Νευρική ανορεξία (anorexia nervosa): η νόσος του lifestyle

Συνήθως όλα ξεκινούν με μία δίαιτα. Μια αυστηρή δίαιτα, ώστε τα περιττά κιλά να εξαφανιστούν γρήγορα. Κι όμως, ακόμα κι όταν επιτευχθεί το επιθυμητό βάρος, η δίαιτα συνεχίζεται ευλαβικά. Ο καθρέφτης μπορεί να δείχνει μια αδύνατη γυναίκα, ο εγκέφαλος, όμως, βλέπει μια υπέρβαρη. Η ελάχιστη ποσότητα θερμίδων προέρχεται από φρούτα, λαχανικά, σαλάτες. Συχνά μόνο από νερό και τσάι. Η ζυγαριά είναι ο αντίπαλος, το άγχος μόνιμο, η επίπονη σωματική άσκηση καθημερινή. Τα ζυγωματικά υποχωρούν, οι μυς εξαφανίζονται, εμφανίζονται προβλήματα υγείας, που σε πολλές περιπτώσεις μπορούν αποβούν μοιραία. Η νευρική ανορεξία, μια πάθηση συνδεδεμένη με τις ψυχικές διαταραχές για τους περισσότερους είναι η μάστιγα της εποχής, κυρίως, για τις γυναίκες, που το επάγγελμά τους λούζεται από τα φώτα της δημοσιότητας. Στην βιομηχανία του θεάματος δεν υπάρχει χώρος για ψεγαδιασμένες σιλουέτες και δεν είναι λίγες εκείνες οι λαμπερές γυναίκες που φτάνουν στα άκρα προκειμένου να παραμείνουν «εντός προδιαγραφών». 

Karen Carpenter- το πρώτο θύμα

Ήταν τα εκλεκτά παιδιά της Αμερικής. Σε μια εποχή που το LCD, οι χίπις και το ψυχεδελικό ροκ άλλαζαν τον πλανήτη οι Carpenters ήταν τα παιδιά που ήθελε να έχει κάθε γονιός, ακόμα και ο πρόεδρος Νίξον. Φαίνονταν και ακούγονταν παλιομοδίτικοι με τις γλυκές μπαλάντες και τα οικογενειακά βίντεο κλιπ που γύριζαν, πούλησαν, όμως, 80 εκατομμύρια δίσκους και κέρδισαν τρία βραβεία Grmmy. Καλά και σοβαρά παιδιά μιας ήρεμης μεσοαστικής οικογένειας, τα αδέρφια Richard και Karen Carpenter από μικροί απολάμβαναν τη μουσική και καλλιέργησαν το ταλέντο τους. Στις 4 Φεβρουαρίου του 1983 η Karen πεθαίνει από ανακοπή που συνδέεται με τη ανορεξία. Στην εφηβεία ήταν στρουμπουλή και αδέξια. Ήταν τότε που ξεκίνησε την πρώτη εξαντλητική δίαιτα. Οι γονείς και φίλοι την επαινούν για τη δραστική αλλαγή, τα αγόρια την προσέχουν. Η επιτυχία της μπάντας έκανε την Karen το επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Οι περισσότεροι σχολίαζαν την αγγελική φωνή της, αλλά δεν ήταν λίγα και τα κακεντρεχή σχόλια για την ατημέλητη εμφάνισή και τα παραπανίσια κιλά της, μια εποχή που πρότυπο ομορφιάς ήταν η Twiggy. Η Karen ξεκίνησε για δεύτερη φορά στη ζωή της εντατική δίαιτα, έντονη γυμναστική και υπερβολική χρήση φαρμακευτικών δισκίων για την απώλεια βάρους. Όσα κιλά κι αν έχανε, δεν της φαίνονταν αρκετά. Όταν ήταν αδύνατο να αδυνατίσει με υγιείς μεθόδους, σταμάτησε να τρώει. Ο θάνατος της, ο πρώτος μιας διάσημης γυναίκας, από ανορεξία προκάλεσε παγκόσμια ανησυχία, έβαλε στο τραπέζι των συζητήσεων τη σημαντικότητα των διατροφικών διαταραχών και έγινε η αφορμή για να αποδοθεί στη νόσο η σημασία που απαιτούταν. Ο φίλος της Karen John Bettis στη βιογραφία της θυμάται: «ήταν τόσο άγνωστη η νευρική ανορεξία τη δεκαετία του ’80 που δεν ήξερα ούτε πως να προφέρω τις λέξεις. Η θεραπεία, όπως και η ασθένεια, φαινόταν απλή: απλά φάε. Δεν είναι, όμως, τόσο εύκολο όσο ακούγεται, ούτε ανώδυνο». Ο θάνατος της Karen κυρίως έθεσε ζητήματα ηθικής γύρω από τις αυστηρές προδιαγραφές που απαιτούνται ώστε η γυναικεία σιλουέτα να θεωρείται ελκυστική. Τότε, πολλές διάσημες γυναίκες μίλησαν για τις διατροφικές διαταραχές που και οι ίδιες αντιπετώπισαν. Πρώτη η Πριγκίπισσα Diana. 

