Λίλη Ευαγγελία Πέππου: «Κανένα μνημόνιο δεν αποτελεί δικαιολογία για την αύξηση των ακούσιων νοσηλειών ψυχικά ασθενών» - Free Sunday
Λίλη Ευαγγελία Πέππου: «Κανένα μνημόνιο δεν αποτελεί δικαιολογία για την αύξηση των ακούσιων νοσηλειών ψυχικά ασθενών»

Λίλη Ευαγγελία Πέππου: «Κανένα μνημόνιο δεν αποτελεί δικαιολογία για την αύξηση των ακούσιων νοσηλειών ψυχικά ασθενών»

Στο ιλιγγιώδες 74,5% έχει φτάσει το ποσοστό των ακούσιων νοσηλειών ψυχικά πασχόντων στη χώρα μας, την ώρα που η τάση είναι η ακριβώς αντίστροφη σε ολόκληρη την Ε.Ε.

Τα συγκλονιστικά αυτά στοιχεία απορρέουν από συστηματική έρευνα του Παντείου Πανεπιστημίου και της Εταιρείας Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας (ΕΠΑΨΥ), η οποία πραγματοποιήθηκε με μηδενική κρατική χρηματοδότηση.

Η έρευνα παρουσιάστηκε στο 2ο Συνέδριο Ψυχικής Υγείας την προηγούμενη Πέμπτη και η ψυχολόγος, επιστημονική συνεργάτιδα της Εταιρείας Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας (ΕΠΑΨΥ), επιστημονική συνεργάτιδα του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ) Λίλη Πέππου, που συνεργάστηκε σε αυτό το πρόγραμμα, θυμίζει ότι είναι ζήτημα πολιτισμού και δημοκρατίας ο σεβασμός των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών.

Είναι σοκαριστικά τα στοιχεία για την αύξηση των ακούσιων νοσηλειών που παρουσιάστηκαν στο 2ο Mental Health Conference. Γιατί τέτοια αύξηση;
Τα στοιχεία είναι σοκαριστικά γενικά. Δηλαδή δεν γίνεται το 2011 περίπου το 57% των ασθενών να νοσηλεύεται ακούσια στο Δαφνί. Δεν γίνεται ο κύριος λόγος που εισάγονται οι ασθενείς να είναι η ετεροκαταστροφικότητα ή η διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής. Δηλαδή δεν μπορεί ένα σύστημα ψυχικής υγείας να βρει εναλλακτικούς τρόπους διαχείρισης των ασθενών αυτών παρά μόνο την αφαίρεση των δικαιωμάτων τους; Για μένα, αυτό είναι σοκαριστικό από μόνο του. Επίσης, από τα στοιχεία της έρευνας φαίνεται πως, τουλάχιστον ως προς κλινικούς δείκτες, οι ασθενείς εξέρχονται από το Δαφνί βελτιωμένοι. Οπότε ευλόγως αναρωτιέμαι τι γίνεται μετά το εξιτήριο που τους οδηγεί τελικά να φτάνουν στο σημείο από το οποίο ξεκίνησαν. Είναι σαν να κυνηγάει κανείς την ουρά του στο σύστημα ψυχικής υγείας.
Αν σε αυτό συμπεριλάβουμε ότι από το 2012 και μετά έχουμε ραγδαία αύξηση των ποσοστών, σε σημείο να φτάνουμε σχεδόν το 74% εν έτει 2014 και το 2015 να καίγονται άνθρωποι, αναρωτιέμαι πραγματικά πώς γίνεται σε μια δημοκρατική και πολιτισμένη χώρα να μην μπορεί να βρεθεί άλλη λύση.
Μία εξήγηση πράγματι είναι η εντεινόμενη οικονομική κρίση – αν και το σύστημα υγείας ήταν σχεδόν υπό κατάρρευση πολύ πριν από την έναρξή της. Αλλά, πέραν αυτού, εμένα πιο πολύ με ανησυχεί η διαπίστωση ότι η κρίση μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως δικαιολογία, αν όχι ως νομιμοποίηση, για να μην τηρούνται τα στοιχειώδη, για να μη λειτουργεί το σύστημα.

