Μάρω Παπαδοπούλου: «Η μοναξιά είναι στο καμαρίνι»

Μετά τη μεγάλη επιτυχία της παράστασης «Ντε Σαντ. Στη Ζυστίν» σε σκηνοθεσία Τσέζαρις Γκραουζίνις, η οποία παρουσιάστηκε από το 2010 έως το 2015 σε Ελλάδα και εξωτερικό, η ηθοποιός Μάρω Παπαδοπούλου επιστρέφει στο θεατρικό περιβάλλον του μονολόγου ερμηνεύοντας τη θρυλική Αμερικανίδα ποιήτρια Anne Sexton. Έχει ειπωθεί για τη Sexton ότι κατάφερε να φέρει το θέατρο στην ποίηση και την ποίηση στο θέατρο. Οι δημόσιες απαγγελίες της έμειναν αξέχαστες. Η ίδια μιλώντας γι’ αυτές είχε πει «γίνομαι ηθοποιός στο δικό μου αυτοβιογραφικό έργο». Η παράσταση αναζητά τη γυναικεία ταυτότητα μέσα από τους επώδυνους πολλές φορές ρόλους «κόρη - ερωμένη - σύζυγος - μητέρα - θεραπευόμενη». Αντλεί υλικό από τη βιογραφία, την αλληλογραφία και την ίδια την ποίηση μιας γυναίκας που επιβιώνει της ψυχιατρικής διαταραχής μέσα από τον ρόλο της «δημιουργού». Μιας γυναίκας που, όπως η ίδια το διατύπωσε, «άνοιξε την πόρτα και εισήλθε στον εαυτό της».

Αν και θρύλος των γραμμάτων και των τεχνών, η Anne Sexton, όπως πολλοί ποιητές, δεν είναι πολύ δημοφιλής στην Ελλάδα. Γιατί, πιστεύετε, μας «δυσκολεύει» η ποίηση σαν αναγνώστες, ενώ σαν χώρα έχουμε γεννήσει τόσο μεγάλους ποιητές;

Κατά την ταπεινή μου γνώμη, το ένα δεν έχει να κάνει με το άλλο. Ο τόπος φέρει στο DNA του το παρελθόν του, εννοώ την πνευματική του παρακαταθήκη, και εξακολουθεί να λούζεται από το συγκεκριμένο φως, να βρέχεται από αυτή τη θάλασσα… αυτά μπορεί να είναι υλικά που θα εμπνεύσουν έναν μεγάλο ποιητή. Όμως το πώς πορεύεται ο «πολύς» κόσμος, το αν εκπαιδεύεται να δίνει σημασία στο αιώνιο και όχι στο ευτελές, στο διαχρονικό και όχι στο εφήμερο, αν του δίνεται η δυνατότητα να έχει ελεύθερο χρόνο να στοχαστεί, να διαβάσει, ή κινείται διαρκώς με όρους ταχύτητας εικόνων και διαδικτύου, αυτοί και άλλοι ίσως λόγοι μπορεί να καταστήσουν την ποίηση, αλλά και τη λογοτεχνία, το θέατρο, το σινεμά, «δύσκολα» είδη. Όμως ελπίδα και ποιητές πάντα θα υπάρχουν.

Εσάς τι σας συγκίνησε στην προσωπικότητα της Sexton;

Η γοητεία της, η ομορφιά της, ο τρόπος που μιλούσε για όλα όσα την αφορούσαν και τη δυσκόλεψαν, χωρίς φόβο, με χιούμορ και αυτοσαρκασμό, το πάθος της για το γράψιμο, η πάλη της με την ψυχική ασθένεια, η προσπάθειά της να ανταποκριθεί σε όλους αυτούς τους δύσκολους ενίοτε ρόλους –κόρη, ερωμένη, μητέρα, σύζυγος–, η διαρκής της αναζήτηση της αγάπης και το πώς τελικά επέλεξε να «φύγει» παραδινόμενη στην παρηγορητική αγκαλιά του θανάτου…

Ο «Τελευταίος μονόλογος της Anne Sexton» είναι δικό σας κείμενο. Πού βασιστήκατε για τη συγγραφή του;

Βασίστηκα αρχικά στην έκδοση «Anne Sexton – Ποιήματα» από τις εκδόσεις Printa σε μετάφραση Δήμητρας Σταυρίδου (2010) – το βιβλίο ευτυχώς κυκλοφορεί ακόμη. Η ίδια η Δήμητρα Σταυρίδου μου έδωσε, εκτός από την άδειά της να χρησιμοποιήσω τις εξαιρετικές μεταφράσεις της, και επιπλέον πληροφορίες για τη ζωή της Sexton. Στη συνέχεια αναζήτησα υλικό στο διαδίκτυο, βίντεο, φωτογραφίες, ηχογραφήσεις, ποιήματα. Τέλος, σε ένα δεύτερο στάδιο επεξεργασίας του κειμένου, πολύτιμη ήταν η έκδοση που προμηθεύτηκα από το εξωτερικό «Anne Sexton – A self-portrait in letters» (Mariner Books), ουσιαστικά δηλαδή η αλληλογραφία της, μαζί με λεπτομερή βιογραφικά στοιχεία. Φυσικά ένα μεγάλο μέρος του κειμένου είναι η ίδια η ποίησή της. Να σημειώσω εδώ ότι τρία από τα ποιήματα της παράστασης είναι σε μετάφραση Γιάννη Αντιόχου και Ευτυχίας Παναγιώτου.

