Π.Λιαργκόβας, πρόεδρος ΚΕΠΕ:«Είχαμε υποεκτιμήσει τις αντοχές της ελληνικής οικονομίας»

Την άποψη ότι αν η αναταραχή στις τιμές της ενέργειας –την οποία αποδίδει στη μειωμένη προσφορά και στην αυξημένη ζήτηση– δεν υποχωρήσει σύντομα, η Ε.Ε. θα πρέπει να σκεφθεί σοβαρά κάποιες αλλαγές στα σχέδια απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα κάνει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και πρόεδρος του ΚΕΠΕ, Παναγιώτης Λιαργκόβας.

Το προσχέδιο του Προϋπολογισμού 2022 καταρτίστηκε με την υπόθεση μιας ανάπτυξης 6,1% για το 2021, που μπορεί όμως να είναι μεγαλύτερη. Μικρότερη μπορεί να είναι;

Όχι, δεν πιστεύω ότι μπορεί να είναι μικρότερη. Πιθανότατα μεγαλύτερη. Όλα τα δεδομένα (π.χ. τουρισμός, εξαγωγές, επενδύσεις) δείχνουν ότι η ανάπτυξη θα συνεχιστεί και θα είναι έντονη στο τρέχον εξάμηνο. Στο ΚΕΠΕ άλλωστε εκτιμούμε ότι στο τρίτο και στο τέταρτο τρίμηνο ο ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ θα είναι +11,54 και +6,14, αντίστοιχα.

Πού αποδίδετε την υποεκτίμηση της ανάπτυξης για το 2021;

Όλοι είχαμε υποεκτιμήσει τις αντοχές της ελληνικής οικονομίας. Σίγουρα βοήθησαν τα πακέτα στήριξης (πάνω από €40 δισ.) και κράτησαν όρθιες πολλές επιχειρήσεις, αύξησαν σημαντικά τις καταθέσεις και συγκράτησαν την ανεργία στο 14,2%, που είναι το χαμηλότερο επίπεδο 11 ετών. Τα στοιχεία δείχνουν επίσης ότι πρωταγωνιστές στην επιτάχυνση του ρυθμού ανάπτυξης είναι πλέον οι εξαγωγές και οι επενδύσεις (και όχι η κατανάλωση), γεγονός που προϊδεάζει για τη διατηρησιμότητα της ανάπτυξης.

Σας βρίσκει σύμφωνο η κυβερνητική προαναγγελία σύμφωνα με την οποία, αν η ανάπτυξη είναι μεγαλύτερη, δεν αποκλείεται να δοθούν επιπλέον παροχές; 

Νομίζω είναι εύλογη. Μεγαλύτερη ανάπτυξη σημαίνει περισσότερα φορολογικά έσοδα στο κράτος, τα οποία θα δώσουν τη δυνατότητα στην κυβέρνηση να διοχετεύσει το επιπλέον περίσσευμα στην κοινωνία. Υπάρχουν ακόμη κατάλοιπα της κρίσης που επιβαρύνουν τους φορολογούμενους, όπως η εισφορά αλληλεγγύης στους μισθωτούς του Δημοσίου και τους συνταξιούχους και ο συμπληρωματικός ΕΝΦΙΑ. Θα μπορούσαν οι παροχές αυτές να έχουν αρχικά προσωρινό χαρακτήρα και, εφόσον εμπεδώνεται ένας διατηρήσιμος ρυθμός ανάπτυξης, να αποκτήσουν μόνιμο χαρακτήρα και να σηματοδοτήσουν την ολική επαναφορά της οικονομίας στην κανονικότητα. Σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει να τεθεί υπό αμφισβήτηση ο στόχος της δημοσιονομικής ισορροπίας τα επόμενα χρόνια.

Πόσο προβλέψιμος παράγοντας για μελλοντικά σχέδια είναι η άνοδος των τιμών της ενέργειας; 

Δεν είναι καθόλου εύκολο να προβλέψουμε το πόσο θα κρατήσει η ενεργειακή αναταραχή στην Ευρώπη. Οι τιμές ενέργειας ανεβαίνουν ουσιαστικά, γιατί η ζήτηση είναι μεγαλύτερη από την προσφορά. Και αυτό συνέβη σε μια σειρά τυχαίων γεγονότων, όπως το πολύ ζεστό καλοκαίρι, καθώς οι Ευρωπαίοι πολίτες προσπαθούσαν να δροσιστούν, και η ισχυρή ανάκαμψη της βιομηχανικής δραστηριότητας. Η απόδοση των ανεμογεννητριών ήταν μειωμένη, λόγω των πιο αδύναμων απ’ ό,τι συνήθως καλοκαιρινών ανέμων σε πολλές περιοχές της ηπείρου. Η επιταχυνόμενη απόσυρση μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από λιθάνθρακα και λιγνίτη, λόγω της μεγάλης αύξησης του κόστους λειτουργίας που προκάλεσε η σημαντική άνοδος της τιμής των δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων (κυρίως διοξειδίου του άνθρακα), επίσης μείωσαν την παραγωγή. Το ίδιο και το χαμηλότερο του συνήθους υδροηλεκτρικό δυναμικό στις Σκανδιναβικές χώρες. Σε αυτά ήρθε να προστεθεί και η μειωμένη συμμετοχή των πυρηνικών σταθμών ηλεκτρικής ενέργειας.

