Η επόμενη μέρα των εκλογών

Κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει με ακρίβεια το αποτέλεσμα των εκλογών της 21ης Μαΐου και τη δυναμική που δημιούργησε υπέρ Μητσοτάκη και ΝΔ, πριν εννέα, έξι και τρεις μήνες.

Επομένως, οι εκτιμήσεις για τις μελλοντικές εξελίξεις πρέπει να αντιμετωπίζονται επιφυλακτικά. Είναι μια περίοδος δύσκολη για αναλυτές και δημοσκόπους. Είναι όμως τέτοια τα χαρακτηριστικά της επικράτησης Μητσοτάκη-ΝΔ ώστε δημιουργούν ένα πλαίσιο σχετικά εύκολων εκτιμήσεων,  έχοντας πάντα κατά νου ότι το στοιχείο του απρόβλεπτου αλλάζει κατά περιόδους την πολιτική δυναμική.

Πέρα από την τετραετία

Το εύρος της εκλογική επικράτησης της ΝΔ και της εκλογική πτώσης του βασικού της αντιπάλου ΣΥΡΙΖΑ είναι τέτοιο ώστε δεν έχουμε μία απλή εκλογική νίκη αλλά μια νίκη στρατηγικής σημασίας.

Έτσι όπως δείχνουν τα πράγματα, Μητσοτάκης και ΝΔ δεν έχουν μπροστά τους μία τετραετία αλλά τουλάχιστον δύο. Το πλεονέκτημά τους είναι συντριπτικό έναντι των δυνάμεων της αντιπολίτευσης οι οποίες είναι διχασμένες και αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στρατηγικής. Δεν μπορούμε να ξέρουμε ποια ακριβώς «θεραπεία αντιπολίτευσης» θα επιλέξουν τα κόμματα, είναι βέβαιο όμως ότι θα είναι – αναγκαστικά - μακράς διάρκειας και με αμφίβολη αποτελεσματικότητα.

Ο Μητσοτάκης «κυβερνήτης»

Με τη θριαμβευτική του επικράτηση ο Μητσοτάκης πέτυχε τον στόχο που είχε θέσει δημόσια, για τη μετατροπή του από πρωθυπουργό σε «κυβερνήτη». Αυτό υπονοεί την ενίσχυση των προεδρικών χαρακτηριστικών του πρωθυπουργού σε μια Κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Ο Ερντογάν το έκανε επίσημα και με δημοψήφισμα, ο Μητσοτάκης το προώθησε - άτυπα - την προηγούμενη τετραετία και είναι βέβαιο ότι θα συνεχίσει, ενισχυμένος, την ίδια πορεία.

Θεωρητικά η σταθερότητα της νέας κυβέρνησης σε βάθος, πιθανότατα, οκταετίας προσφέρει καλύτερες δυνατότητες στην αντιμετώπιση χρόνιων οικονομικών προβλημάτων. Αυτά όλα θα τα δούμε στη συνέχεια και με βάση τις επιλογές του Μητσοτάκη.

Αυτό που θα δούμε στο άμεσο μέλλον είναι η ενδυνάμωση βασικών αρνητικών χαρακτηριστικών της εξουσίας.

Πρώτον, ο «κυβερνήτης» Μητσοτάκης θα μετατρέψει το Μαξίμου σε ακόμη ισχυρότερο «προεδρικό» κέντρο εξουσίας μακριά από τον δημοκρατικό έλεγχο. Θυμηθείτε τους κοριούς και την εξυπηρέτηση συμφερόντων την ώρα της ενεργειακής κρίσης για να δείτε πού μπορεί να οδηγήσει αυτή η ανεξέλεγκτη υπερεξουσία.

Δεύτερον, ο θρίαμβος Μητσοτάκη είναι ταυτόχρονα και θρίαμβος της «οικογένειας» παρά τους αναπόφευκτους εσωτερικούς ανταγωνισμούς. Μην εκπλαγείτε αν δείτε τον Θ. Σκυλακάκη, άνθρωπο εμπιστοσύνης πρώτα της Μπακογιάννη και μετά του Μητσοτάκη, κυρίαρχο υπουργό στο τομέα της οικονομίας. Θεωρώ επίσης πιθανή την υπουργοποίηση της Μπακογιάννη για να αρθεί η οικογενειακή «αδικία» όπως και την προώθηση του υιού Μητσοτάκη σε σημαντική θέση ευθύνης, ύστερα από ένα πέρασμα από το γραφείο του Ισπανού αντιπροέδρου του ΕΛΚ στις Βρυξέλλες.

