Γ.Κωνσταντινίδης: καθ.ΠΑΜΑΚ: «Ένα “κόμμα αρνητών” δύσκολα θα επιβιώσει της πανδημίας»

Την εκτίμηση ότι οι εκλογές είναι πιθανότερες στο τέλος της τετραετίας, έτσι ώστε να έχει παρέλθει η επιρροή της πανδημίας και να δυσχεραίνεται η δημιουργία ενός κόμματος αρνητών στα δεξιά της ΝΔ, κάνει ο αναπληρωτής καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας,

Γιάννης Κωνσταντινίδης, ο οποίος ειδικεύεται σε θέματα πολιτικής συμπεριφοράς.

Ο κ. Κωνσταντινίδης επισημαίνει ότι είναι μικρότερες του αναμενόμενου τόσο η φθορά της κυβέρνησης, όσο και η βελτίωση της απήχησης του ΣΥΡΙΖΑ.

Σε ό,τι αφορά το ΚΙΝΑΛ, εκφράζει την άποψη ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα ήθελε μια φιλική ηγεσία εν όψει απλής αναλογικής, αλλά διευκρινίζει ότι αυτό δεν σημαίνει ότι μια μη φιλική στον ΣΥΡΙΖΑ ηγεσία θα μπορούσε να αποσπάσει ψηφοφόρους από τη ΝΔ.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη βρίσκεται πλέον αισίως στον τρίτο χρόνο της, δηλαδή σε αυτό που ονομάζουμε «στο μέσο του κύκλου της». Συνήθως τα κυβερνητικά κόμματα εμφανίζουν μια κάμψη στη δημοτικότητά τους σε αυτήν τη χρονική φάση. Συμβαίνει αυτό στην τωρινή κυβέρνηση;

Η αλήθεια είναι ότι η φθορά της κυβέρνησης Μητσοτάκη είναι πολύ λιγότερη από την αναμενόμενη, σύμφωνα με τον εμπειρικό κανόνα, για τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή του κύκλου μιας κυβέρνησης. Για παράδειγμα, η κυβέρνηση Τσίπρα βρέθηκε πίσω από τη Νέα Δημοκρατία ήδη από το φθινόπωρο του 2016, με την είσοδό της στον δεύτερο χρόνο της θητείας της. Και η κυβέρνηση Σαμαρά βρισκόταν πίσω από τον ΣΥΡΙΖΑ ήδη από το φθινόπωρο του 2013, δηλαδή στην αρχή του δεύτερου χρόνου της θητείας της. Υπάρχει όμως μια σημαντική διαφορά μεταξύ των περιπτώσεων αυτών. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη εκλέχθηκε στη βάση μιας τιμωρητικής ψήφου σε βάρος του ΣΥΡΙΖΑ, κάτι που αυτομάτως έθεσε χαμηλά τον πήχη των προσδοκιών από αυτήν. Δεν ήταν έτσι για τις κυβερνήσεις Τσίπρα και Σαμαρά. Οι χαμηλές προσδοκίες είναι σαν τα εύκολα θέματα στις πανελλαδικές. Δύσκολα γράφεις άσχημα.

Και αν δυσκολέψουν τα θέματα την επόμενη φορά; Υπάρχουν αδύναμα σημεία της κυβέρνησης που θα μπορούσαν να αποβούν μοιραία;

