Το Brexit γκρεμίζει τους τελευταίους ελληνικούς οικονομικούς μύθους

Η επικράτηση του Brexit στο δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου αλλάζει τα δεδομένα και για την ελληνική οικονομία. Διάφορες σταθερές, πίσω από τις οποίες προσπαθούσε να καλυφθεί το ελληνικό πολιτικό σύστημα, σταματάνε να υπάρχουν. Η θεωρία σύμφωνα με την οποία αρκεί η καθυστερημένη και επιλεκτική προσαρμογή στο τρίτο πρόγραμμα-μνημόνιο για να λύσουμε το οικονομικό μας πρόβλημα έχει ξεπεραστεί από τις εξελίξεις και δεν έχει μεγάλη σχέση με την πραγματικότητα.

Το βασικό πλεονέκτημα της υπερχρεωμένης Ελλάδας είναι η ευρωπαϊκή εγγύηση για το χρέος της. Η διαχείριση του χρέους γίνεται μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας με εξαιρετικά ευνοϊκούς όρους για την Ελλάδα. Η μείωση των επιτοκίων και η παράταση της αποπληρωμής σε βάθος χρόνου έχει ήδη περιορίσει την ετήσια επιβάρυνση της Ελλάδας για το χρέος σε χαμηλότερα επίπεδα απ’ ό,τι για την Πορτογαλία ή την Ιταλία.

Η ευρωπαϊκή εγγύηση για το ελληνικό χρέος μας απαλλάσσει από τις αναταράξεις και το υψηλό κόστος πρόσβασης στις διεθνείς αγορές.

Το πρόβλημα είναι ότι μετά το Brexit αμφισβητείται πολιτικά η ευρωπαϊκή εγγύηση για το ελληνικό χρέος. Εάν, για παράδειγμα, επικρατήσει στις προεδρικές εκλογές του Απριλίου-Μαΐου 2017 η Μαρίν Λεπέν, τότε θα γίνει πολύ πιθανό το λεγόμενο Frexit, η αποχώρηση της Γαλλίας από την Ε.Ε., με αποτέλεσμα να καταρρεύσει η ευρωπαϊκή εγγύηση για το ελληνικό χρέος.

Το Εθνικό Μέτωπο της κ. Λεπέν προηγείται στις δημοσκοπήσεις και είναι πολύ πιθανό να έρθει η κ. Λεπέν πρώτη στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών της Γαλλίας, που θα πραγματοποιηθεί τον Απρίλιο του 2017. Οι προγνώσεις δεν την ευνοούν σε ό,τι αφορά τον δεύτερο γύρο, ο οποίος θα πραγματοποιηθεί τον Μάιο του 2017, αλλά μέχρι τότε πολλά μπορούν να αλλάξουν, ενώ έχει δημιουργηθεί μια παράδοση αστοχίας των δημοσκόπων και των αναλυτών.

Οι ξένοι επενδυτές εμπιστεύονται την Ελλάδα ή θέλουν να την εμπιστευτούν επειδή γνωρίζουν ότι η Ε.Ε. εγγυάται μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας τη μακροπρόθεσμη διαχείριση του χρέους της. Μέχρι σήμερα η αστάθεια προερχόταν από την ελληνική πλευρά, όπως έδειξαν και οι επιλογές της κυβέρνησης Τσίπρα-Βαρουφάκη το πρώτο εξάμηνο του 2015. Η γενική εκτίμηση, πριν το Brexit, ήταν ότι όσο η Ελλάδα τηρούσε τα συμφωνηθέντα, θα μπορούσε να αξιοποιήσει την ευρωπαϊκή εγγύηση για τη διαχείριση του χρέους της.