Τρίτον, θα συνεχίσουμε να έχουμε ένα τεράστιο και αναποτελεσματικό υπουργικό συμβούλιο. Επί Σαμαρά είχαμε 40 υπουργούς και υφυπουργούς, μεγάλο σχήμα για μια μικρή χώρα. Επί Τσίπρα αυξήθηκαν στους 50 και την πρώτη τετραετία Μητσοτάκη στους 60 στα πλαίσια του… μικρού και ευέλικτου επιτελικού κράτους.

Η πίεση για νέα αύξηση είναι μεγάλη. Ο Μητσοτάκης θέλει να προωθήσει στην κυβέρνησή του εκσυγχρονιστές σαν τη Διαμαντοπούλου για να σταθεροποιήσει στην κυριαρχία του στον κεντρώο χώρο. Ταυτόχρονα, πρέπει να στηρίξει τους «δικούς του» αλλά και να στείλει μήνυμα στη ΝΔ ότι καλύπτει - σε γενικές γραμμές - και τις φιλοδοξίες των βουλευτών και των στελεχών. Το πιθανότερο λοιπόν είναι ότι θα έχουμε μία ακόμη τεράστια και αναποτελεσματική κυβέρνηση με σημαντικό επιπλέον κόστος και νέο ρεκόρ μετακλητών.

Η διάψευσή μου θα είναι μία ευχάριστη έκπληξη αλλά οι σχετικές απορίες θα λυθούν σε διάστημα ημερών.

Καθεστωτική κυβέρνηση

Τα χαρακτηριστικά της νέας κυβέρνησης θα είναι πιο καθεστωτικά κι από εκείνα της προηγούμενης κυβέρνησης Μητσοτάκη. Η κυβερνητική ηγεσία έδειξε τις προθέσεις της στην προηγούμενη τετραετία και έχοντας την έγκριση του ελληνικού λαού θα κινηθεί πιο γρήγορα και αποφασιστικά στην ίδια κατεύθυνση.

Άλλωστε, με την πολιτική δυναμική που έχει αναπτυχθεί και την μεγάλη αδυναμία της αντιπολίτευσης δεν είναι δύσκολο να προβλέψουμε ότι η ΝΔ θα είναι πάλι ο μεγάλος νικητής των εκλογών της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης. Αυτό σημαίνει ότι θα ελέγχει όλους τους «μοχλούς» της εξουσίας σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Όπως φάνηκε και στις βουλευτικές εκλογές τα διάφορα υποσυστήματα λειτουργούν στο πλαίσιο ενός ενιαίου συνόλου και έτσι ενισχύουν παρεμβάσεις και μηνύματα.

Εννοείται ότι η κυβέρνηση θα έχει την υποστήριξη των ισχυρότερων ΜΜΕ οι ιδιοκτήτες των οποίων εμφανίζονται εξαιρετικά ικανοποιημένοι με τις διάφορες παροχές και διευκολύνσεις και κατά κανόνα περιορίζουν την κριτική τους διάθεση στις μεταξύ τους σχέσεις.

Στον έλεγχο των ΜΜΕ κατά ποσοστό της τάξης του 90% προστίθενται ο πολιτικός έλεγχος της δικαιοσύνης, οι συστηματικές παραβιάσεις του κράτους Δικαίου προκειμένου να προωθηθούν πολιτικοί στόχοι και να διατηρηθεί ο ασφυκτικός έλεγχος.

Αν προσθέσουμε στα παραπάνω την σταθερή υποστήριξη μεγάλων συμφερόντων – ενεργειακοί ολιγάρχες, τράπεζες, funds που διαχειρίζονται κόκκινα δάνεια ύψους 72 δισεκατομμυρίων ευρώ, μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι που επιδοτούνται και δανειοδοτούνται με κυβερνητικές υπογραφές – αντιλαμβανόμαστε ότι το σύστημα ισορροπιών και ελέγχου που πρέπει να χαρακτηρίζει τις σύγχρονες δημοκρατίες έχει διαταραχθεί. Κανείς δεν γνωρίζει πότε και με ποιον τρόπο θα επανέλθουμε σε μια πιο ισορροπημένη κατάσταση.

