Ανοιχτή πληγή το δημογραφικό

Ως «εθνικό ζήτημα υψηλής προτεραιότητας» χαρακτήρισε η βουλευτής της ΝΔ Όλγα Κεφαλογιάννη το δημογραφικό πρόβλημα. Σε ειδική εκδήλωση που διοργάνωσε με θέμα «Δημογραφικό ζήτημα - brain drain - πολιτικές στήριξης της ελληνικής οικογένειας. Οι μεγάλες προκλήσεις για την επόμενη δεκαετία» η κ. Κεφαλογιάννη αναφέρθηκε εκτενώς στην υπάρχουσα κατάσταση, παρουσιάζοντας ταυτόχρονα προτάσεις για ανάσχεση του φαινομένου.

Η Ευρώπη γερνάει

Άλλωστε, επιστήμονες έχουν παρομοιάσει τη γήρανση του πληθυσμού με «δημογραφική βόμβα» που βρίσκεται στα θεμέλια της Ευρώπης και όχι μόνο της Ελλάδας.
«Σε όλη την Ευρώπη η αύξηση του προσδόκιμου ζωής σε συνδυασμό με την αύξηση της υπογεννητικότητας συνθέτουν ένα εκρηκτικό μείγμα μετάβασης σε έναν γηραιότερο πληθυσμό. Με δυο λόγια, η Ευρώπη γερνάει» τόνισε η κ. Κεφαλογιάννη στην έναρξη της ομιλίας της.
Όπως είπε, «στην πράξη αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι άνω των 65 ετών αυξάνονται πολύ περισσότερο σε σχέση με τα άτομα που βρίσκονται ή πρόκειται να βρεθούν σε ηλικία εργασίας. Όπως είναι ευνόητο, η δημογραφική αυτή τάση συνεπάγεται σοβαρά προβλήματα στην οικονομία, στο παραγωγικό δυναμικό, στην ανάπτυξη, στο ασφαλιστικό σύστημα και φυσικά στην κοινωνική συνοχή».
Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με την πρόσφατη Αιτιολογική Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ενώ σήμερα στην Ε.Ε. αντιστοιχούν τέσσερα άτομα σε παραγωγική ηλικία σε έναν συνταξιούχο, το 2060 θα υπάρχουν μόλις δύο άτομα για έναν συνταξιούχο, αναλογία που ήδη ισχύει στην Ελλάδα.

Συρρικνώνονται οι ελληνικές οικογένειες

Έρευνα της «διαΝΕΟσις», που δημοσιοποιήθηκε τον περασμένο Ιανουάριο, κατέληγε μεταξύ άλλων στο συμπέρασμα ότι σήμερα οι οικογένειες γίνονται μικρότερες. Οι μονομελείς και οι μονογονεϊκές οικογένειες αυξάνονται. Λίγα ζευγάρια συμβιώνουν και περισσότερες γυναίκες απ’ ό,τι στο παρελθόν αποφασίζουν να μην κάνουν καθόλου παιδιά. Η μέση ηλικία των γυναικών όταν αποκτούν το πρώτο τους παιδί αυξάνεται, ενώ αυξάνεται και η μέση ηλικία του πρώτου γάμου, μειώνονται οι γάμοι και αυξάνονται τα διαζύγια.
Μέσα στην κρίση, η αύξηση της ανεργίας και η οικονομική αβεβαιότητα οδήγησαν τα ζευγάρια στο να καθυστερούν την απόκτηση του πρώτου παιδιού και στο να αναβάλλουν την απόκτηση δεύτερου ή τρίτου παιδιού. Η αναζήτηση και αξιοποίηση των ευκαιριών απασχόλησης και για τα δύο φύλα δεν συνοδεύτηκε από την ανάπτυξη επαρκών παροχών, καθώς και δομών και υπηρεσιών του κοινωνικού κράτους για τη στήριξη της οικογένειας.
«Αν αναλογιστεί κανείς τις επιπτώσεις της δημογραφικής υστέρησης στο ήδη τεράστιο ζήτημα του ελληνικού ασφαλιστικού συστήματος, τίθεται ένα κρίσιμο ερώτημα: πού θα βρεθούν οι πόροι για τη χρηματοδότηση του ασφαλιστικού συστήματος με δεδομένη την αύξηση της γήρανσης του πληθυσμού και τη μείωση του παραγωγικού πληθυσμού;» Αυτό το ερώτημα έθεσε η κ. Κεφαλογιάννη, επισημαίνοντας ότι «το δημογραφικό δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Ωστόσο, επιδεινώνεται από το γεγονός ότι η ελληνική οικονομική κρίση συνοδεύτηκε από τη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους».
Επιπλέον, εξήγησε ότι «σήμερα η Ελλάδα έχει έναν από τους χαμηλότερους δείκτες γονιμότητας σε όλη την Ε.Ε. Κάθε ζευγάρι Ελλήνων αποκτά, κατά μέσο όρο, μόλις 1,3 παιδιά, έναντι 1,6 που είναι ο ευρωπαϊκός μέσος όρος, τη στιγμή που για να μη μειώνεται ο πληθυσμός, ο μέσος όρος παιδιών που πρέπει να αποκτά ένα ζευγάρι ανέρχεται στο 2,1».