Πώς ξεκίνησε αυτή η έρευνα και πώς υποστηρίχθηκε;
Το ερευνητικό πρόγραμμα ΜΑΝΑ (Μελέτη Ακούσιων Νοσηλειών στην Αθήνα) ξεκίνησε από μια συνάντηση με τον Στ. Στυλιανίδη, καθηγητή Κοινωνικής Ψυχιατρικής, το 2010, έχοντας τότε επιστρέψει από τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στην Ψυχιατρική Επιδημιολογία στο Λονδίνο. Συζητούσαμε τότε την προοπτική μιας επιδημιολογικής μελέτης με αξία για τη χώρα. Ο Στέλιος ασχολιόταν πολύ με το θέμα της ακούσιας νοσηλείας από την εποχή της Λέρου και ήταν γι’ αυτόν ένα θέμα άρρηκτα συνδεδεμένο με την ψυχιατρική μεταρρύθμιση. Δεν θέλαμε να σχεδιάσουμε μια έρευνα που θα προήγε απλώς την επιστημονική γνώση ή που θα γινόταν για την ίδια την έρευνα. Θέλαμε μια μελέτη με αντίκρισμα. Έτσι, υλοποιήσαμε την πρώτη μελέτη, η οποία απάντησε σε ένα ερώτημα και αμέσως διατύπωσε το επόμενο, φώτισε μια πτυχή που δεν είχαμε σκεφτεί. Σύντομα φτάσαμε να υποστηρίζουμε ερευνητικό πρόγραμμα (με περίπου έξι υπο-έρευνες), χωρίς καμία απολύτως χρηματοδότηση. Υποστηρίχθηκε από φοιτητές, από επιστήμονες της Ελλάδας και του εξωτερικού και από τα μέλη της ομάδας που εθελοντικά πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους, τον Στέλιο, τον Ν. Δρακωνάκη, επιμελητή Β΄ στο Δαφνί, την Α. Πανάγου, ψυχολόγο στον Συνήγορο του Πολίτη, τον Κ. Σουλιώτη, αναπληρωτή καθηγητή Πολιτικών Υγείας, και τους ψυχολόγους-ερευνητές Κ. Τσίκου, Γ. Ιατροπούλου, Ν. Νακόπουλο και Σ. Νικολαΐδη. Φυσικά ήταν πολύ σημαντική και η υποστήριξη από τους συναδέλφους στο Δαφνί και στο Σισμανόγλειο, η οποία επίσης ήταν εθελοντική. Συναντηθήκαμε όλοι μας στην ανάγκη να επενδύσουμε σε κάτι με νόημα, για μας τους ίδιους, τους ασθενείς μας, τους συναδέλφους μας και τη χώρα. Μας ένωσε η ελπίδα, όχι με την αφαιρετική της έννοια, ως αυτοσκοπός δηλαδή, αλλά με την ουσιαστική της έννοια, ως μέσο για δράση, ως μοχλός για αλλαγή.

Θα υπάρξει κάποια συνέχεια;
Θα θέλαμε να υπάρξει επέκταση. Το Δαφνί και το Σισμανόγλειο δεν είναι τα μόνα νοσοκομεία που εκτελούν εισαγγελικές εντολές στην Ελλάδα. Οραματιζόμαστε ένα εθνικό πρόγραμμα.

Σε σύγκριση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες πού βρισκόμαστε;
Κατ’ αρχάς, είμαστε από τις λίγες χώρες χωρίς εθνικά στατιστικά στοιχεία. Στην πιο πρόσφατη μελέτη στο θέμα το υψηλότερο ποσοστό κατείχε η Σουηδία, με το 30% των νοσηλειών να είναι ακούσιες. Αυτό βέβαια ήταν το 2002. Σ’ εμάς τα αντίστοιχα ποσοστά τότε ήταν 50%. Τώρα, σύμφωνα με τα στοιχεία από το Δαφνί, έχουμε ξεφύγει (74,5% το 2014). Και φυσικά δεν είναι το Δαφνί το πρόβλημα, γιατί οι άνθρωποι ψάχνουμε συχνά αποδιοπομπαίους τράγους. Η εμπειρία μου από το πρόγραμμα είναι ότι το Δαφνί διαχειρίζεται ό,τι δεν μπορεί να διαχειριστεί το σύστημα. Βγάζει συνέχεια το φίδι από την τρύπα.

Είναι στις προτεραιότητες του υπουργείου Υγείας η μείωση των ακούσιων νοσηλειών;
Για αρχή, δεν νομίζω ότι είναι προτεραιότητα του υπουργείου Υγείας η ψυχική υγεία. Στη συνέχεια, νομίζω ότι αν ήταν προτεραιότητα, θα είχε γίνει κάτι τόσα χρόνια, ειδικά μετά το καλοκαίρι του 2015. Ακόμη και για το ερευνητικό πρόγραμμα που έχουμε, δεν έχουν ενδιαφερθεί. Δεν ενδιαφέρθηκαν καν να χρηματοδοτήσουν μια πιλοτική παρέμβαση που προτείναμε. Οπότε δεν νομίζω ότι υπήρξε ποτέ πολιτική βούληση να μειωθούν οι ακούσιες νοσηλείες στη χώρα, πόσο μάλιστα να γίνει προτεραιότητα.

Μπορούν να γίνουν σεβαστά τα ανθρώπινα δικαιώματα των ψυχικά πασχόντων σε συνθήκες κρίσης και μνημονίου;
Η αλήθεια είναι ότι ο μη σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ασθενών προηγείται της κρίσης. Η έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη για την ακούσια νοσηλεία ήταν το 2007, ενώ οι δύο καταδίκες της χώρας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αφορούσαν προσφυγές του 2008 και του 2009. Επιπλέον, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα έπρεπε να είναι δεδομένο και να μην εξαρτάται από οικονομικούς δείκτες ή μνημόνια. Δεν είναι κοινωνικοοικονομικό ζήτημα, είναι ζήτημα ηθικής, πολιτισμού και δημοκρατίας. Οπότε, ναι, μπορούν και πρέπει να γίνουν σεβαστά, κανένα μνημόνιο δεν αποτελεί δικαιολογία.