Τραπεζική αστάθεια και φορολογική κόπωση

Η οικονομική πολιτική της κυβέρνησης δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από αυτά που λύνει.

Η τρίτη εμφάνιση του προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) κ. Ντράγκι στην Επιτροπή Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στη διάρκεια του 2017 αποδείχθηκε αρκετά «φαρμακερή» για την προοπτική της ελληνικής οικονομίας. Του έκανα δύο ερωτήσεις μεγάλου ενδιαφέροντος για την Ελλάδα και οι απαντήσεις του προετοίμασαν το έδαφος για νέους οικονομικούς κλυδωνισμούς.

Κρίση διαρκείας

Η πρώτη ερώτηση που του έκανα είχε σχέση με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές τράπεζες μετά την κρίση που προκάλεσε το αποτυχημένο πείραμα Τσίπρα-Βαρουφάκη το 2015 και τις πιέσεις που δέχονται από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) για να προχωρήσουν στην τέταρτη κατά σειρά ανακεφαλαιοποίησή τους. «Σκοπεύει η ΕΚΤ να πάρει κάποια πρωτοβουλία για να στηρίξει το ελληνικό τραπεζικό σύστημα;» ήταν το ερώτημα που έθεσα.

Ο πρόεδρος της ΕΚΤ υποστήριξε ότι η απάντηση θα έρθει μέσω του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM), ο οποίος θα προχωρήσει, με πλήρη ανεξαρτησία, σε τεστ αντοχής των ελληνικών τραπεζών στις αρχές του 2018.

Από την απάντηση του κ. Ντράγκι προκύπτει ότι η ΕΚΤ δεν πρόκειται να πάρει κάποια πρωτοβουλία, όπως, για παράδειγμα, έκανε στην περίπτωση των ιταλικών τραπεζών, για να περιοριστούν οι πιέσεις που δέχονται οι ελληνικές τράπεζες. Στη διάρκεια των τελευταίων εβδομάδων οι τιμές των μετοχών των ελληνικών τραπεζών δείχνουν μεγάλη αστάθεια -υποχώρησαν 20%-25% και μετά κάλυψαν τις μισές απώλειες- ενώ είναι φανερό ότι οι διοικήσεις τους και η ίδια η κυβέρνηση δεν γνωρίζουν πώς ακριβώς θα γίνει η διαχείριση των κόκκινων δανείων. Από τη μια υπάρχει ανάγκη για μια επιθετική διαχείριση ώστε να απομακρυνθεί ο κίνδυνος μιας νέας ανακεφαλαιοποίησης, από την άλλη πολιτικοί και κυρίως κοινωνικοί λόγοι επιβάλλουν μια προσεκτική προσέγγιση, η οποία δεν θα ικανοποιήσει το ΔΝΤ, την ΕΚΤ και τον SSM.

Εκτός ποσοτικής χαλάρωσης

Η δεύτερη ερώτηση που έκανα στον πρόεδρο της ΕΚΤ κ. Ντράγκι αφορούσε την επιδίωξη τόσο του ελληνικού Δημοσίου όσο και των ιδιωτικών επιχειρήσεων να ενταχθούν στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ ώστε να καλύψουν τις ανάγκες χρηματοδότησής τους και να ενισχυθεί η δυναμική μείωσης των επιτοκίων και του κόστους δανεισμού. Και σε αυτό το ζήτημα ο κ. Ντράγκι επέμεινε σε μια αυστηρή αντιμετώπιση της Ελλάδας. Τόνισε ότι πρώτα θα υπάρξουν μέτρα σε επίπεδο Eurogroup για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας του χρέους και στη συνέχεια η ΕΚΤ θα κάνει τη δική της αξιολόγηση της βιωσιμότητας του χρέους, παίρνοντας υπόψη της και ενδεχόμενες αρνητικές εξελίξεις στην οικονομία. Όλα αυτά θα γίνουν μετά την έξοδο της Ελλάδας από το τρίτο πρόγραμμα-μνημόνιο τον Αύγουστο του 2018 κι έτσι το νωρίτερο δυνατό που θα επωφεληθούμε από την ένταξή μας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ θα είναι στα τέλη του 2018 - αρχές του 2019. Όλοι όμως γνωρίζουμε ότι η ΕΚΤ περιορίζει με το πέρασμα του χρόνου το εύρος του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης και ότι ο κ. Ντράγκι πιέζεται, ιδιαίτερα από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Γερμανίας, να ανακοινώσει τη μελλοντική λήξη του προγράμματος. Το πιθανότερο, λοιπόν, είναι ότι δεν θα προλάβουμε να ενταχθούμε σε αυτό ή θα ενταχθούμε στην τελική του φάση, χωρίς να έχουμε τη δυνατότητα να το αξιοποιήσουμε πλήρως.