Παιδιά και καριέρα: εκρηκτικό μείγμα

Από την πλευρά της, η δρ. Οδοντιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, αντιπρόεδρος του Πολιτικού Συνδέσμου Γυναικών, Τέτα Διαμαντοπούλου, κατά την ομιλία της έδωσε έμφαση στην ανάγκη υποστήριξης των γυναικών «ώστε να μπορέσουν να συνδυάζουν τους δύσκολους ρόλους που έχουν επωμιστεί, δηλαδή και την οικογενειακή φροντίδα αλλά και την εργασιακή τους απασχόληση», χαρακτηρίζοντας παιδιά και καριέρα ως «ένα εκρηκτικό μείγμα για τις περισσότερες γυναίκες, που, σε συνδυασμό με τα τραγικά ποσοστά ανεργίας, έχει οδηγήσει την υπογεννητικότητα σε επίπεδα συναγερμού».
Η κ. Διαμαντοπούλου, αναλύοντας τους λόγους που οι γυναίκες σήμερα δύσκολα αποφασίζουν να κάνουν παιδιά, αναφέρθηκε «στην έλλειψη υπηρεσιών φροντίδας των παιδιών εκ μέρους της πολιτείας, της κοινωνίας και της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας, στα στερεότυπα των φύλων, που υφίστανται ακόμα σε όλα τα πεδία», φέρνοντας ως παράδειγμα τον «καταμερισμό των οικογενειακών υποχρεώσεων που είναι άνισος με τους άνδρες, δηλαδή βγήκαν οι γυναίκες από το σπίτι στην αγορά εργασίας, αλλά δεν μπήκαν αντίστοιχα οι άνδρες στο σπίτι».
Όπως είπε, «την τελευταία δεκαετία, τη δεκαετία της γενικευμένης οικονομικής, πολιτικής, κοινωνικής και πολιτισμικής κρίσης, το ενδιαφέρον έχει εστιαστεί κυρίως στο αν μειώνονται τα πάσης φύσεως ελλείμματα (δημοσιονομικά, τρεχουσών συναλλαγών κ.λπ.), στο αν εξυπηρετούνται τα δάνεια, στο αν μειώνονται οι καταθέσεις, και τα κομπιούτερ νυχθημερόν μετράνε αποτέλεσμα και μόνον αποτέλεσμα χρηματοπιστωτικών δεικτών. Παραβλέπουν όμως άλλους δείκτες που επιδεινώθηκαν σε αυτά τα χρόνια και οι οποίοι μπορεί να μην έχουν μπει ποτέ σε μνημόνια και να μη συνδέονται με προαπαιτούμενα και εκταμιεύσεις δόσεων, είναι όμως βέβαιο ότι τις συνέπειες τις υφιστάμεθα και θα τις υφιστάμεθα για πολλά χρόνια». Ποιοι είναι αυτοί οι δείκτες; Σύμφωνα με την ίδια, «η επιτάχυνση της γήρανσης του πληθυσμού, οι λιγότερες γεννήσεις, το αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων και θανάτων, η μείωση των γάμων, η αναβολή της απόφασης για μητρότητα και η έξαρση της παιδικής φτώχειας».