Πώς πιστεύετε ότι πρέπει να κριθεί η δέσμευση για απολιγνιτοποίηση;

Είναι φανερό πως οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα προσπαθήσουν να ενισχύσουν τους πολίτες τους που πλήττονται από τις μεγάλες αυξήσεις τιμών, είτε χρησιμοποιώντας τα έσοδα από τις δημοπρασίες δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων είτε χρήματα από τους κρατικούς προϋπολογισμούς. Αν όμως η αναταραχή δεν υποχωρήσει σύντομα, η ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ίσως θα πρέπει να σκεφθεί σοβαρά κάποιες αλλαγές στα σχέδια απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα. Μια μικρή καθυστέρηση (ευελιξία) στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής είναι κατά την άποψή μου προτιμότερη από την έλλειψη υποστήριξης από τους πολίτες.

Μπορεί να επισπευσθεί ο αυστηρότερος έλεγχος των δημοσιονομικών των χωρών-μελών της Ένωσης που προβλεπόταν για το 2023 λόγω της αύξησης του πληθωρισμού;

Δεν θεωρώ πιθανό κάτι τέτοιο. Υπάρχει ένας ξεκάθαρος οδικός χάρτης και θα πρέπει να ακολουθηθεί. Άλλωστε υπάρχουν και νομισματικά όπλα στη μάχη κατά του πληθωρισμού. Ο πληθωρισμός πιθανότατα να δώσει ένα τέλος στην περίοδο των μηδενικών ή και αρνητικών επιτοκίων.

Η διαχείριση των οικονομικών της πανδημίας διατήρησε την κοινωνική συνοχή αλλά αύξησε το χρέος. Τι κινδύνους ενέχει αυτό;

Δεν γίνεται να έχεις «και τον σκύλο χορτάτο και την πίτα ολάκερη». Η πανδημία οδήγησε σε αύξηση του χρέους παντού. Η Ελλάδα δεν αποτέλεσε εξαίρεση, ώστε τελικά αυτό να διαμορφωθεί πάνω από το 200% του ΑΕΠ. Παρόλα αυτά, το χρέος μας παραμένει βιώσιμο, καθώς έχουν βελτιωθεί πολύ οι συνθήκες χρηματοδότησής του, μετά την παρέμβαση της ΕΚΤ (ένταξη της Ελλάδας στο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων για την πανδημία). Μέχρι το 2030 το χρέος έχει ρυθμιστεί.

Η ασφάλεια από την εξωτερική απειλή που προσφέρει η ελληνογαλλική συμφωνία μπορεί να δώσει στην ανάπτυξη και στις επενδύσεις ώθηση που να εξισορροπεί το κόστος της προμήθειας;

Ο γεωπολιτικός κίνδυνος αποτελεί μια βασική παράμετρο στα επενδυτικά σχέδια των επιχειρηματιών. Η ελληνογαλλική συμφωνία μειώνει αυτόν τον κίνδυνο και άρα συνεισφέρει στην αύξηση των επενδύσεων στη χώρα μας.

Εσείς πού βάζετε τον πήχη της ανάπτυξης για το 2022;

Το 2022 η ανάπτυξη θα είναι ισχυρή υπό την προϋπόθεση ότι η κυβέρνηση θα αξιοποιήσει αποτελεσματικά τα κεφάλαια του Ταμείου Ανάκαμψης αλλά και του ΕΣΠΑ. Η αποτελεσματική αξιοποίηση αυτών των κεφαλαίων αποτελεί μια αναγκαία αλλά όχι και ικανή συνθήκη. Οι μεταρρυθμίσεις είναι αυτές που αποτελούν την ικανή συνθήκη να αποκτήσει η σημερινή ανάκαμψη χαρακτηριστικά βιώσιμης ανάπτυξης. Η Ελλάδα έχει κάνει σημαντική πρόοδο τα τελευταία χρόνια, εφαρμόζοντας διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που μπορούν να ενισχύσουν τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης της οικονομίας. Υπάρχουν ωστόσο ακόμη κάποια σημαντικά εμπόδια για να επιτευχθεί σταθερή και ισχυρή ανάπτυξη. Η εντατικοποίηση των μεταρρυθμίσεων ειδικότερα στους τομείς της Παιδείας, της Δικαιοσύνης και της Δημόσιας Διοίκησης θα ενισχύσουν την παραγωγικότητα του κεφαλαίου κάνοντας πιο αποτελεσματικές τις επενδύσεις.

Πόσο πιθανό είναι να ευημερούν οι αριθμοί, αλλά να δυστυχούν οι άνθρωποι;

Ας σκεφτούμε την Ελλάδα σε δύο διαφορετικές περιόδους, το 2008 και το 2013. Το 2008 το βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων ήταν πολύ υψηλό. Είχαμε υψηλό κατά-κεφαλήν εισόδημα, χαμηλή ανεργία, χαμηλά επίπεδα ανισότητας και φτώχειας. Όμως, οι μακροοικονομικοί δείκτες (ελλείμματα, χρέος κ.λπ.) ήταν όλοι αρνητικοί. Το 2013, είχαμε το ακριβώς αντίθετο. Είχαμε βελτιώσει τη μακροοικονομική κατάσταση (πλην του χρέους) αλλά είχαμε χειροτερεύσει όλους τους κοινωνικούς δείκτες. Οι Έλληνες είχαν φτωχύνει, πολλοί είχαν χάσει τη δουλειά τους, ενώ άλλοι είχαν βγει στο περιθώριο. Η κατάσταση το 2013 δεν ήταν βιώσιμη. Ούτε όμως αυτή του 2009. Τελικά, εαυτό που έχει σημασία είναι να υπάρχει μια ισορροπία: οι αριθμοί να αντανακλούν την πραγματικότητα και όχι μια εικονική κατάσταση, είτε προς το θετικό είτε προς το αρνητικό.