Το 2007 κατά τη διάρκεια της υπέρλαμπρης εβδομάδας μόδας του Μιλάνου, οι γιγαντοαφίσες της πόλης προκαλούν αποστροφή. Δίπλα στις καμπάνιες της Prada και του Armani η σκελετωμένη μορφή της Isabella Caro για λογαριασμό της Nolita σοκάρουν. Το αποστεωμένο μοντέλο από την Γαλλία ποζάρει γυμνό στο φακό του Oliviero Toscani, του διάσημου φωτογράφου που τη δεκαετία του ’80 και ‘90 ανέλαβε τις καμπάνιες της Benetton σχετικά με το AIDS και τους θανατοποινίτες κρατούμενους αντίστοιχα. Οι αφίσες με το εκκωφαντικό “No-anorexia” κατέβηκαν γρήγορα. Η μητρόπολη της ομορφιάς δεν μπορούσε να αντέξει τόση ασχήμια, μόνο υποκρισία. Ένα χρόνο πριν είχε πεθάνει από νευρική ανορεξία το μοντέλο από την βραζιλία Ana Carolina Reston. Δεν θα ήταν το μόνο θύμα στο χώρο της μόδας. Το 2010, στο Σάο Παόλο, το μοντέλο Ana Carolina Reston κατέληξε μετά από καρδιακό επεισόδιο. Όταν πέθανε ζύγιζε… 30 κιλά και ήταν 21 ετών. Ακολούθησε η Luisel Ramos, από την Ουρουγουάη. Για τρεις μήνες τρεφόταν μόνο με φύλλα μαρουλιού. Πέθανε στα 22 της επίσης από καρδιακό επεισόδιο, κατά τη διάρκεια επίδειξη μόδας. Έξι μήνες αργότερα, στο Μοντεβιδέο, η γιαγιά της βρίσκει νεκρή στο δωμάτιο της την 18χρονη αδερφή της Eliana, επίσης μοντέλο. Οι ιατροδικαστές σύνδεσαν το θάνατο της με την νευρική ανορεξία. Η καμπάνια της Nolita και της Isabella Caro δεν ήταν απλά ένα ερεθιστικό μήνυμα, αλλά μια ηχηρή κραυγή για το size zero πρότυπο που επέβαλαν οι διάσημοι μόδιστροι. Οι γνώμες της ιατρικής κοινότητας για άμεση νοσηλείας της Caro αποσιωπήθηκαν. Αντίθετα, η Isabella βρήκε μια θέση στην καρέκλα της γαλλικής βερσιόν του reality “Next Top Model” και έκανε ένα πέρασμα από το αμερικάνικο reality  «The Price of Beauty” με παρουσιάστρια την Jessica Simpson. Τα μίντια πρόβαλαν αχόρταγα τη σκελετωμένη φιγούρα της για να παρακολουθήσουμε μια κούρσα προς το θάνατο σε live μετάδοση. Η Isabella Caro πέθανε στις 17 Νοεμβρίου 2010 στη Γαλλία, μετά από νοσηλεία δύο εβδομάδων με σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα. Η αιτία θανάτου της ήταν η νευρική ανορεξία. Η οικογένειά της ανέφερε τον θάνατό της στα μέσα μετά από ένα μήνα, στις 29 Δεκεμβρίου 2010. Στις 18 Ιανουαρίου 2011, αναφέρθηκε ότι η μητέρα της αυτοκτόνησε κατηγορώντας τον εαυτό της για τον θάνατο της Caro. Ίσως όχι άδικα.

Οι πρώτες διαταραχές στη διατροφή της Caro, όπως και της Carpenter, εμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια της εφηβείας της. Η μητέρας της Caro μικροφοβιακή αρνούταν να τη στείλει σχολείο (η Caro πήγε πρώτη φορά σχολείο αφού συμπλήρωσε τα 11 της χρόνια), της έκανε συχνά παρατηρήσεις για το βάρος της και διαρκώς της υπενθύμιζε πως θα είναι για πάντα το μικρό της κοριτσάκι. Η Caro ανέπτυξε μια επιθυμία να ικανοποιεί την μητέρα της με αποτέλεσμα να υποσιτίζεται προκειμένου να διατηρήσει το παιδικό της κορμί, που όμως, άρχιζε να αλλάζει. Στο κείμενο της “The Little Girl Who Didn’t Want to Get Fat,” που ανέβασε στο Facebook περιγράφει την απέχθεια της στο νέο της, γυναικείο σώμα και τη μάχη να μείνει παιδί. 

