Τσίπρας, ο αδιάλλακτος – χαμένος διαπραγματευτής και όχι απλά λιγότερο προετοιμασμένος

Γράφει ο Οικονομολόγος, δημοσιογράφος, Τριαντάφυλλος Πετκανόπουλος

Μόλις τελείωσα το βιβλίο: ‘Τελευταία Μπλόφα’, το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα και αναφέρεται σε όσα έγιναν (ή κόντεψαν να γίνουν) στο πρώτο εξάμηνο του 2015. Το βρήκα συγκλονιστικό.

Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι αυτό που προκάλεσε την ήττα για την ελληνική πλευρά ήταν η έλλειψη αξιοπιστίας προς την ελληνική κυβέρνηση. Υπήρχε εξ’ αρχής, αυξανόταν σιγά-σιγά σε όλη τη διάρκεια και κορυφώθηκε στο τελευταίο μέρος, εξ’ αιτίας του δημοψηφίσματος,

Αδιαλλαξία από την αρχή

Γιατί όμως συνέβη αυτό; Κατά την γνώμη μου λόγω της αδιαλλαξίας της και όχι επειδή το άλλο στρατόπεδο ήταν καλύτερα προετοιμασμένο όπως είπε πρόσφατα ο Τσίπρας στη συνέντευξη στον ΣΚΑΙ.

Αν σταθούμε στις βασικές αρχές μιας διαπραγμάτευσης βλέπουμε ότι το ένα μέρος, η Ελλάδα με την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, ήταν εξ’ αρχής το είδος του ‘Αδιάλλακτου-Μαύρου Διαπραγματευτή’, όπως αναφέρεται στη βιβλιογραφία. Εκείνου δηλαδή ο οποίος θεωρεί τον άλλο εχθρό, δεν οπισθοχωρεί σπιθαμή από τις αρχικές του θέσεις, δεν εμπιστεύεται κανέναν, απειλεί, αποπροσανατολίζει, απαιτεί μονόπλευρες υποχωρήσεις και επιθυμεί την πλήρη επικράτηση επί του αντιπάλου, τη συντριβή και την – αν είναι δυνατόν -εξόντωση του. Διαλλακτικός και Έναρχος διαπραγματευτής είναι τα άλλα δύο βασικά είδη. Η ΕΕ ανήκε στην αρχή τουλάχιστον στο τελευταίο είδος.

Η ιστορία των διαπραγματεύσεων, ειδικά των πολιτικών, δείχνει ότι αυτό το είδος του αδιάλλακτου διαπραγματευτή, κατά κανόνα αποτυγχάνει. Και αν ακόμη πετύχει - μόνο υπό κάποιες προϋποθέσεις που το καθιστούν προς στιγμήν πολύ ισχυρό - δημιουργεί κινδύνους μελλοντικής αστάθειας. Τρανό παράδειγμα η αδιαλλαξία των νικητών του Α’ ΠΠ, η οποία εν πολλοίς προκάλεσε τον Β’ΠΠ.

Στην περίπτωση μας, πρώτον, δεν ήμασταν σε ισχυρή θέση και δεύτερον, προκαλέσαμε να μετατραπεί σταδιακά και το έτερο μέρος σε ‘Αδιάλλακτο Διαπραγματευτή’, απογοητευμένο, τόσο από τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων ότι και από την στάση και τα πισωγυρίσματα της δικής μας πλευράς.

Ποιες ήταν οι αιτίες για τις οποίες η ελληνική κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ήταν εξ’ αρχής αυτό το είδος του αδιάλλακτου διαπραγματευτή;

• Κατά τη γνώμη μου βασική αιτία ήταν το εγγενές μίσος προς τη δύση, το φιλελεύθερο σύστημα που αυτή εκφράζει, τη δυτική δημοκρατία και την ΕΕ. Αντιλαμβάνεται εύκολα κανείς, ακόμη κι αν δεν έχει ασχοληθεί με το θέμα, ότι και ο τελευταίος άνθρωπος αλλιώς διαπραγματεύεται με κάποιον που αντιπαθεί και αλλιώς με κάποιον που συμπαθεί. Με τον πρώτο είσαι αδιάλλακτος.
• Στη συνέχεια συνέβαλλε η διχαστική και συγκρουσιακή νοοτροπία η οποία δεν χαρακτήριζε μόνο εκείνη την περίοδο, αλλά ήταν μια πάγια νοοτροπία του ΣΥΡΙΖΑ. Άλλωστε με αυτό τον τρόπο εξελέγη.

