Όργανα για μεταμόσχευση με αμφιλεγόμενα πειράματα

Διχάζουν την επιστημονική κοινότητα τα επαναστατικά πειράματα του Πανεπιστημίου Davis της Καλιφόρνιας, όπου ομάδα ερευνητών αποπειράθηκε να δημιουργήσει ανθρώπινο πάγκρεας μέσα σε χοίρο, εγχέοντας ανθρώπινα βλαστοκύτταρα σε έμβρυα χοίρου. 

Η συγκεκριμένη έρευνα, που έχει δημιουργήσει σάλο στα διεθνή μίντια, αποσκοπεί στην κατασκευή ανθρώπινων οργάνων μέσα σε υβριδικά ή χιμαιρικά ζώα (ζώα που θα προκύπτουν από συνδυασμό ζωικού και ανθρώπινου DNA) με απώτερο σκοπό τα όργανα αυτά να καλύψουν τις τεράστιες ελλείψεις στον τομέα των μεταμοσχεύσεων. 

Για παράδειγμα, το «κατασκευασμένο» ανθρώπινο πάγκρεας μέσα στον χοίρο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία διαβητικών ασθενών (των οποίων το πάγκρεας δεν παράγει ινσουλίνη), ενώ αργότερα ένα αντίστοιχα «κατασκευασμένο» ήπαρ ή μια καρδιά θα δώσουν οριστική λύση σε άτομα με ηπατική ή καρδιακή ανεπάρκεια τελικού σταδίου, τα οποία συχνά πεθαίνουν ενώ βρίσκονται σε λίστα αναμονής για μεταμόσχευση. Κι αυτό, γιατί διεθνώς υπάρχει έλλειψη μοσχευμάτων, με την πατρίδα μας να είναι ουραγός στη δωρεά οργάνων.

Ωστόσο, παρ’ ότι τα πρόσφατα πειράματα με τους χιμαιρικούς χοίρους εμπεριέχουν συναρπαστική επιστημονική έρευνα, δεν παύουν να γεννούν φόβους και πολλές επιφυλάξεις στους ίδιους τους επιστήμονες, όπως και στο ευρύ κοινό, καθώς θυμίζουν έντονα το σενάριο της κινηματογραφικής ταινίας «Το Νησί». 

Στην ταινία η Σκάρλετ Γιόχανσον και ο Γιούαν Μακ Γκρέγκορ υποδύονταν ανθρώπινους κλώνους που παρασκευάστηκαν κατά παραγγελία για να προσφέρουν τα όργανά τους στον «πρωτότυπο» ιδιοκτήτη τους, δηλαδή τον άνθρωπο που πλήρωσε αδρά για την κατασκευή τους. Στο φιλμ η συνέχεια είναι γνωστή: οι κλώνοι αναπτύσσουν ανθρώπινες ιδιότητες, νοημοσύνη, συναισθήματα, και το σκάνε από το εργαστήριο για να ζήσουν ελεύθεροι. Θα μπορούσε άραγε να συμβεί το ίδιο και στο εργαστήριο του Πανεπιστημίου Davis;

Από το βρετανικό Πανεπιστήμιο Newcastle ο καθηγητής Γενετικής Sir John Burn εξηγεί ότι η δημιουργία των χιμαιρικών εμβρύων στηρίζεται στην τεχνική γενετικής μηχανικής Crispr, με την οποία γίνεται κατά παραγγελία αφαίρεση ή προσθήκη γονιδίων στο DNA. Για να δημιουργηθεί το ανθρώπινο πάγκρεας μέσα στον χοίρο, πρώτα αφαιρούνται από το ζωικό DNA τα γονίδια που κωδικοποιούν τη δημιουργία του ζωικού παγκρέατος και στη συνέχεια προστίθενται ανθρώπινα βλαστοκύτταρα που διαφοροποιούνται σε κύτταρα παγκρέατος, ώστε, με την κυτταρική διαίρεση, να δημιουργήσουν το νέο ανθρώπινο όργανο. Και ο Βρετανός καθηγητής συνεχίζει: «Πρόκειται για ένα επαναστατικό επιστημονικό πεδίο που συνδυάζει τη “διόρθωση” του DNA με τη χρήση των πολυδύναμων αρχέγονων βλαστοκυττάρων, τα οποία αποτελούν δύο εξαιρετικά δυνατά όπλα της γενετικής μηχανικής. Όμως είμαστε πολύ μακριά από τη δυνατότητα εφαρμογής των πειραμάτων στην καθημερινή κλινική πράξη και επίσης υπάρχουν σοβαρά κωλύματα στην όλη διαδικασία».

Από την εγχώρια επιστημονική κοινότητα, η δρ. Ελένη Κοντογιάννη, εμβρυολόγος- γενετίστρια, εκφράζει την αντίθεσή της με τη δημιουργία διαγονιδιακών (υβριδικών) ζώων με ανθρώπινο DNΑ τονίζοντας: «Ο άνθρωπος δεν είναι πειραματόζωο και η απόπειρα δημιουργίας ενός χιμαιρικού (υβριδικού) εμβρύου ζώου που θα περιέχει και ανθρώπινα κύτταρα σκοντάφτει σε ανυπέρβλητα ηθικά διλήμματα». Από την άλλη, η ειδικός τίθεται υπέρ της βασικής έρευνας στη δημιουργία διαγονιδιακών πειραματόζωων, καθώς πρόκειται για ένα πολλά υποσχόμενο ερευνητικό πεδίο. 

Και συνεχίζει: «Η μέθοδος Crispr που χρησιμοποιούν οι ερευνητές στα πειράματα με τους χιμαιρικούς χοίρους είναι πολύ καινούργια και ουσιαστικά κάνει “κοπτοραπτική” στο DNA, απομακρύνοντας τα κομμάτια που δεν θέλουμε και εισάγοντας τα κομμάτια που θέλουμε. Ακόμα όμως δεν γνωρίζουμε πόσο ακριβής είναι και ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειές της. Η άποψή μου είναι ότι πρέπει να διερευνήσουμε πρώτα σε βάθος τις δυνατότητές της στα πειραματόζωα και στη συνέχεια να δούμε τις εφαρμογές της σε πολύ πιο απλές διαδικασίες, όπως είναι, για παράδειγμα, μια γενετική διάγνωση. Η δημιουργία ενός ανθρώπινου οργάνου, που προορίζεται για μεταμόσχευση, μέσα στον οργανισμό ενός διαγονιδιακού ζώου όχι μόνο σκοντάφτει στη βιοηθική αλλά παράλληλα είναι τόσο σύνθεση διαδικασία, που ενέχει πολλούς κινδύνους. Για παράδειγμα, υπάρχει κίνδυνος να δημιουργήσουμε νέους ιούς με άγνωστες συνέπειες για την ανθρωπότητα ή να κάνουμε πιο ανθρώπινα τα ζώα ή πιο “ζωικό” τον άνθρωπο!».