Και επιλέξατε να είναι μονόλογος. Ισχύει πως αυτό, για έναν ηθοποιό, είναι το δυσκολότερο είδος;

Είναι η δεύτερη φορά που αναμετριέμαι με αυτό το είδος. Η πρώτη ήταν η παράσταση «Ντε Σαντ. Στη Ζυστίν» του Τσέζαρις Γκραουζίνις. Αυτή τη φορά η επιπλέον δυσκολία ήταν ότι εγώ συνέθεσα το κείμενο, ότι με αφορούσε πολύ και γι’ αυτόν τον λόγο πήρα και την τελική καλλιτεχνική ευθύνη. Είναι δύσκολο αλλά και προκλητικό είδος, και ένα μεγάλο σχολείο που σε εξελίσσει, άρα καλοδεχούμενο. Η μοναξιά είναι στο καμαρίνι. Στη σκηνή δεν είσαι μόνος, είσαι με το κοινό δίπλα σου, σύμμαχο, τουλάχιστον έτσι το νιώθω εγώ. Φυσικά κατά τη διαδικασία είχα πολύτιμους δημιουργικούς συνεργάτες τη χορογράφο Μαρία Κολιοπούλου, τον κινηματογραφιστή και συγγραφέα Σπύρο Μαντζαβίνο και τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Μπάμπη Γαλιατσάτο. Φίλοι, ταλαντούχοι και δημιουργικά υποστηρικτικοί. Το θέατρο δεν γίνεται ποτέ από έναν.

Αν χρονικά τοποθετούσαμε τη Sexton στο σήμερα, θα ήταν μία από τις γυναίκες που πρωτοστάτησαν στο κίνημα #metoo;

Αμφιβάλλω… Η Sexton για τις δυσάρεστες εμπειρίες της ζωής βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί ανοιχτά και με τόλμη, μέσα από την ποίησή της. Επίσης, δεν ήταν ένα άτομο politically correct. Αλλά θα σας απαντήσω με τα δικά της λόγια, γιατί είχε δεχτεί ανάλογες ερωτήσεις για τα πολιτικά και κοινωνικά θέματα της εποχής της: «Φυσικά και ενδιαφέρομαι για όσα συμβαίνουν. Πιστεύω όμως ότι το να ενδιαφέρεσαι δεν είναι το ίδιο με το να γράφεις καλά» και «Οι άνθρωποι πρέπει πρώτα να ανακαλύψουν ποιοι είναι […] εγώ γράφω για τα ανθρώπινα συναισθήματα, γράφω για τα εσωτερικά, όχι για τα ιστορικά γεγονότα».

Η «εξομολογητική ποίηση» (confessional poetry) υπήρξε ο ιδιαίτερος δρόμος της Sexton. Κατόρθωσε, όσο ζούσε, να γίνει μία από τις ποιητικές διασημότητες της εποχής της, εκδίδοντας ποιητικές συλλογές, κερδίζοντας υποτροφίες και διδάσκοντας σε μεγάλα πανεπιστήμια. Το 1967 κέρδισε το Βραβείο Πούλιτζερ. Όλα με φόντο την ψυχική ασθένεια και τις αντίστοιχες θεραπείες. Χωρίς το βάσανο της ασθένειάς της θα ήταν εξίσου μεγάλη ποιήτρια ή αυτό ήταν που τροφοδοτούσε την έμπνευσή της;

Αυτό κανείς δεν μπορεί να το πει με σιγουριά. Φυσικά και η αφορμή για να γράψει (ή, μάλλον, για να ξαναπιάσει το «μολύβι», μια και οι πρώτες απόπειρες γραφής στην εφηβεία είχαν ανακοπεί από κάποιο πικρό σχόλιο της μητέρας της) ήταν η παρότρυνση του ψυχιάτρου της να βρει κάτι δημιουργικό. Όμως αν δεν είχε το ταλέντο, αυτό δεν θα αρκούσε. Φυσικά και ένα μεγάλο μέρος της ποίησής της αφορά την ψυχική της ασθένεια και τις εμπειρίες της γύρω από αυτήν, όμως σημασία έχει και το «πώς» έγραψε.

Αν με κάποιον μαγικό τρόπο μπορούσατε να βρεθείτε στο ίδιο δωμάτιο με τη Sexton, τι θα τη ρωτούσατε;

Νομίζω, θα την κοιτούσα αρκετή ώρα σιωπηλά και ίσως να με εξέπληττε μια της αντίδραση. Ίσως της ζητούσα να μου περιγράψει την πιο ευτυχισμένη και την πιο δύσκολη στιγμή της ζωής της.

INFO

Το είδος της – Ο τελευταίος μονόλογος της Anne Sexton

Κείμενο - ερμηνεία - σκηνοθεσία: Μάρω Παπαδοπούλου

Μετάφραση ποιημάτων: Δήμητρα Σταυρίδου

Επιμέλεια κίνησης: Μαρία Κολιοπούλου

Μουσική επιμέλεια: Μάρω Παπαδοπούλου

Faust Theater

Καλαμιώτου 11 & Αθηναΐδος 12

Μοναστηράκι

Κάθε Σάββατο & Κυριακή στις 18:00

Τιμές εισιτηρίων: €12, €10 (μειωμένο, φοιτητικό), €5 (ατέλειες, ανέργων)