Κράτος είναι…

Χώρα, λαός, σύνταγμα είναι, λένε τα νομικά βιβλία, τα συστατικά του κράτους. Χωρίς αυτά, κράτος δεν υπάρχει. Ως χώρα εννοούμε το έδαφος, όπως αυτό οριοθετείται από συγκεκριμένα σύνορα. Λαός είναι οι άνθρωποι που ζουν μέσα από τα συγκεκριμένα σύνορα και σύνταγμα είναι ο θεμελιώδης νόμος που ορίζει τις βασικές αρχές με τις οποίες συμβιώνουν οι κάτοικοι συγκεκριμένης χώρας αλλά και οι βασικές αρχές με τις οποίες η συγκεκριμένη χώρα αλληλεπιδρά με άλλες και καθορίζει τις σχέσεις μαζί τους.

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία παραβιάζει, προφανώς, τα σύνορα. Πλήττει το ένα από τα συστατικά του κράτους της.

Οι όροι διαπραγμάτευσης οι οποίοι τέθηκαν από τη ρωσική πλευρά, όμως, απλώς καταλύουν κάθε έννοια κράτους. Απαιτούν οι Ρώσοι να αναγνωριστούν από την Ουκρανία η απόσχιση τριών περιοχών (Κριμαία, Ντονέσκ, Λουχανσκ), η συνταγματική κατοχύρωση της ουδετερότητας της Ουκρανίας (πάει περίπατο το σύνταγμα) και ουσιαστικά να αλλοιωθεί η πληθυσμιακή συγκρότηση της χώρας, μιας και η απόσχιση περιοχών θα προκαλέσει, αναπόφευκτα, πληθυσμιακές μετακινήσεις, ενώ ήδη, εν μέσω πολέμου, το προσφυγικό έχει φουντώσει. Η πληθυσμιακή αλλοίωση, όπως φαίνεται, δεν θα αποφευχθεί στις περιοχές όπου ζουν οι ομογενείς μας, εγκατεστημένοι εκεί από αρχαιοτάτων χρόνων. Αυτή η παράμετρος μάς αφορά ιδιαίτερα. Αποτελεί ακρωτηριασμό της εθνικής μας ταυτότητας.

Το έθνος, διακρινόμενο από το κράτος, ορίζεται κυρίως από πολιτιστικά χαρακτηριστικά: καταγωγή, γλώσσα, θρησκεία, πολιτισμό, συνείδηση του ανήκειν. Οι όροι της Ρωσίας, πέρα από τον απόλυτο μηδενισμό του ουκρανικού κράτους, συνεπάγονται και ξεριζωμό των ομογενών, ήτοι ακρωτηριασμό του δικού μας έθνους. Υπό αυτή την έννοια, ο Ελληνισμός αποτελεί καθόλου αμελητέο «παράπλευρο», πλην άμεσο, θύμα της εισβολής. Σε ό,τι αφορά την ουκρανική κρατική υπόσταση, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι οι όροι είναι αδύνατο να γίνουν αποδεκτοί. Ουδένα κράτος θα δεχθεί να αυτοκαταργηθεί. Ουδείς πολιτικός, εκλεγμένος, θα υπογράψει την κατάργηση του κράτους του. Μπορεί ήδη η Κριμαία και οι άλλες περιοχές να έχουν αποκοπεί βιαίως, ωστόσο η επικύρωση διά της «εκούσιας» υπογραφής δεν είναι νοητή. Εκτός αν γίνει (και) σφαγή.

Παρακολουθούμε τα τεκταινόμενα στον πόλεμο της Ουκρανίας σχολιάζοντας τα λάθη και τις παραλείψεις της Δύσης, ιδίως σε ό,τι αφορά την απαίτηση των Ρώσων για μη ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ. Παραβλέπουμε ότι, συνταγματικά, ο μόνος αρμόδιος να το αποφασίσει αυτό είναι ο ουκρανικός λαός. Πως ό,τι και αν υπόσχονται ή απαιτούν οι άλλοι, ουδείς δικαιούται να παρακάμψει τη θέληση του συγκεκριμένου λαού. Ο συγκεκριμένος λαός είναι το σύνολο των ανθρώπων που ζούνε στα συγκεκριμένα σύνορα και τούτο δεν αλλάζει επειδή κάποιες μειοψηφίες, επικαλούμενες «εθνικά» χαρακτηριστικά, επιθυμούν να αποσχιστούν. Στις δημοκρατίες κυβερνά η πλειοψηφία, και οι αλλαγές, ιδίως στα θεμελιώδη της υπόστασης του κράτους, δεν μπορεί να γίνονται ερήμην αυτής.