Ναι, υπάρχουν δύο τέτοια σημεία. Το πρώτο αφορά τη μερική έστω διάψευση της διαχειριστικής ικανότητάς της, ενός στοιχείου που είχε προβληθεί ως συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι του ΣΥΡΙΖΑ. Οι εκτεταμένες και παρατεταμένες πυρκαγιές του καλοκαιριού και τα αλλεπάλληλα lockdowns λόγω περιοδικών αυξήσεων των κρουσμάτων COVID αμαύρωσαν την εντύπωση της τεχνοκρατικής της υπεροχής. Το δεύτερο σημείο αφορά την αναβολή του σχεδίου της προσέγγισης του κεντρώου χώρου, ενός σχεδίου που φιλοδοξούσε να επανατοποθετήσει τη Νέα Δημοκρατία αριστερότερα της παραδοσιακής θέσης της. Η ανάδυση πρώην βουλευτών του ακροδεξιού ΛΑΟΣ σε υπουργικούς θώκους θάμπωσε σε επίπεδο συμβολισμού ένα κεντρικό στοιχείο της εικόνας της ηγεσίας Κυριάκου Μητσοτάκη. Πρόκειται για δύο σημεία που ακουμπούν στην καρδιά του εκλογικού ακροατηρίου που βρέθηκε στην πρώτη γραμμή στήριξης της Νέας Δημοκρατίας στις εκλογές του 2019.

Πάντως οι δημοσκοπήσεις δεν έχουν καταγράψει ακόμα αυτή την απώλεια. Μήπως η αντιπολίτευση δεν είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί την απογοήτευση από την κυβέρνηση, που περιγράφετε; Παρατηρώ τον ΣΥΡΙΖΑ να αιφνιδιάζεται, για παράδειγμα τόσο στο θέμα της αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου της ΔΕΗ, όσο και στο θέμα της συμφωνίας με τη Γαλλία για την αγορά φρεγατών.

Επιτρέψτε μου να πω ότι ο μέσος ψηφοφόρος δεν είναι σε θέση να παρακολουθήσει και πολύ περισσότερο να αξιολογήσει τις κινήσεις των κομμάτων επί θεμάτων όπως αυτά που αναφέρετε. Δεν είναι δηλαδή σε θέση να καταγράψει ελλιπή ετοιμότητα της αντιπολίτευσης. Είναι όμως αλήθεια ότι οι δημοσκοπήσεις δεν καταγράφουν ουσιαστική βελτίωση των ποσοστών του ΣΥΡΙΖΑ. Και αυτό δεν είναι το αναμενόμενο γιατί, σε ένα δικομματικό σύστημα, η απογοήτευση από μια κυβέρνηση δεν έχει άλλη οδό ουσιαστικής καταγραφής της πέρα από την ψήφο για τον μεγάλο αντίπαλο της κυβέρνησης, δηλαδή το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Όμως στη συγκεκριμένη περίπτωση ο μεγάλος αντίπαλος, ο ΣΥΡΙΖΑ, δεν μπορεί να πείσει ότι υπερτερεί στα αδύνατα σημεία της Νέας Δημοκρατίας. Δηλαδή δεν μπορεί να πείσει ούτε για επαρκέστερη διαχείριση, ούτε για σταθερότερη στροφή στον κεντρώο χώρο. Έτσι, οι ρωγμές που εμφανίζονται στον πυρήνα των υποστηρικτών της Νέας Δημοκρατίας του 2019 δεν αποτυπώνονται σε αλλαγή ψήφου.

Εκτιμάτε ότι αυτή η αδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ σχετίζεται με τον ίδιο τον Αλέξη Τσίπρα; Οι μετρήσεις καταγράφουν ένα σημαντικό αρνητικό φορτίο αξιολογήσεων της κοινής γνώμης για αυτόν.