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι το πρόβλημα της τραπεζικής αστάθειας, η οποία προκλήθηκε εξαιτίας των χειρισμών Τσίπρα-Βαρουφάκη το 2015, είναι το πιο άμεσο και το πιο σύνθετο από αυτά που αντιμετωπίζει η ελληνική οικονομία. Προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι ο Μάριο Ντράγκι, ο οποίος με τη νομισματική πολιτική που ακολουθεί έχει αναδειχθεί σε ισχυρό σύμμαχο των κρατών του λεγόμενου ευρωπαϊκού Νότου, δεν δείχνει διάθεση διευκόλυνσης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Οι περιοδικές επιθέσεις της κυβέρνησης εναντίον του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Στουρνάρα και η αδιαφορία με την οποία αντιμετώπισε την τρομοκρατική επίθεση κατά του πρώην πρωθυπουργού και πρώην υποδιοικητή της ΕΚΤ κ. Παπαδήμου ίσως εξηγούν τη στάση του κ. Ντράγκι.

Υστέρηση εσόδων

Δικαιολογημένη ανησυχία προκαλεί και η υστέρηση φορολογικών εσόδων που παρατηρείται σε σχέση με τον φόρο εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων. Η υστέρηση ήταν της τάξης των 216 εκατ. ευρώ τον Αύγουστο, ενώ για το σύνολο του οκταμήνου τα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος ήταν 7.312 εκατ. ευρώ έναντι στόχου 7.931 εκατ. ευρώ. Η υστέρηση για το οκτάμηνο είναι της τάξης των 619 εκατ. ευρώ.

Προς το παρόν, ένα μέρος των απωλειών καλύπτεται από τις καλές επιδόσεις σε ό,τι αφορά τους έμμεσους φόρους. Για παράδειγμα, τα έσοδα από ΦΠΑ το οκτάμηνο Ιανουαρίου-Αυγούστου έφτασαν τα 10.466 εκατ. ευρώ, ξεπερνώντας τον στόχο των 10.211 εκατ. ευρώ. Ο Σεπτέμβριος θεωρείται κρίσιμος από φορολογική άποψη μήνας, εφόσον στις 29 Σεπτεμβρίου έληξε η προθεσμία καταβολής της δεύτερης δόσης του φόρου εισοδήματος, ενώ λήγει και η προθεσμία για την καταβολή της πρώτης δόσης του ΕΝΦΙΑ.

Σε γενικές γραμμές τείνει να εξαντληθεί η φοροδοτική ικανότητα των ειλικρινών φορολογουμένων, ενώ η κυβέρνηση δεν δείχνει καμία διάθεση να περιορίσει τις δημόσιες δαπάνες που έχουν σχέση με την εκλογική πελατεία και το κομματικό κράτος. Είναι φανερό ότι αυτό το μείγμα οικονομικής πολιτικής δεν μπορεί να συνεχιστεί, εάν μας ενδιαφέρει το πέρασμα της ελληνικής οικονομίας σε φάση δυναμικής ανάπτυξης.

Συνεχίζεται η αποβιομηχάνιση

Με τις τράπεζες να δυσλειτουργούν και τη φορολογική πολιτική να είναι εξαιρετικά αυστηρή και όχι πάντα αποτελεσματική εμποδίζεται η ουσιαστική βελτίωση του οικονομικού και επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Είναι χαρακτηριστικό ότι η εταιρεία Froneri (κοινοπραξία της Nestlé και της R&R Ice Cream) ανακοίνωσε το κλείσιμο του εργοστασίου παραγωγής παγωτών που έχει στον Ταύρο, με αποτέλεσμα να χαθούν περισσότερες από 100 θέσεις εργασίας.

Τα παγωτά χτυπήθηκαν κι αυτά από την οικονομική κρίση, με αποτέλεσμα οι πωλήσεις της Froneri την περίοδο 2012-2016 να μειωθούν κατά 26%. Η εταιρεία κλείνει το εργοστάσιο για να βάλει τέλος σε ζημιογόνες χρήσεις.

Από την πλευρά της, η ΕΛΑΪΣ-Unilever ανακοίνωσε ότι βάζει πωλητήριο για την εν Ελλάδι παραγωγική δραστηριότητά της στο ελαιόλαδο και στις μαργαρίνες, που αποτελεί το 20% του συνολικού κύκλου εργασιών της πολυεθνικής στη χώρα μας. Θα απαλλαγεί από γνωστά εμπορικά σήματα, Άλτις, Ελάνθη, Solon, Βιτάμ, Flora, Becel, Super Fresco. Η μερική απόσυρση της Ελαΐς-Unilever από την ελληνική αγορά οφείλεται στον περιορισμό της ζήτησης, στο αυστηρό φορολογικό καθεστώς και γενικότερα στο οικονομικό και επιχειρηματικό περιβάλλον, το οποίο μπορεί να έχει βελτιωθεί σε σχέση με το 2015, εξακολουθεί ωστόσο να δημιουργεί προβλήματα στην ανάπτυξη της δραστηριότητάς της.

Η εικόνα της αποβιομηχάνισης σε κλάδους όπως είναι το παγωτό, το ελαιόλαδο και οι μαργαρίνες είναι αποθαρρυντική. Περνάει το μήνυμα ότι σε μια περίοδο κατά την οποία ο πρωθυπουργός περιγράφει την κατά τεκμήριο ανύπαρκτη βιομηχανική, αναπτυξιακή «απογείωση» υπάρχει δυναμική αποβιομηχάνισης ακόμη και σε παραδοσιακούς κλάδους της βιομηχανίας.