Το φαινόμενο «brain drain»

Από την άλλη πλευρά, η περίοδος των μνημονίων αφήνει μέχρι στιγμής ως βαριά «κληρονομιά» 450.000 Έλληνες που από το 2008 έως το 2016, βάσει στοιχείων, αναζήτησαν ένα καλύτερο μέλλον στο εξωτερικό. «Μια ανοιχτή πληγή», όπως χαρακτήρισε τη φυγή των νέων επιστημόνων η κ. Κεφαλογιάννη, την οποία καλείται να αντιμετωπίσει η Ελλάδα. «Πρόκειται για μια θλιβερή πραγματικότητα, η Ελλάδα να επενδύει επί σειρά ετών σε ανθρώπινο κεφάλαιο, το οποίο, δυστυχώς, στην πορεία τρέπεται σε φυγή ελλείψει ευκαιριών» τόνισε χαρακτηριστικά.
Μάλιστα, παίρνοντας τον λόγο, ο Νικόλας Φίλιππας, καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς, είπε ότι «η έλλειψη αξιοκρατίας παραμένει o No1 λόγος φυγής». Συγκριτικά, δε, με παλαιότερες έρευνες, σημείωσε ότι «μειώθηκε το “ποτέ πίσω”, αλλά αυξήθηκαν οι μισθολογικές απαιτήσεις, καθώς αυξήθηκαν τα ανώτερα και ανώτατα στελέχη». Αναφερόμενος στις συνέπειες του «brain drain», ο κ. Φίλιππας τις χώρισε σε «οικονομικές» και «δημογραφικές».
Στην πρώτη κατηγορία περιλαμβάνονται «η απουσία ικανού εργατικού δυναμικού, η αδυναμία εφαρμογής καινοτομιών, η μείωση των επενδύσεων στην εγχώρια οικονομία –καθώς δεν υπάρχει κατάλληλο εργατικό δυναμικό για να εφαρμόσει την απαιτούμενη γνώση και τεχνογνωσία–, η μείωση του ΑΕΠ και ο κλυδωνισμός της οικονομίας». Στις δημογραφικές υπογράμμισε τη δραματική μείωση του πληθυσμού και την επιδείνωση του συνταξιοδοτικού.
Όσο για τις δράσεις ανάσχεσης του «brain drain», ο κ. Φίλιππας επισήμανε την ανάγκη «αύξησης των κονδυλίων για την έρευνα και την καινοτομία, καθώς σήμερα απορροφούν μόλις το 0,3% του ΑΕΠ, την υιοθέτηση αξιών όπως η αριστεία, η διαφάνεια και η αξιοκρατία, τη σύνδεση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με την παραγωγή, τη δημιουργία πανεπιστημίων παγκόσμιας κλάσης και χρηματοδοτούμενων μεταδιδακτορικών κέντρων έρευνας με σκοπό την προσέλκυση ερευνητών ώστε να επιστρέψουν για μεταδιδακτορικούς τίτλους».

«Σαρώθηκαν τα πάντα»

Η κ. Κεφαλογιάννη άσκησε σκληρή κριτική στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. «Τα τελευταία τέσσερα χρόνια διαμορφώθηκε μία πραγματικότητα στην οποία συρρικνώνονται διαρκώς αξίες, κανόνες και θεσμοί, όπως είναι η οικογένεια, το κράτος, η εκπαίδευση, η οικονομία. Ιδιαίτερα η ελληνική οικογένεια έχει υποστεί σοβαρούς κλυδωνισμούς σε συνθήκες παρατεταμένης, εξαντλητικής οικονομικής αντιξοότητας. Γιατί σε αυτή την τετραετία σαρώθηκαν τα πάντα. Δεν είναι μόνο τα οικονομικά μέτρα που βούλιαξαν την ελληνική κοινωνία, εξαφάνισαν τη μεσαία τάξη, έτρεψαν ακόμα περισσότερο τα νέα παιδιά σε φυγή, είναι και ο πολιτικός αμοραλισμός που μετέτρεψε την οικονομική κρίση σε κρίση αξιών. Σε εθνικό μαρασμό. Σε αυτή την εικόνα πολιτικής αποσύνθεσης που παρουσιάζει η χώρα τα τελευταία τέσσερα χρόνια, η ελληνική οικογένεια έχει υποστεί σοβαρότατα πλήγματα» είπε η βουλευτής της ΝΔ, προσθέτοντας ότι «το στοίχημα για την επόμενη μέρα είναι η εμπέδωση σχέσεων εμπιστοσύνης με τη μεσαία τάξη και τις ασθενέστερες οικονομικά ομάδες. Εμείς σε αυτή την τάση πρέπει να απαντήσουμε με στάση πολιτικής ευθύνης. Με θωράκιση των δημοκρατικών θεσμών, με επαναπροσδιορισμό του κοινωνικού κράτους δικαίου ως αξιόπιστου προστάτη του πολίτη σε όλους τους τομείς της ζωής του».