Δεν είναι εύκολο να διακρίνεις τον Αλέξη Τσίπρα από τον ΣΥΡΙΖΑ, γιατί απλούστατα η μετατροπή του ΣΥΡΙΖΑ σε κόμμα εξουσίας συνέπεσε ουσιαστικά με την ανάδειξη του Αλέξη Τσίπρα στην ηγεσία. Κατά συνέπεια, ο διαχωρισμός των αξιολογήσεων του προσώπου από του κόμματος στη σκέψη των ψηφοφόρων δεν είναι εύκολη. Με άλλα λόγια, το αρνητικό φορτίο του Τσίπρα δεν είναι άλλο από το αρνητικό φορτίο του ΣΥΡΙΖΑ και υπό αυτήν την έννοια ο Τσίπρας δεν είναι βαρίδι για τον ΣΥΡΙΖΑ σε καμία περίπτωση. Ωστόσο, σε περίπτωση ήττας του ΣΥΡΙΖΑ στις επόμενες εκλογές, ο Αλέξης Τσίπρας θα ήταν σκόπιμο να θέσει τον εαυτό του στην κρίση των εκλογέων του κόμματος σε μια ανοιχτή διαδικασία, κατά τα πρότυπα των πρόσφατων αναμετρήσεων για την ανάδειξη ηγεσίας στη Νέα Δημοκρατία ή στο ΚΙΝΑΛ. Οι ανοιχτές εκλογές αρχηγού προσθέτουν σημαντικό κύρος στους εκλεγέντες και αυτό δε θα πρέπει να αγνοηθεί.

Πόσους πόντους θεωρείτε ότι θα προσθέσει στο ΚΙΝΑΛ το γεγονός ότι θα ακολουθήσει για μια ακόμα φορά αυτήν την οδό της εμπλοκής των μελών του στη διαδικασία άμεσης εκλογής του αρχηγού του; Θα μπορούσε το ΚΙΝΑΛ να κερδίσει την απογοήτευση από τη Νέα Δημοκρατία;

Οι εκλογές στο ΚΙΝΑΛ σίγουρα θα ενεργοποιήσουν τους πολίτες με έντονο ενδιαφέρον για την πολιτική, κυρίως εκείνους που τοποθετούνται στο ενδιάμεσο των δύο μεγάλων κομμάτων, αλλά και σημαντικού αριθμού ψηφοφόρων της Νέας Δημοκρατίας και του ΣΥΡΙΖΑ που εκτιμάται ότι θα φτάσουν στην κάλπη του ΚΙΝΑΛ, προκειμένου να στηρίξουν υποψηφίους που κατά τη γνώμη τους τοποθετούνται ευνοϊκά στο ενδεχόμενο συνεργασίας του ΚΙΝΑΛ με τα κόμματα που υποστηρίζουν. Υπό την έννοια αυτή, η διαδικασία θα φέρει το ΚΙΝΑΛ στο προσκήνιο και θα ευνοήσει τον νεο-εκλεγέντα ή τη νεο-εκλεγείσα. Όμως η προοπτική επιστροφής του ΚΙΝΑΛ σε ρόλο δικομματικού παίκτη φαντάζει μακρινή. Στην πολιτική ιστορία δεν καταγράφονται εκλογικά comebacks κομμάτων που έχασαν την αίγλη τους, πολύ περισσότερο σε συνθήκες δικομματισμού, όπου η ψήφος για ένα κόμμα χωρίς προοπτική εξουσίας γίνεται αντιληπτή από τον ψηφοφόρο ως χαμένη ψήφος.

Θάμπωσε δηλαδή οριστικά το φως του «πράσινου ήλιου»; Το ρωτώ γιατί ένας εκ των βασικών διεκδικητών της ηγεσίας του ΚΙΝΑΛ προβάλλει «την επιστροφή του πράσινου ήλιου» ως βασικό στόχο του.

Είναι κάπως ουτοπικό να περιμένεις ότι ένα σύμβολο της δεκαετίας του 1980 θα συγκινήσει τέσσερις δεκαετίες μετά. Αντιθέτως, η επαναφορά του πιθανώς να προκαλέσει θυμηδία στους ανθρώπους έως 45 ετών, που, όταν ψήφισαν για πρώτη φορά, ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν ήδη νεκρός, ή στους ανθρώπους έως 30 ετών, που, όταν ψήφισαν για πρώτη φορά, το ΠΑΣΟΚ ήταν ήδη ένα κόμμα με μονοψήφια ποσοστά. Σε κάθε περίπτωση, η διαχείριση των συμβόλων δεν μπορεί να πείσει τους απογοητευμένους από τη διαχειριστική ανεπάρκεια, ή πολύ περισσότερο τις προωθούμενες δημόσιες πολιτικές, της κυβέρνησης Μητσοτάκη.