Η ανορεξία συνήθως ξεκινά στη μέση εφηβική ηλικία και επηρεάζει 1 δεκαπεντάχρονο κορίτσι ανά 150. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να ξεκινήσει νωρίτερα, στην παιδική ηλικία, ή αργότερα στην δεκαετία των 30 ή 40. Κορίτσια από οικογένειες επαγγελματιών ή οικογένειες κοινωνικά ισχυρές είναι ίσως πιο πιθανό να αναπτύξουν την πάθηση απ' ότι τα κορίτσια που προέρχονται από οικογένειες εργατικής τάξης. Σε αρκετές περιπτώσεις και άλλα μέλη της οικογένειας είχαν παρουσιάσει παρόμοια συμπτώματα.

To 2007 η Donatella Versace, αποκαλύπτει αυτό που όλος ο κόσμος ήδη γνώριζε. Η 20χρονη κόρη της Allegra δίνει από την εφηβεία της μάχη με την ανορεξία. Οι λιπόσαρκες φωτογραφίες της κληρονόμου της αυτοκρατορίας της μόδας και τα βιτριολικά σχόλια που τις συνόδευαν δεν άφηναν περιθώρια για άλλες ερμηνείες. Η δομή των οστών της Allegra ήταν ευδιάκριτη ακόμα και αν δεν φορούσε μαγιό. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που, στην προσπάθεια τους να ερμηνεύσουν τα αίτια που οδήγησαν στην απώλεια βάρους της νεαρής κληρονόμου, τόνισαν τα λάθος πρότυπα ομορφιάς δίπλα στα οποία μεγάλωσε η Allegra. Η ίδια, ωστόσο, σε μια σπάνια συνέντευξη της στην La Reppublica αναφέρθηκε στην κατάθλιψη που αντιμετώπισε, όταν ο αγαπημένος της θείος Gianni δολοφονήθηκε βάναυσα από τον εραστή του, το 1997. «Για χρόνια δεν μπορούσα να θυμηθώ ούτε το πρόσωπο του. Και ξαφνικά, λίγα χρόνια αργότερα, με κατέκλισαν όλες αυτές οι αναμνήσεις. Μπορούσα να ακούω ακόμα και τη φωνή του. Καθώς μεγάλωνα το ενδιαφέρον των media για εμένα μεγάλωνε. Ήθελα να εξαφανιστώ, ήθελα να μη με ξέρει κανένας. Ήταν τότε που ξεκίνησαν τα διατροφικά που προβλήματα».  

Οι γυναίκες υποφέρουν από αυτές διατροφικές διαταραχές 10 φορές πιο συχνά από τους άντρες. Η στατιστική, όμως, δεν εξαιρεί τους άντρες από τη νόσο. Ο αμερικανός ηθοποιός, πρώην σύζυγος της  Meg Ryan, Dennis Quaid , to 2006, παραδέχτηκε πως στη μέση της δεκαετίας του ’90 αντιμετώπισε τον εφιάλτη της νευρικής ανορεξίας (manorexia). Όλα ξεκίνησαν όταν ανέλαβε τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην ταινία Wyatt Earp. Προκειμένου να υποδυθεί τον ετοιμοθάνατο ήρωα έχασε είκοσι κιλά. «Ήμουν τόσο αδύνατος που δεν μπορούσα καν να βγω από την πισίνα χωρίς βοήθεια», θα πει στην New York Post. «Ωστόσο, στον καθρέφτη έβλεπα έναν άντρα που έπρεπε να χάσει κι άλλα κιλά. Απόκτησα εμμονή με τη σωστή διατροφή. Μετρούσα ακόμα και τις θερμίδες του νερού την ίδια στιγμή που προχωρούσα σε εξαντλητική άσκηση». 

Ο Jeremy Gillitzer δεν ήταν τόσο τυχερός ώστε έγκαιρα να καταλάβει τι έκανε στον εαυτό του. Είχε ένα από τα πιο ανδροπρεπή και καλογυμνασμένα σώματα στο χώρο της αντρικής μόδας. Σε όλη την ενήλικη ζωή του όμως αντιμετώπιζε προβλήματα βουλιμίας και νευρικής ανορεξίας. Υπέβαλε  τον εαυτό του στο μαρτύριο της υπερβολικής άσκησης, της ασιτίας και των υποχρεωτικών εμετών μετά από κάθε γεύμα του. Το 2010, όταν πέθανε, σε ηλικία 38 ετών ζύγιζε 30 κιλά (!).