Μετά την ψήφο του βρετανικού λαού, οι πολιτικοί υπολογισμοί έχουν γίνει πιο σύνθετοι. Εάν επικρατήσουν στην Ολλανδία, στη Γαλλία ή στην Αυστρία δεξιοί ή ακροδεξιοί αντιευρωπαίοι, οι οποίοι θεωρούν ότι η υποστήριξη της Ελλάδας απλά επιβαρύνει τους φορολογούμενους πολίτες των χωρών τους σε όφελος των μεγάλων ευρωπαϊκών τραπεζών, τότε θα σταματήσει να υπάρχει η ευρωπαϊκή εγγύηση του ελληνικού χρέους. Το σενάριο που περιγράφουμε δεν είναι το κυρίαρχο, έχει όμως αρκετές πιθανότητες πραγματοποίησης για να κρατήσει σε απόσταση ασφαλείας πολλούς ενδιαφερόμενους ξένους επενδυτές.

Επιπλέον, η οικονομική αβεβαιότητα που παρατηρείται στην Ε.Ε. λόγω του Brexit μπορεί να οδηγήσει στον πιο γρήγορο τερματισμό της περιόδου των εξαιρετικά χαμηλών επιτοκίων και να κάνει δαπανηρότερη τη διαχείριση του ελληνικού χρέους για τους Ευρωπαίους εταίρους και τους πιστωτές, εφόσον η πρόσβαση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας στις ευρωπαϊκές αγορές θα γίνεται με λιγότερο ευνοϊκούς όρους. Ήδη οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης έχουν αρχίσει να υποβαθμίζουν την πιστοληπτική ικανότητα του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ε.Ε. λόγω των συνθηκών που δημιούργησε το Brexit. Οι Ευρωπαίοι εταίροι φαίνεται να προεξοφλούν τις αρνητικές εξελίξεις σε ό,τι αφορά τις συνθήκες που επικρατούν στις διεθνείς αγορές, γι’ αυτό προχώρησαν, με τη συμπαράσταση της κυβέρνησης Τσίπρα, σε μία απαράδεκτη ενέργεια. Απάλλαξαν εαυτούς από την υποχρέωση, η οποία προβλεπόταν στο δεύτερο πρόγραμμα-μνημόνιο, να επιστρέψουν στην ελληνική οικονομία τα κέρδη της ΕΚΤ και των κεντρικών τραπεζών των κρατών-μελών από τη διαχείριση των ελληνικών ομολόγων την περίοδο 2014-2020 και τα δέσμευσαν υπέρ των κρατικών προϋπολογισμών ή του κόστους της μελλοντικής διαχείρισης του ελληνικού χρέους. Με τον τρόπο αυτό η Ελλάδα στερήθηκε ένα ποσό της τάξης των 10 δισ. ευρώ, το οποίο θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει την ανάπτυξή της την επόμενη πενταετία. Είναι τέτοια η διαπραγματευτική αδυναμία της κυβέρνησης Τσίπρα ώστε δέχτηκε αδιαμαρτύρητα την ουσιαστική εξαφάνιση σημαντικών αναπτυξιακών πόρων. 

Το Brexit επιβάλλει αυστηρότερη αξιολόγηση των μεταρρυθμίσεων που επιχειρεί η κυβέρνηση Τσίπρα. Έχει αρχίσει να επικρατεί η άποψη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μεταξύ των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και των κομμάτων ότι η κυβέρνηση Τσίπρα προσυπογράφει διάφορες μεταρρυθμίσεις, αποφεύγει όμως να τις εφαρμόσει. Η υποτιθέμενη πάταξη της φοροδιαφυγής είναι το χαρακτηριστικό παράδειγμα που χρησιμοποιούν οι ευρωβουλευτές άλλων χωρών που ενδιαφέρονται για την αποτελεσματικότητα της κυβερνητικής πολιτικής. Στα λόγια ο κ. Τσίπρας καταγγέλλει τη φοροδιαφυγή, στην πράξη όμως τη διευκολύνει με ειδικές νομοθετικές ρυθμίσεις υπέρ μεγάλων συμφερόντων και κλείνοντας το μάτι στους μικρομεσαίους που λειτουργούν σε κλάδους όπου θριαμβεύει παραδοσιακά η φοροδιαφυγή.