Με άλλα λόγια, τα αποσχιστικά κινήματα στοχεύουν στην κατάλυση του κράτους και, αν θέλουμε ένα συγκριτικό, χαρακτηριστικό παράδειγμα, μπορούμε να ανατρέξουμε στα όσα συνέβησαν πρόσφατα στην Ισπανία, με το δημοψήφισμα αυτονόμησης της Καταλονίας. Εκεί δεν υπήρξε πόλεμος, αλλά υπήρξε σιδηρά αντίδραση. Το ισπανικό κράτος δεν συναίνεσε, δεν ήταν νοητό, στην κατάργησή του. Να σημειώσουμε εκ παραλλήλου ότι αμιγώς εθνικό κράτος δεν υπάρχει σχεδόν πουθενά πια, ούτε είναι εφικτό, στην πράξη, να δημιουργηθεί. Κατά συνέπεια, αποσχιστικά κινήματα με βάση «εθνικά» χαρακτηριστικά το πιθανότερο έχουν άλλα κίνητρα.

Τα όσα συμβαίνουν σήμερα στην Ουκρανία δεν μας είναι, ως φαινόμενα, άγνωστα. Έχουμε κι εμείς γείτονα ο οποίος επιθυμεί να ορίσει το πώς αλληλεπιδρούμε με τα άλλα κράτη, ο οποίος θυμάται τακτικά κάποιες «εθνικές» μειονότητες, ο οποίος υποδεικνύει πού και πώς θα αναπτύσσουμε στρατό και αμφισβητεί ευθέως τα σύνορά μας. Γείτονα, ο οποίος πρόσφατα επιδίωξε ωμά και απροκάλυπτα την παραβίασή τους. Ο οποίος έχει από ετών απειλήσει με πόλεμο, αν επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στα δώδεκα μίλια.

Αν θελήσουμε να πονηρευτούμε κι άλλο, πέρα από τον εξ ανατολών γείτονα, άμεσο συμφέρον να μην επεκταθούν τα χωρικά μας ύδατα έχει και η Ρωσία. Και για να έχει ευκολότερη πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα και για να έχει ένα μόνιμο αγκάθι στα εσωτερικά του ΝΑΤΟ. Πολλή κουβέντα έγινε για το αν η Τουρκία έκλεισε ή δεν έκλεισε τα Στενά. Καθόλου κουβέντα για το γεγονός ότι, για να φτάσει κανείς στα Στενά, περνά από το Αιγαίο.

«Εκεί πάνω», λοιπόν, γίνεται ένας πόλεμος ο οποίος μας αφορά άμεσα και μας αγγίζει άμεσα. Η έκβασή του, τα ευρύτερα αποτελέσματά του θα έχουν άμεση επίπτωση στα αντίστοιχα «τοπικά» μας ζητήματα. Δεν είναι απλά τα θέματα, ούτε ο γράφων ο ειδικότερος να τα αναπτύξει. Είναι, όμως, σαφές ότι το χειρότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να μείνουμε αμέτοχοι ή ουδέτεροι. Και το ένα και το άλλο βρίσκονται σε αντίθεση με τα δικά μας συμφέροντα. Ακρωτηριασμός της Ουκρανίας μπορεί να αποτελέσει προηγούμενο για απόπειρα δικού μας ακρωτηριασμού. Επιβολή όρων στις διεθνείς σχέσεις της Ουκρανίας μπορεί να αποτελέσει πρόκριμα για επιβολή όρων στις δικές μας διεθνείς σχέσεις.

Η Ουκρανία επιδίδεται σε έναν «χαμένο» πόλεμο. Έτσι, τουλάχιστον, λένε τα χαρτιά. Κερδίζει όμως τη δυνατότητα να ατενίζει το μέλλον και την πιθανότητα να διεκδικήσει αργότερα όσα χάσει σήμερα. Έστω να χάσει λιγότερα από όσα θα μπορούσε, δεδομένου του μεγέθους του αντιπάλου.

Πολύς λόγος έγινε, προκειμένου να «αιτιολογηθεί» η ρωσική εισβολή, για τον βομβαρδισμό της Γιουγκοσλαβίας από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, την κρίση της Κούβας και το Κυπριακό. Υπάρχουν και άλλα παραδείγματα: Της εισβολής των ΗΠΑ στο Ιράκ, του πολέμου της Υεμένης, των εισβολών Ρωσίας και ΗΠΑ στο Αφγανιστάν. Ο πόλεμος στη Συρία. Η υφέρπουσα κρίση Κίνας - Ταϊβαν.

Ας κρίνει ο καθένας με βάση τον ορισμό: Λαός, χώρα, σύνταγμα. Τι υπήρχε πριν από τις εισβολές, τι προέκυψε μετά. Πώς αιτιολογήθηκαν οι εισβολές, πώς κατέληξαν. Σημαντικό, αναπόφευκτα, κριτήριο: Ποιος λαός και πόσο πολέμησε. Με ποιους (και γιατί) συμμάχους.

Τα πράγματα, κάποιες φορές, γίνονται τρομακτικά απλά...