο κατά το οποίο η πολιτική εξουσία δείχνει ότι θέλει να αποτελέσει το θερμοκήπιο για ανάδυση φίλιων, ισχυρών οικονομικών παραγόντων μπορούμε να βρούμε αναλογίες με το «βρόμικο ’89» , τον Κοσκωτά κ.λπ. Νομίζω ότι οι πρόσφατες εξελίξεις ενώ από τη μια πλευρά εντείνουν το πολιτικό πρόβλημα της κυβέρνησης (μία κορυφαία πρωτοβουλία της φαίνεται να αποτυγχάνει), από την άλλη αφαιρούν «νομική πυρίτιδα» από το όλο μείγμα.

Φαίνεται να βρισκόμαστε μπροστά στο εξής, φαινομενικά, παράδοξο: Αυτοί που κανονικά θα ενδιαφέρονταν να προχωρήσει η ενοποίηση του χώρου να κάνουν κινήσεις που μειώνουν τη δυναμική του εγχειρήματος και αυτοί που δεν θα ήθελαν την ενοποίηση (κυρίως ο ΣΥΡΙΖΑ, δευτερευόντως η ΝΔ), μέσω της πολιτικής τους, να αναδεικνύουν διαρκώς την αναγκαιότητα αυτού του νέου, ενιαίου φορέα μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ. Έτσι, όλο προαναγγέλλεται το «κάψιμο» της ενοποίησης και όλο ξαναβγαίνει στην επιφάνεια.

Γιατί; Επειδή είναι θέμα κοινωνικής βάσης και όχι ηγετικής οροφής. Είναι η μη αντιπροσώπευση μεγάλου φάσματος κοινωνικών δυνάμεων από ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ που επανατοποθετεί το ζήτημα. Συνεπώς η αναγκαιότητα της ενοποίησης είναι δεδομένη. Η υποκειμενική δυνατότητα να γίνει πολιτική πράξη, αυτή η αναγκαιότητα αμφισβητείται. Αλλά νομίζω ότι θα γίνει. Ίσως απρόβλεπτα – αλλά νομίζω θα γίνει.

Νομίζω πως η κορύφωση αυτού του φαινομένου που λέτε είναι πίσω μας. Όχι πολύ, μόλις έναν χρόνο. Ήταν το 2015 που ο φανατισμός έγινε παροξυσμός. Σήμερα τα πράγματα είναι καλύτερα, αν και απέχουμε ακόμη πολύ από το να χαρακτηριζόμαστε από τη μετριοπάθεια και τον ορθολογισμό. Ακόμα βέβαια λείπει, ή τέλος πάντων είναι μειοψηφικός, ο μεστός πολιτικός λόγος. Αλλά μετά από χρόνια αλαλαγμών και απίθανων πολιτικών χαρακτηρισμών δεν είναι εύκολο να ακουστεί ένας πολιτικός λόγος μετριοπάθειας και ουσίας. Όμως τα πράγματα φαίνεται πως θα βελτιωθούν.