Υπάρχει εναλλακτική για τη Γερμανία;

Την ώρα που εγκλωβισμένοι στη χώρα μας πρόσφυγες και μετανάστες διαδήλωναν ειρηνικά κρατώντας χαρτόνια που έγραφαν «Μαμά Μέρκελ», ζητώντας να ανοίξουν τα σύνορα για να περάσουν στη δική τους γη της επαγγελίας, η Γερμανίδα καγκελάριος βρισκόταν αντιμέτωπη με ένα όλο και πιο κατακερματισμένο πολιτικό τοπίο, ύστερα από τις εκλογές της περασμένης «σούπερ Κυριακής», στις οποίες οι ψηφοφόροι «τιμώρησαν» το κόμμα της και εκτίναξαν τα ποσοστά του ξενοφοβικού κόμματος Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) σε τρία κρατίδια.

Η τριπλή εκλογική αναμέτρηση ήταν μέχρι στιγμής η μεγαλύτερη εκλογική δοκιμασία στην τρίτη θητεία της Μέρκελ, πριν από τις επόμενες ομοσπονδιακές εκλογές, σε 18 μήνες από σήμερα. Αν και οι ψηφοφόροι ψήφισαν με περιφερειακά κριτήρια, οι αναλύσεις των αποτελεσμάτων έδειξαν ότι η μεγαλύτερη ανησυχία τους είναι η προσφυγική κρίση στην Ευρώπη και οι επιπτώσεις της στη Γερμανία, μετά τους περίπου 1 εκατομμύριο αιτούντες άσυλο της χρονιάς που μας πέρασε. Η υποστήριξη προς το CDU της Μέρκελ σημείωσε πτώση, με τους υποψηφίους να χάνουν το κρατίδιο της Βάδης-Βιρτεμβέργης. Το κόμμα κατάφερε να παραμείνει πρώτο στη Σαξονία-Άνχαλτ, όπου όμως το αντιμεταναστευτικό AfD κέρδισε το 24,2% των ψήφων.

Άνοδος της ακροδεξιάς

Το ευρωφοβικό και ξενοφοβικό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία, που στήριξε μεγάλο μέρος της προεκλογικής του εκστρατείας κατά της πολιτικής της Άνγκελα Μέρκελ για μια ευρωπαϊκή λύση στην προσφυγική κρίση, έλαβε πρωτοφανή ποσοστά: 24% στο κρατίδιο της πρώην Ανατολικής Γερμανίας Σαξονία-Άνχαλτ, πάνω από 15% στο οικονομικά ισχυρό κρατίδιο της Βάδης-Βιρτεμβέργης και ποσοστό 12% στη Ρηνανία-Παλατινάτο. Πολλοί θεωρούν ότι η επιτυχία πρέπει να χρεωθεί στην αρχηγό του, Φράουκε Πέτρι, που με γνήσιο ακροδεξιό λαϊκιστικό λόγο μετέτρεψε το AfD, από κόμμα που δεν ήθελε την οικονομική ένωση, σε ξενοφοβικό και αντιμεταναστευτικό. «Η Γερμανία ψήφισε χθες σε τρεις περιοχές και εμείς πιστεύουμε ότι αυτή ήταν μια καλή μέρα για τη δημοκρατία σε αυτή τη χώρα» δήλωσε η 40άρα πολιτικός που ήρθε για να μείνει στην πολιτική σκηνή της χώρας. Κατά τους «Financial Times», το AfD κατόρθωσε να φέρει ψηφοφόρους πίσω στις κάλπες, ανεβάζοντας τη συμμετοχή στο 72% των εγγεγραμμένων, ποσοστό υψηλότερο από τα συνηθισμένα για περιφερειακές εκλογές.

Η πρωτιά του CDU της Άνγκελα Μέρκελ στη Σαξονία-Άνχαλτ ήταν μια παρηγοριά, αλλά η ήττα-έκπληξη από τον Βίνφριντ Κρέτσμαν των Πρασίνων στο παραδοσιακό προπύργιο του κόμματος, στη Βάδη-Βιρτεμβέργη, προκάλεσε σοκ. Οι Σοσιαλδημοκράτες του SPD κατάφεραν να κρατηθούν πρώτοι στη Ρηνανία-Παλατινάτο, αλλά είχαν μεγάλες απώλειες στις άλλες δύο περιφέρειες, όπως άλλωστε και το κόμμα της Αριστεράς. Οι Χριστιανοδημοκράτες έπεσαν στη Σαξονία-Άνχαλτ από το 32,5% στις εκλογές του 2011 στο 29,8%, στη Βάδη-Βιρτεμβέργη από το 39% στο 27% και στη Ρηνανία-Παλατινάτο από το 35,2% στο 31,8%. Ωστόσο, οι απώλειες είναι χαμηλότερες από αυτές που προέβλεπαν οι δημοκοπήσεις.