Η ομάδα των Φιλελευθέρων ζήτησε να συζητηθεί στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τον Ιούλιο, το ζήτημα των μεταρρυθμίσεων στην Ελλάδα που προωθούνται στα χαρτιά, όχι όμως στην πράξη. Χρειάστηκε η παρέμβαση της ομάδας των Σοσιαλιστών –οι οποίοι το τελευταίο διάστημα έχουν πάρει υπό την προστασία τους την κυβέρνηση Τσίπρα– για να αναβληθεί η σχετική συζήτηση για την Ολομέλεια του Σεπτεμβρίου και να προετοιμαστεί μέσα από την ομάδα εργασίας που παρακολουθεί την εφαρμογή του τρίτου προγράμματος-μνημονίου.

Ο επίτροπος κ. Μοσκοβισί προσπαθεί να πείσει τους συναδέλφους του και την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη ότι η κυβέρνηση Τσίπρα πραγματοποιεί εντυπωσιακές μεταρρυθμίσεις και πως το θετικό αποτέλεσμα είναι περίπου εξασφαλισμένο. Ο ζήλος του υπέρ της κυβέρνησης Τσίπρα συνέβαλε στη μεταφορά των αρμοδιοτήτων του παραιτηθέντος Βρετανού επιτρόπου λόρδου Χιλ στο χαρτοφυλάκιο του κεντροδεξιού αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ντομπρόφσκις. Αυτά που έχασε ο κ. Μοσκοβισί σε ό,τι αφορά την προώθηση της τραπεζικής ένωσης και της ένωσης των αγορών κεφαλαίου στο επίπεδο της Ε.Ε. προσπαθεί να τα πάρει πίσω ενισχύοντας την επιρροή του στη διαχείριση του ελληνικού προγράμματος.

Ο κ. Μοσκοβισί θεωρείται σταθερός φίλος της Ελλάδας και δείχνει πάντα κατανόηση στις οικονομικές και δημοσιονομικές αστοχίες. Δεν είναι βέβαιο όμως ότι μπορεί να κλείσει υπέρ της Ελλάδας το ζήτημα της μεταρρυθμιστικής καθυστέρησης, γιατί ο ίδιος δεν μπόρεσε ως υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας να εφαρμόσει δημοσιονομική πολιτική σύμφωνα με τους κανόνες της ΟΝΕ, ενώ η κυβέρνηση Ολάντ αποτυγχάνει στις δικές της μεταρρυθμίσεις, ιδιαίτερα στον τομέα των εργασιακών σχέσεων.

Τους επόμενους μήνες οι κυβερνήσεις που στηρίζουν τη χρηματοδότηση του ελληνικού προγράμματος θα δεχτούν μεγάλες πολιτικές πιέσεις για να αποδείξουν στους φορολογούμενους πολίτες των χωρών τους ότι τελικά χρηματοδοτούν τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις και όχι τους ελιγμούς τακτικής της κυβέρνησης Τσίπρα, η οποία πέρυσι έδινε τη μάχη για τη διάλυση της Ευρωζώνης, ενώ φέτος καλύπτεται πολιτικά πίσω από τις σοσιαλιστικές κυβερνήσεις και τα σοσιαλιστικά κόμματα της Ε.Ε., υποσχόμενη παρασκηνιακά το πέρασμά της από τη ριζοσπαστική Αριστερά στον χώρο της ευρύτερης κεντροαριστεράς.

Μετά το Brexit η σωτηρία της ελληνικής οικονομίας δεν περνάει μέσα από την καθυστερημένη και επιλεκτική προσαρμογή στα συμφωνηθέντα αλλά μέσα από μια μεταρρυθμιστική «απογείωση», η οποία ξεπερνάει κατά πολύ τις πολιτικές δυνατότητες του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν είναι τυχαίο ότι η Κεντρική Επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ υιοθέτησε το περασμένο Σαββατοκύριακο τις θέσεις της «ομάδας των 53», σύμφωνα με τις οποίες ο ΣΥΡΙΖΑ όχι μόνο δεν έχει τη λεγόμενη ιδιοκτησία του οικονομικού προγράμματος της κυβέρνησης αλλά το καταγγέλλει σαν αποτέλεσμα καταναγκασμού από την πλευρά των εταίρων και των πιστωτών.