Ο 10λογος των λαθών

Παραβίαση όλων των αρχών της σωστής διαπραγμάτευσης

Και δεν ήταν βέβαια μόνον αυτό. Η κυβέρνηση στη συνέχεια παραβίασε σχεδόν όλες τις αρχές και τις τεχνικές μιας σωστής διαπραγμάτευσης και δημιούργησε ένα περιβάλλον γεμάτο με παραλογισμούς. Ιδού ποια ήταν τα κρίσιμα σημεία:

1. Ήταν οι μη ρεαλιστικές θέσεις και υποσχέσεις στη διαδικασία της ανόδου και της εκλογής της, οι οποίες οδηγούσαν σε απόρριψη όλων των προτάσεων της άλλης πλευράς για μεταρρυθμίσεις καθώς ερχόντουσαν σε πλήρη αντίθεση. Αυτό της στέρησε τη δυνατότητα ελιγμών.
2. Ήταν η γενική άγνοια που χαρακτήριζε όλα τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, με πρώτο και κύριο τον πρωθυπουργό, για το διεθνές περιβάλλον και ιδιαίτερα για την ΕΕ και τον τρόπο λειτουργίας της.
3. Ήταν η ασυναρτησία και η αλαζονική συμπεριφορά του Βαρουφάκη.
4. Ήταν η πολύ κακή προετοιμασία κάθε φορά για τις διαπραγματεύσεις. Όπως αναφέρεται, πολλές φορές οι δικοί μας πήγαιναν χωρίς καν υλικό, χωρίς να κρατούν σημειώσεις και ενώ είχαν συμφωνήσει να κάνουν νέες προτάσεις ξαναέδιναν τις παλιές.
5. Ήταν οι αντιλήψεις ότι όλοι οι άλλοι είναι εχθροί, ότι το ζήτημα πρέπει να λυθεί πολιτικά από τους ηγέτες της ΕΕ, η απαξίωση των υπουργών και των τεχνοκρατών, η διαρκής επίκληση της ‘εντολής’ του ελληνικού λαού προς την κυβέρνηση, χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι ηγέτες είχαν ανάλογες ‘εντολές’ από τους πολίτες τους (*).
6. Ήταν όμως και η μη αντίληψη του γεγονότος ότι σύμφωνα με αυτά που απαιτούσαμε θα έπρεπε να μας δανείζουν χώρες με χαμηλότερο οικονομικό επίπεδο από μας, σε μισθούς και συντάξεις, για να διατηρήσουμε τα δικά μας σε ψηλότερο από εκείνο που μπορούσε να υποστηρίξει πια η οικονομία της χώρας μας.
7. Ήταν επίσης η μη αντίληψη του γεγονότος ότι μια ευνοϊκή ρύθμιση που ήθελαν για την Ελλάδα θα έθιγε στο μέλλον οποιαδήποτε πειθαρχία και συνοχή ανάμεσα στις χώρες-μέλη ενώ ήδη άλλες χώρες που βρέθηκαν σε δυσχερή θέση διαμαρτύρονταν ότι γίνεται χάρη στην Ελλάδα.
8. Ήταν γενικά η πολύ χαμηλή ικανότητα πολιτικής ενσυναίσθησης, της αντίληψης δηλαδή της θέσης του άλλου που χαρακτηρίζει την αριστερά, η οποία είναι προσηλωμένη στη δική της ιδεολογία και στους στόχους της. Αυτό μπορεί να αποβεί καταστροφικό σε μια διαπραγμάτευση, καθώς βασική τεχνική είναι να αντιληφθείς πλήρως τις θέσεις του άλλου.
9. Ήταν η διαρκής αμφιταλάντευση του Τσίπρα ανάμεσα στην επιθυμία να παραμείνει η χώρα στο ευρώ (ως αναγκαίο κακό βέβαια όχι με την καρδιά του), χωρίς όμως να κάνει μεταρρυθμίσεις, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα όλα τα ήξεις-αφήξεις αλλά και το διχασμό και του κεντρικού πυρήνα των συνεργατών του σε λογικούς – διαλλακτικούς και σκληρούς.
10. Και τέλος, όπως τεκμηριώνει το βιβλίο, ήταν η κατάρρευση της βασικής εκτίμησης της ελληνικής πλευράς ότι η άλλη πλευρά θα υποχωρήσει και θα ενδώσει στις ελληνικές απαιτήσεις λόγω του μεγάλου οικονομικού και πολιτικού κόστους ενός Grexit.

Δηλαδή συνοπτικά, είχαμε έναν διαπραγματευτή:

Κατ’ αρχήν αδιάλλακτο, χωρίς να είναι σε ισχυρή θέση, με άγνοια του ευρύτερου περιβάλλοντος και των διαδικασιών, αδιάβαστο και απροετοίμαστο, με χαμηλή ικανότητα να αντιληφθεί την άλλη θέση, αυτοπεριορισμένο ως προς τη δυνατότητα ελιγμών και υποχωρήσεων και με βασική τακτική μια μπλόφα, όχι μόνο χωρίς χαρτί. Και το κυριότερο, να νομίζει ότι είχε καλό χαρτί.

Εσείς πόσα θα ποντάρατε πάνω του σε μια διαπραγμάτευση;

Το μόνο που κατάφεραν είναι να μετατρέψουν και το άλλο μέρος, αγανακτισμένο σε αδιάλλακτο διαπραγματευτή κι έτσι τα πράγματα έγιναν χειρότερα για μας. Η συντριπτική ήττα ήταν θέμα χρόνου.