Αντιδράσεις στα αποτελέσματα

Τα αποτελέσματα των εκλογών προκάλεσαν αντιδράσεις από φορείς της χώρας, με τον πρόεδρο της Ομοσπονδίας Γερμανικών Βιομηχανιών (BDI) Ούλριχ Γκρίλο να προειδοποιεί ότι η απροσδόκητη επιτυχία του ακροδεξιού κόμματος θα μπορούσε να διώξει πιθανούς επενδυτές. Η πιθανότητα μιας τέτοιας εξέλιξης προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία στο κρατίδιο της πρώην Ανατολικής Γερμανίας Σαξονία-Άνχαλτ, όπου το AfD ήρθε δεύτερο, πίσω από το CDU της Άνγκελα Μέρκελ, κερδίζοντας σχεδόν το ένα 1/4 των ψήφων.

Αλλά και ο Άντον Μπέρνερ, πρόεδρος της Ένωσης Χονδρεμπορίου, Εξωτερικού Εμπορίου και Παροχής Υπηρεσιών (BGA), επισήμανε την αντιευρωπαϊκή τάση, η οποία έπληξε και τη Γερμανία, και προέτρεψε τους πολιτικούς ηγέτες από τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα να κάνουν καλύτερη δουλειά, εξηγώντας τα οφέλη της Ε.Ε. «Αν δεν τα καταφέρουν, είμαι αρκετά απαισιόδοξος» είπε. Αντιδράσεις είχαμε και από τους Χριστιανοκοινωνιστές εταίρους της Μέρκελ στη Βαυαρία, με τον πρόεδρο του κόμματος Χορστ Ζέεχοφερ να περιγράφει το αποτέλεσμα ως «μια τεκτονική μετατόπιση στο πολιτικό τοπίο» που βάζει τα μέρη της Ένωσης σε αμφιβολία, ζητώντας αλλαγές στη στάση της καγκελαρίου.

Μέχρι στιγμής, πάντως, η Μέρκελ παραμένει προσηλωμένη στην πολιτική της για την προσφυγική κρίση στην Ευρώπη ενάντια στις εκκλήσεις από τους κομματικούς της συμμάχους να αλλάξει πορεία μετά τις απώλειες που υπέστη η Χριστιανοδημοκρατική Ένωση και την έκρηξη της υποστήριξης στο AfD. Μιλώντας στο Κοινοβούλιο την περασμένη Τετάρτη, μία ημέρα πριν από τη σύνοδο, η καγκελάριος επέκρινε την έλλειψη ενότητας και τη λήψη εθνικών μέτρων από άλλες χώρες της Ε.Ε. Κατονόμασε την Τουρκία ως κεντρικό εταίρο στην αναχαίτιση των ροών προσφύγων που εγκαταλείπουν τη Συρία και άλλες περιοχές και προέτρεψε τους ηγέτες της Ε.Ε. να συσπειρωθούν γύρω από το σχέδιο.

Αν και απογοητευτικά για τους Χριστιανοδημοκράτες, τα αποτελέσματα επιτρέπουν στη Μέρκελ να ρίξει το φταίξιμο στους περιφερειακούς ηγέτες του κόμματος, που επέκριναν τη μεταναστευτική πολιτική της χωρίς να καταφέρουν να κερδίσουν. Από την άλλη, η άνοδος του AfD, που τώρα έχει έδρες σε 8 από τα 16 περιφερειακά Κοινοβούλια της χώρας, δείχνει ότι η Γερμανία δεν έχει πλέον ανοσία στη γοητεία του δεξιού λαϊκισμού.

Η Γερμανία αντιμέτωπη με την κρίση

Δύσκολα θα έλεγε κάποιος ότι οι εκλογές της Κυριακής αντικατοπτρίζουν τα μελλοντικά αποτελέσματα των ομοσπονδιακών εκλογών του 2017, ωστόσο σηματοδοτούν τον βαθμό στον οποίο τα κόμματα του κατεστημένου παλεύουν να διατηρηθούν στην κορυφή κάτω από την πίεση της προσφυγικής κρίσης. Οι αναλυτές θεωρούν ότι μέχρι τα υπόλοιπα κράτη της Ε.Ε. να αναλάβουν την ευθύνη και να επιδείξουν αλληλεγγύη στο θέμα, η Μέρκελ θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει ένα κατακερματισμένο και ρευστό πολιτικό τοπίο στη Γερμανία, ενώ αυξάνονται οι φωνές που τη θέλουν να αναζητεί τον επόμενο ρόλο της εκτός εθνικής πολιτικής σκηνής.

Το προσφυγικό βρίσκεται πλέον στην κορυφή της ατζέντας σε ολόκληρη την Ε.Ε., αντικαθιστώντας ουσιαστικά τα οικονομικά προβλήματα της ζώνης του ευρώ ως κεντρικό ζήτημα σε μια σειρά κρίσεων, και προκαλεί πικρές διαφωνίες μεταξύ των πρωτευουσών. Η εξέλιξη αυτή αυξάνει τους φόβους ακόμα και για την ενότητα της Ένωσης, καθώς ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά της, τα χωρίς σύνορα ταξίδια και το ελεύθερο εμπόριο, κινδυνεύει να ανασταλεί. Την ίδια ώρα η άνοδος του λαϊκισμού διαβρώνει την υποστήριξη στα καθιερωμένα κόμματα σε όλη την ήπειρο, με τα πρόσφατα εκλογικά αποτελέσματα στην Πορτογαλία, στην Ισπανία και στην Ιρλανδία να αποδεικνύουν πως η οικοδόμηση συνασπισμών δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση.