Γιώργος Ν. Τζογόπουλος: «Είναι σαφές ότι η τουρκική κυβέρνηση ασκεί ψυχολογικό πόλεμο στην ελληνική»

Την αβεβαιότητα που επικρατεί ακόμα σχετικά με τη μοίρα των δύο Ελλήνων στρατιωτικών που συνελήφθησαν και κρατούνται στην Τουρκία περιγράφει ο δρ. Γιώργος Τζογόπουλος,επιστημονικός συνεργάτης των Begin-Sadat Centre for Strategic Studies και Centre International de Formation Européenne, διδάσκων Διεθνών Σχέσεων στο ΔΠΘ, επισημαίνοντας ότι η Άγκυρα χρησιμοποιεί τη φυλάκισή τους ως εργαλείο άσκησης πίεσης προς την Αθήνα.

Κατ’ αρχάς θα ήθελα την άποψή σας για την υπόθεση της σύλληψης των δύο Ελλήνων στρατιωτικών από τουρκικές δυνάμεις στον Έβρο. Τι σηματοδοτεί η πράξη αυτή των Τούρκων;

Πρόκειται για εξαιρετικά δυσάρεστη υπόθεση. Το χειρότερο είναι πως η μελλοντική εξέλιξή της παραμένει άγνωστη, καθώς έχει περάσει πάνω από μία εβδομάδα από τη σύλληψη των στρατιωτικών και δεν έχει σημειωθεί πρόοδος. Είναι αδύνατο να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα, καθώς δεν γνωρίζουμε σημαντικές λεπτομέρειες για το περιστατικό στον Έβρο. Παρ’ όλα αυτά, είναι σαφές ότι η τουρκική κυβέρνηση ασκεί ψυχολογικό πόλεμο στην ελληνική και μάλλον θα χρησιμοποιήσει τη φυλάκιση των στρατιωτικών ως διπλωματικό εργαλείο άσκησης πίεσης.

Η Άγκυρα και τα τουρκικά ΜΜΕ έχουν δώσει μεγάλη έκταση στο ζήτημα. Γιατί θεωρείτε ότι το κάνουν αυτό;

Η επιλογή της Άγκυρας να δώσει στα ΜΜΕ της χώρας εικόνες από τη μεταφορά των υπό κράτηση Ελλήνων στρατιωτικών αποτυπώνει την επιθυμία της να ικανοποιήσει το λαϊκό αίσθημα στην Τουρκία και να προκαλέσει την ελληνική πλευρά. Οι εικόνες είναι ταπεινωτικές – πόσο μάλλον αν αναλογιστούμε ότι οι στρατιωτικοί δεν έχουν διαπράξει κάποιο σοβαρό αδίκημα και πως τέτοιες υποθέσεις συνήθως διευθετούνται χωρίς ανάμειξη των κυβερνήσεων. Η Άγκυρα ίσως θεωρεί ότι απαντάει στην Ελλάδα για την υπόθεση των δικών της στρατιωτικών που έχουν ζητήσει πολιτικό άσυλο στη χώρα μας μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα.

Ποια πιστεύετε ότι θα είναι τελικά η έκβαση της υπόθεσης αυτής;

Ουδείς μπορεί να γνωρίζει. Ο Τούρκος πρωθυπουργός Μπιναλί Γιλντιρίμ έχει δηλώσει πως η τουρκική Δικαιοσύνη θα είναι αυτή που θα αποφασίσει. Το πρόβλημα όμως είναι ότι στη γειτονική χώρα δεν υπάρχει πρακτικά διάκριση των εξουσιών. Συνεπώς η απόφαση της Δικαιοσύνης ισοδυναμεί με απόφαση του Τούρκου Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν.

Θεωρείτε ότι η ελληνική κυβέρνηση χειρίζεται σωστά το ζήτημα ή όχι;

Όλα κρίνονται εκ του αποτελέσματος. Μακάρι να απελευθερωθούν άμεσα οι δύο στρατιωτικοί και αυτό να γίνει χάρη στη διπλωματική τακτική της ελληνικής κυβέρνησης, αλλά δεν είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος. Η επικοινωνιακή διεθνοποίηση του ζητήματος και οι συμβολικές τοποθετήσεις στελεχών της Ε.Ε. ίσως ικανοποιούν την κοινή γνώμη, αλλά δεν πρόκειται να βοηθήσουν. Επίσης, η αρχική υπεραισιοδοξία για άμεση επιστροφή των στρατιωτικών δεν ακολουθήθηκε από πράξη και αυτό έχει δραματικό αντίκτυπο στους ίδιους τους στρατιωτικούς, στις οικογένειές τους και στην εικόνα της Ελλάδας. Την ίδια στιγμή η αξιωματική αντιπολίτευση περισσότερο ενδιαφέρεται για μικροπολιτικά οφέλη, όπως κάθε αξιωματική αντιπολίτευση τις τελευταίες δεκαετίες. Ίσως η παρακολούθηση της δίκης από εθνική αντιπροσωπεία θα βοηθήσει, αν, βέβαια, αυτό είναι εφικτό και επιτρέπεται από τις τουρκικές αρχές. Στα εθνικά ζητήματα χρειάζεται σύμπνοια.