Ο «εμφύλιος»

Ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους θριάμβευσαν ο Μητσοτάκης και η ΝΔ είναι η κακή διαχείριση, εκ μέρους των κομμάτων της αντιπολίτευσης, του συστήματος της απλής αναλογικής.

Υποτίθεται θα τους έδινε τη δυνατότητα να περάσουν από τον δικομματισμό που ευνοούσε τη ΝΔ εφόσον υπερίσχυε του ΣΥΡΙΖΑ,  στον διπολισμό που μπορούσε να δώσει το πλεονέκτημα στις συνασπισμένες δυνάμεις της κεντροαριστεράς και της Αριστεράς.

Τελικά συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Ξέσπασε ένας ιδιόμορφος εμφύλιος μεταξύ της κεντροαριστεράς και της Αριστεράς ενώ τα κόμματα στα Αριστερά της ΝΔ είχαν σαν βασικό στόχο τον ΣΥΡΙΖΑ αντί για τη ΝΔ. Ο ίδιος ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έκανε τίποτα για να προετοιμάσει τη διαχείριση της απλής αναλογικής και άφησε πολλά στελέχη του να κινούνται εναντίον Ανδρουλάκη και ΠΑΣΟΚ μεγαλώνοντας την κρίση στη σχέση των δύο κομμάτων.

Ο κόσμος κατάλαβε ότι δεν υπήρχε αξιόπιστη εναλλακτική πρόταση εξουσίας και συσπειρώθηκε γύρω από τη ΝΔ. Ανάλογα προβλέπω να είναι η κατάσταση και την τετραετία που έχουμε μπροστά μας.

Τα κόμματα στα αριστερά της ΝΔ δεν θα έχουν τόσο στόχο την κυβέρνηση όσο τον αποδυναμωμένο ΣΥΡΙΖΑ. Η σχέση ΠΑΣΟΚ – ΣΥΡΙΖΑ είναι κακές και ουσιαστικά ανύπαρκτες. Το ενισχυμένο ΚΚΕ θέλει να κλείσει λογαριασμούς με τις δυνάμεις ευρωκομμουνισμού, συνασπισμού από τις οποίες ξεπήδησε ο ΣΥΡΙΖΑ. Η Κωνσταντοπούλου θέλει να ζήσει, όπως ο Βαρουφάκης, τον μύθο της του 2015 καταγγέλλοντας τον Τσίπρα και διευκολυνόμενη από το σύστημα Μητσοτάκη.

Είναι φανερό ότι απέχουμε χρόνια από μία λειτουργική αντιπολίτευση με στρατηγική στόχευση και αυτό είναι σημαντικό πλεονέκτημα για τον Μητσοτάκη και τη ΝΔ.

Θα υπάρχουν συνεχείς καταγγελίες των επιλογών τους οι περισσότερες από τις οποίες όμως θα είναι αλληλοσυγκρουόμενες. Η αντιπολιτευτική κακοφωνία θα δίνει άφθονες ευκαιρίες στα ισχυρότερα ΜΜΕ να κάνουν παιχνίδι υπέρ της κυβέρνησης ενώ η τελευταία δεν πρόκειται να δεχθεί σοβαρή επικοινωνιακή και πολιτική πίεση για ένα μεγάλο απροσδιόριστο διάστημα.

Οικονομική προσγείωση

Ένας από τους λόγους της εντυπωσιακής επικράτησης Μητσοτάκη είναι η εικόνα του αποτελεσματικού διαχειριστή που δίνει λύσεις στα προβλήματα της οικονομίας.

Αυτό δεν προκύπτει από πουθενά. Το βασικό χαρακτηριστικό των οικονομικών εξελίξεων υπήρξε η έκρηξη δαπανών στα πλαίσια της αντιμετώπισης του Covid-19 και της ενεργειακής κρίσης αλλά ουσιαστικά με μία διαπλεκόμενη και πελατειακή λογική.