Μέτρα ενίσχυσης της μητρότητας

Παράλληλα, η κ. Κεφαλογιάννη παρουσίασε τις προτάσεις της ΝΔ για την ενίσχυση της μητρότητας, οι οποίες μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν «ελεύθερη επιλογή της γυναίκας να καθορίσει τον χρόνο της άδειας εγκυμοσύνης και λοχείας, αύξηση της άδειας για τις μονογονεϊκές οικογένειες, που αντιμετωπίζουν πρόσθετα προβλήματα και χρήζουν περαιτέρω κοινωνικής προστασίας, επέκταση της προστασίας από την απόλυση στους 24 μήνες αντί των 18 μετά τον τοκετό και προστασία των τρίτεκνων και πολύτεκνων οικογενειών με επαναφορά των ποσών και των προνομίων που αυτή η κυβέρνηση περιέκοψε».
Η ΝΔ πρόκειται να λάβει άμεσα και δραστικά μέτρα, όπως «η ενίσχυση με 2.000 ευρώ για κάθε νέο παιδί που θα γεννιέται στην Ελλάδα, αύξηση του αφορολόγητου κατά 1.000 ευρώ για κάθε παιδί, υπαγωγή όλων των ειδών πρώτης ανάγκης μετά τη γέννηση κάθε παιδιού στον χαμηλό συντελεστή ΦΠΑ και μέριμνα ώστε όλα τα παιδιά να έχουν πρόσβαση σε εκπαιδευτήρια προσχολικής αγωγής, με σταδιακή εφαρμογή διετούς υποχρεωτικής προσχολικής εκπαίδευσης».

Το προσφυγικό δεν λύνει το πρόβλημα

Τον περασμένο μήνα ο πρωθυπουργός, κατά την ομιλία του για το δημογραφικό στη Βουλή, επιχειρηματολόγησε υπέρ της ένταξης των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία. «Η ενσωμάτωση ανθρώπων που έρχονται από άλλες χώρες εδώ δεν αποτελεί απειλή, αλλά αποτελεί πλούτο» είπε ο κ. Τσίπρας, προκρίνοντας την πολιτική ενσωμάτωσης μεταναστών ως λύση στο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ελληνική κοινωνία.
«Οι μεταναστευτικές εισροές στην Ευρώπη δεν μπορούν να αντιστρέψουν τη διαδικασία γήρανσης του πληθυσμού της, μπορούν όμως να έχουν ένα ευνοϊκό αποτέλεσμα πάνω στο μέγεθος και τη δομή (διαδικασία γήρανσης) του εργατικού δυναμικού» ανέφερε από την πλευρά του ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Δημογραφικών Μελετών, Κλέων Τσίμπος.
Ο κ. Τσίμπος αναφέρθηκε σε έρευνες σε ευρωπαϊκές χώρες που δείχνουν ότι «μόνο ένας συνδυασμός μακροπρόθεσμων οικονομικών, κοινωνικών και δημογραφικών πολιτικών που στοχεύουν στην ενίσχυση της γονιμότητας και της απασχόλησης, μαζί με λογική και αποτελεσματική διαχείριση της μετανάστευσης, θα βοηθήσει τις σύγχρονες κοινωνίες να αντιμετωπίσουν τις μακροπρόθεσμες συνέπειες των προσεχών δημογραφικών-κοινωνικοοικονομικών αλλαγών».
Επαναλαμβάνοντας ότι «το δημογραφικό έλλειμμα είναι το κρισιμότερο εθνικό ζήτημα για την πατρίδα μας, αλλά και για όλη την Ευρώπη», η κ. Κεφαλογιάννη ολοκληρώνοντας την ομιλία της πρόσθεσε ότι «χρειάζεται σοβαρότητα και εθνικό σχέδιο για την επόμενη μέρα, μακριά από απλουστεύσεις, όπως είναι η ενσωμάτωση των μεταναστών ως λύση για το δημογραφικό. Τη στιγμή που η δήθεν αριστερή ευαισθησία δίνει επί τέσσερα χρόνια τη θέση της στις εικόνες ντροπής στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, εκεί όπου στοιβάζονται ανθρώπινες ψυχές, εκεί όπου τέσσερα χρόνια συντελείται ένα διαρκές έγκλημα κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του ανθρώπινου πολιτισμού».