Συνεπώς ισχυρίζεστε ότι το ΚΙΝΑΛ θα παραμείνει ένα μικρό ενδιάμεσο κόμμα. Ποια εξέλιξη στο πολιτικό προφίλ του ΚΙΝΑΛ μετά τις εσωκομματικές εκλογές θεωρείτε ότι θα ευνοούσε τον ΣΥΡΙΖΑ στη μονομαχία του, όπως λέτε, έναντι της Νέας Δημοκρατίας; Ένα φιλικό προς τον ΣΥΡΙΖΑ προφίλ που θα του επέτρεπε να λειτουργήσει ως δυνάμει εταίρος του ή ένα εχθρικό προς τον ΣΥΡΙΖΑ προφίλ που θα του επέτρεπε να διεκδικήσει απογοητευμένους ψηφοφόρους της Νέας Δημοκρατίας του 2019;

Η επιλογή του ΣΥΡΙΖΑ να στηρίξει την απλή αναλογική ως όχημα για τη διαμόρφωση κουλτούρας κυβερνητικών συνεργασιών στη χώρα τον υποχρεώνει να κινηθεί στον μονόδρομο της αναζήτησης συμμάχων, έστω και προσωρινά για τις επόμενες εκλογές, καθώς οι μεθεπόμενες θα διεξαχθούν με σύστημα ενισχυμένης και όχι απλής αναλογικής. Συνεπώς, ο ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να επιθυμεί την εκλογή μιας φιλικής προς αυτόν ηγεσίας, ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις συνεργασίας. Πάντως και πέραν των στρατηγικών προτιμήσεων του ΣΥΡΙΖΑ περί των εξελίξεων στο ΚΙΝΑΛ, η διαμόρφωση ενός φιλικότερου προς τη Νέα Δημοκρατία προφίλ του ΚΙΝΑΛ, ως αποτέλεσμα και της εκλογής ενός υποψηφίου με τέτοια διάθεση, δεν θα οδηγήσει εύκολα στη μείωση της απήχησης της Νέας Δημοκρατίας, γιατί ο εμπεδωμένος πλέον νέος δικομματισμός καθιστά δύσκολη τη μετακίνηση ψηφοφόρων από ένα μεγάλο σε ένα μικρό κόμμα.

Έχει κάποια σημασία ο χρόνος διεξαγωγής των εκλογών για την κατανομή της δύναμης των κομμάτων;

 Η διεξαγωγή πρόωρων εκλογών πριν από τη μερική αποδρομή της πανδημίας είναι πολιτικά ριψοκίνδυνη για τη Νέα Δημοκρατία, καθώς θα είναι η κυβέρνηση εκείνη που θα προκηρύξει τις πρόωρες εκλογές, και για αυτό συγκεντρώνει ελάχιστες πιθανότητες. Ο κίνδυνος αφορά τόσο την ενδεχόμενη αύξηση των κρουσμάτων κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, όσο και την ενδεχόμενη εμφάνιση ενός κόμματος στα δεξιά της Νέας Δημοκρατίας, το οποίο θα προσελκύσει τον διόλου αμελητέο αριθμητικά κορμό των αρνητών του εμβολίου. Η διεξαγωγή εκλογών υπό ομαλότερες συνθήκες και το δυνατόν εγγύτερα στο τέλος της θητείας της σημερινής κυβέρνησης μειώνει τους κινδύνους εμφάνισης ενός τέτοιου κόμματος –υπό την προϋπόθεση ότι η πανδημία θα έχει περιοριστεί μέχρι το τέλος του 2022– και επιτρέπει στη Νέα Δημοκρατία να δώσει μια πιο κλασική μάχη έναντι του δικομματικού της αντιπάλου με διακύβευμα τη διαχειριστική ικανότητα του καθενός εκ των δύο τους.