Η αποσταθεροποίηση που έμοιαζε να έρχεται το 2021 με τα λεγόμενα δίδυμα ελλείμματα αποτράπηκε το 2022. Υπήρξε εντυπωσιακή ανάπτυξη της οικονομίας λόγω του άφθονου χρήματος που δόθηκε, δραστική μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος με εκτόξευση των εσόδων από τους καταναλωτικούς φόρους και μείωση του δημόσιου χρέους σαν ποσοστού επί του ΑΕΠ, με τη βοήθεια του υψηλού πληθωρισμού.

Έτσι η κυβέρνηση πήγε στις εκλογές με ευνοϊκή οικονομική συγκυρία γεγονός που ενίσχυσε τον Μητσοτάκη και τη ΝΔ.

Πίσω όμως από αυτή την βιτρίνα της προεκλογικής επιτυχίας έχουμε την επιδείνωση διαρθρωτικών προβλημάτων όπως δείχνει ο πολλαπλασιασμός του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, σε σχέση με τις επιδόσεις της κυβέρνησης Τσίπρα. Τα χρήματα «από το ελικόπτερο» δεν μπορούν να συνεχιστούν σε ελληνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Τα μεγάλα συμφέροντα ενίσχυσαν τη θέση τους στην οικονομία και τις δυσλειτουργίες της όπως για παράδειγμα το υψηλό ενεργειακό κόστος που υπονομεύει τη διεθνή ανταγωνιστικότητα και η επιτοκιακή ασυδοσία η οποία μεγαλώνει το κόστος λειτουργίας ιδιαίτερα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Η Ελλάδα έχει το ρεκόρ στην ευρωζώνη στη διαφορά μεταξύ εξαιρετικά υψηλών επιτοκίων χορηγήσεων και περίπου μηδενικών επιτοκίων καταθέσεων.

Η ενίσχυση της κατανάλωσης, ιδιωτικής και δημόσιας με άφθονο χρήμα, η επιστροφή του ρυθμού στα επίπεδα του 2019 και ο πυρετός του real estate δημιουργούν σε πολλούς αίσθηση ικανοποίησης και προσδοκίες.

Κατά την άποψή μου όμως έρχεται μία σκληρή οικονομική προσγείωση εξαιτίας του συνδυασμού των διαρθρωτικών προβλημάτων της οικονομίας και αρνητικών διεθνών εξελίξεων. 

Χαμένη κοινωνία

Η κοινωνία ήταν η μεγάλη ηττημένη της περασμένης τετραετίας και οι πολίτες προετοιμάζουν με την ψήφο τους μια νέα κοινωνική υποβάθμιση.

Ο κατάλογος των προβλημάτων είναι ατελείωτος. Δημογραφική πτώση με τους θανάτους να ξεπερνούν πλέον τις γεννήσεις κατά 40.000 – 50.000 τον χρόνο. Εγκατάλειψή ολόκληρων περιοχών από τους πληθυσμούς τους ορισμένες από τις οποίες θεωρούνται στρατηγικής σημασίας. Ουσιαστική διάλυση του ούτως ή άλλως προβληματικού ΕΣΥ και ρεκόρ θανάτων από την πανδημία ανά εκατομμύριο κατοίκους, σε δυτική νότια Ευρώπη. Συνεχιζόμενη υποβάθμιση της παιδείας και παράταση του brain drain που περιορίζει τις δυνατότητες της οικονομίας μας. Επιδείνωση όλων των στατιστικών που έχουν σχέση με κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, ανισοκατανομή εισοδήματος και πλούτου, βαθμό δυσκολίας της νέας γενιάς σε ό,τι αφορά το επαγγελματικό και οικογενειακό ξεκίνημα.

Σύμφωνα με το αφήγημα που έχει επιβληθεί όλα αυτά δεν έχουν μεγάλη σημασία αρκεί να πηγαίνουν καλά ορισμένοι βασικοί οικονομικοί δείκτες ακόμα και ντοπαρισμένοι με άφθονο δημόσιο χρήμα.

Πρόκειται για τη μεγάλη πλάνη του συστήματος εξουσίας αλλά και όσων το εμπιστεύονται με την ψήφο τους. Νομίζω ότι υπάρχει κίνδυνος να ξεφύγει η κοινωνική κατάσταση από τον έλεγχο και αυτοί που σήμερα υπνοβατούν προς μία γενικευμένη κοινωνική κρίση να βρεθούν αντιμέτωποι με έναν πρωτοφανή λογαριασμό, τα αμέσως επόμενα χρόνια.