Η Μεσογειακή διατροφή ένα από τα σημαντικότερα βιώσιμα είδη διατροφής

Των Κωνσταντίνου Ρότσιου   και Κυριακής Ζηνοβιάδου*

Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Εθνών, η σπατάλη τροφίμων αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα του σύγχρονου τρόπου ζωής και μία από τις μεγαλύτερες απειλές για το περιβάλλον. Το φαινόμενο αυτό έχει επιπλέον και ιδιαίτερες κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Από σχετικές εκτιμήσεις φαίνεται ότι στις μέρες μας σπαταλούνται ή χάνονται περίπου το ένα τρίτο των τροφίμων που παράγονται σε παγκόσμιο επίπεδο, ποσότητα η οποία είναι ικανή να καλύψει μέχρι και τέσσερεις φορές τις ανάγκες σε τροφή των συνανθρώπων μας που υποσιτίζονται. Η χώρα μας βρίσκεται δυστυχώς στην κορυφή της λίστας των χωρών της Ε.Ε. στη σπατάλη τροφίμων, με μέσο όρο ανά κάτοικο 142 κιλά τροφίμων. Μάλιστα, το φαινόμενο αυτό παρατηρήθηκε στη χώρα μας τη στιγμή, που σύμφωνα με τη Eurostat (2019), το 12% του πληθυσμού της δεν είχε πρόσβαση σε επαρκείς ποσότητες τροφίμων.

Το πρόβλημα αφορά όλα τα στάδια της αλυσίδας των τροφίμων, δηλαδή την πρωτογενή παραγωγή, τη μεταποίηση, τη διανομή, τα σημεία πώλησης και διάθεσης, την εστίαση αλλά και την κατ’ οίκο κατανάλωση. Το ποσοστό συμμετοχής κάθε ενός από τους τομείς αυτούς στο σύνολο της σπατάλης των τροφίμων ποικίλει ανάλογα με το επίπεδο ανάπτυξης μιας χώρας. Σε ό,τι αφορά στην Ελλάδα, η σπατάλη τροφίμων εστιάζεται κυρίως στους τελευταίους κρίκους της διατροφικής αλυσίδας, με ποσοστό άνω του 50% να αντιστοιχεί στα νοικοκυριά.

Σύμφωνα με τους «17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης», όπως έχουν οριστεί από τον ΟΗΕ, η απώλεια και η σπατάλη τροφίμων θα πρέπει να έχουν μειωθεί κατά 50% μέχρι το 2030. Τι θα καταναλώνουμε όμως τα επόμενα χρόνια και πως θα εξυπηρετηθούν οι διατροφικές ανάγκες των 10 δισεκατομμυρίων κατοίκων που θα απαριθμεί ο πλανήτης έως το 2050; Οι νέες διατροφικές τάσεις περιλαμβάνουν την κατανάλωση εντόμων και φυκιών, οι οποίες αποτελούν άριστες πηγές πρωτεϊνών, την κατανάλωση υποκατάστατων κρέατος, αλλά και την παραγωγή κρέατος σε εργαστήρια. Παράλληλα, καθώς αυξάνεται το προσδόκιμο όριο ζωής, οι ανάγκες για προσωποποιημένη διατροφή όλο και μεγαλώνουν. Στην κατεύθυνση αυτή οδηγεί και η χρήση του τεράστιου όγκου των πληροφοριών, που έχουμε πλέον στη διάθεσή μας, από τις αναλύσεις του γενετικού μας υλικού.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, αυξημένο ενδιαφέρον παρατηρείται τα τελευταία χρόνια τόσο για τη Μεσογειακή διατροφή, που αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα βιώσιμα είδη διατροφής, καθώς βασίζεται στη μειωμένη κατανάλωση κρέατος, όσο και για την ανάπτυξη βιοδιασπώμενων υλικών συσκευασίας με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

Η επίλυση των σημαντικών αυτών θεμάτων δεν είναι ούτε εύκολη ούτε απλή. Για τον λόγο αυτόν, η σύγχρονη εκπαίδευση στον ευρύτερο αγροδιατροφικό τομέα καθίσταται ιδιαίτερα σημαντική, προκειμένου να ανταποκριθεί στις ολοένα και πιο σύνθετες ανάγκες της ορθολογικής παραγωγής των τροφίμων, της διανομής τους και της κατανάλωσής τους. Η εκπαίδευση των νέων, σε βάθος χρόνου, μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές αλλαγές στη συμπεριφορά τους. Οι ολιστικές προσεγγίσεις που εκπαιδεύουν «την καρδιά, τα χέρια και το μυαλό» μπορούν να προετοιμάσουν τους νέους να κατανοήσουν, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, το φυσικό περιβάλλον και να προστατέψουν το μέλλον του. Η βιωσιμότητα, η ορθολογική διαχείριση των πόρων και η προστασία του περιβάλλοντος είναι πλέον αλληλένδετες έννοιες και πρέπει να προσεγγίζονται διεπιστημονικά. Ο τρόπος που προσφέρεται η εκπαίδευση από τους εκπαιδευτικούς φορείς και η προσέγγιση από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς πρέπει να γίνεται βάσει μοντέλων και προσεγγίσεων που θα εμπνέουν, θα παρακινούν και δραστηριοποιούν ενεργά τους σπουδαστές στις παραπάνω έννοιες και προκλήσεις. Αυτές είναι και οι προσεγγίσεις στο Κολλέγιο Περρωτής της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής. Μάλιστα, προς την κατεύθυνση αυτή ανανεώνονται συνεχώς τα προγράμματα σπουδών του Κολλεγίου και προστίθενται νέα μαθήματα και εργαστήρια που βοηθούν τους φοιτητές να χρησιμοποιήσουν καινοτόμες μεθόδους στην ανάπτυξη των τροφίμων, τη βελτίωση υφιστάμενων προϊόντων, τη χρήση παράγωγων για δημιουργία νέων τροφίμων, στη διασφάλιση και την ορθολογικότερη λειτουργία της παραγωγής τροφίμων, της εφοδιαστικής αλυσίδας αλλά και της αλλαγής των καταναλωτικών συνηθειών.

*Ο Δρ. Κωνσταντίνος Ρότσιου, είναι Dean του Perrotis College, και η Δρ. Κική Ζηνοβιάδου, επ. καθηγήτρια του Tμήματος Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων του Perrotis College