Από κει και πέρα, βλέπουμε την τουρκική προκλητικότητα να εντείνεται, τόσο στο Αιγαίο όσο και στην Κύπρο. Πώς ερμηνεύετε αυτή την πρακτική της Άγκυρας;

Πράγματι, τις τελευταίες εβδομάδες η Τουρκία προκαλεί. Παρόλο που επί Ερντογάν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι καλύτερες σε σχέση με τα χρόνια προτού αυτός αναλάβει την εξουσία, οι τελευταίες εξελίξεις προκαλούν δικαιολογημένη ανησυχία. Δύο είναι οι βασικοί λόγοι που μπορούν να εξηγήσουν την τουρκική τακτική. Πρώτον, ο Ερντογάν διεκδικεί χειροπιαστό μερίδιο στην ενεργειακή εκμετάλλευση της ΑΟΖ της Κύπρου. Και, δεύτερον, πιέζεται από την αντιπολίτευση εντός της χώρας του και κάποιες φωνές που ζητούν πιο σκληρή γραμμή έναντι της Ελλάδας, ενώ νιώθει προσωπικά ηττημένος για το ζήτημα των Τούρκων στρατιωτικών που έχουν ζητήσει πολιτικό άσυλο στην Ελλάδα. Μέσα σε όλα, η συνεχιζόμενη στρατιωτική επιχείρηση της Τουρκίας στην επαρχία Αφρίν της Συρίας ίσως οδηγεί τον Ερντογάν σε αναζήτηση χειραγώγησης της κοινής γνώμης σε άλλα μέτωπα της εξωτερικής πολιτικής.

Θεωρείτε ότι η Τουρκία επιδιώκει «θερμό επεισόδιο» με την Ελλάδα. Αν ναι, γιατί;

Ελπίζουμε πως όχι. Σε όλα τα χρόνια της διακυβέρνησής του ο Ερντογάν έχει δείξει πως δεν θέλει να φτάνουν τα πράγματα στα άκρα με την Ελλάδα. Το απρόβλεπτο του χαρακτήρα του, όμως, δημιουργεί αμφιβολίες. Η Ελλάδα, λοιπόν, καλείται να είναι προετοιμασμένη στρατιωτικά. Επίσης, καλείται να ενισχύσει τις επαφές της –μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας– με τους εταίρους της, ιδίως με τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς η Ε.Ε. δεν έχει το ειδικό βάρος να επηρεάσει τις εξελίξεις. Πέρα από τη συζήτηση περί θερμού επεισοδίου, χρειάζεται γενικά καλύτερη μελέτη της Τουρκίας από Έλληνες ειδικούς, οι οποίοι θα μπορούν να συμβουλεύουν την ελληνική πολιτική και στρατιωτική ηγεσία σε σταθερή βάση ανεξαρτήτως κυβερνήσεων.

Μιλώντας στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα, Τζέφρι Πάιατ, επανέλαβε την ανησυχία του για «ατύχημα» στο Αιγαίο. Τι σημαίνει αυτό για εσάς;

Οι Ηνωμένες Πολιτείες παρακολουθούν στενά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η πρόσφατη τοποθέτηση του πρέσβη Πάιατ, αλλά και η συμμετοχή του στις αμερικανοτουρκικές συζητήσεις στην Άγκυρα όσο ο Ρεξ Τίλερσον βρισκόταν εκεί, αποτυπώνουν το αυξανόμενο ενδιαφέρον τους να δράσουν προληπτικά για την αποφυγή «ατυχήματος». Βέβαια, μέχρι σήμερα κρατούν ίσες αποστάσεις, καθώς Ελλάδα και Τουρκία είναι κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, ενώ οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις στη Συρία χρειάζονται αναθέρμανση. Μέσα στις συνθήκες αυτές, το ελληνικό λόμπι στην Ουάσινγκτον πρέπει να ενισχύσει τις δραστηριότητές του, σε μια εποχή που η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τον Ερντογάν πλήττει την εικόνα της Τουρκίας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ακόμα, η Ελλάδα μπορεί να επενδύσει και στις καλές της σχέσεις με το Ισραήλ, καθώς το τελευταίο και τον Ερντογάν απεχθάνεται και ισχυρή φωνή στην Ουάσινγκτον διαθέτει.

Η Τουρκία μοιάζει να ανοίγει διαρκώς μέτωπα: Αιγαίο, Κύπρος, Συρία, Ε.Ε., ΗΠΑ. Τι νομίζετε ότι επιδιώκει ο Ερντογάν;

Βασική προτεραιότητα του Ερντογάν είναι οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Υπάρχουν δύο σημαντικά θέματα διαφωνίας –η έκδοση του Γκιουλέν και το συριακό ζήτημα–, αλλά ο ίδιος φαίνεται πως έχει χημεία με τον Αμερικανό ομόλογό του Ντόναλντ Τραμπ. Επίσης, η Άγκυρα διαπραγματεύεται με την Ουάσινγκτον παίζοντας το χαρτί της Μόσχας, με την οποία συνεργάζεται ολοένα και περισσότερο. Από κει και πέρα, περιμένουμε την έκβαση της τουρκικής στρατιωτικής επιχείρησης στην επαρχία Αφρίν, για την οποία δεν υπάρχουν πολλές αξιόπιστες πληροφορίες. Οι σχέσεις με Ε.Ε., Ελλάδα και Κύπρο αλλά και γενικά τα Βαλκάνια ενδιαφέρουν τον Ερντογάν, αλλά δεν αποτελούν, κατά τη γνώμη μου, προτεραιότητα στη χάραξη της εξωτερικής πολιτικής του. Ο Τούρκος Πρόεδρος δίνει έμφαση περισσότερο στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και στην Αφρική.