Οι μπαχαλάκηδες των κοστουμιών και τα λευκά κολάρα

Ως έγκλημα του λευκού κολάρου, ή εταιρικό έγκλημα, αναφέρεται το έγκλημα που δεν περιλαμβάνει βία, έχει οικονομικό κίνητρο και διαπράττεται συνήθως από επιχειρηματίες ή κρατικούς αξιωματούχους, οι οποίοι συνήθως έχουν υψηλή κοινωνική θέση. Σε μια απλοϊκή διατύπωση, μιλάμε για οικονομικά εγκλήματα με δράστες «γραβατωμένους». Ως τέτοια, μεταξύ άλλων, θεωρούνται η υπεξαίρεση, η οικονομική απάτη, οι πυραμίδες, το ξέπλυμα, η αξιοποίηση εσωτερικής πληροφόρησης (κυρίως για το χρηματιστήριο), η παραβίαση της πνευματικής ιδιοκτησίας και των εμπορικών δεδομένων, το κυβερνοέγκλημα.

Στην Ώρα του Πρωθυπουργού, την Παρασκευή 22 Νοεμβρίου 2019, στη Βουλή συζητήθηκε ερώτηση του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης σχετικά με τις νομοθετικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης, οι οποίες, κατά τον ερωτώντα, δίνουν ασυλία στους εγκληματίες του λευκού κολάρου, τους μπαχαλάκηδες των κοστουμιών, όπως τους ονόμασε. Στη συγκεκριμένη συζήτηση η κύρια μομφή εκ μέρους του κ. Τσίπρα ήταν η ρύθμιση της κυβέρνησης με την οποία μπήκε ανώτατο όριο 18 μηνών στη δυνατότητα της ανεξάρτητης αρχής για το ξέπλυμα να δεσμεύει λογαριασμούς υπόπτων, προτού ο φάκελος διαβιβαστεί στη Δικαιοσύνη. Η ρύθμιση βέβαια εναρμόνισε όσα ισχύουν για την Αρχή με όσα ισχύουν για τον Εισαγγελέα Διαφθοράς με βάση τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας «του ΣΥΡΙΖΑ».

Την 1η Ιουλίου 2019 τέθηκαν σε ισχύ ο νέος Ποινικός Κώδικας και ο νέος Κώδικας Ποινικής Δικονομίας. Επικράτησε να λέγονται κώδικες του ΣΥΡΙΖΑ, διότι ψηφίστηκαν άρον άρον, μετά την ήττα στις ευρωεκλογές, ενώ ο κ. Τσίπρας είχε δηλώσει ότι θα παραιτηθεί, την τελευταία μέρα πριν κλείσει η Βουλή. Το ενδιαφέρον είναι ότι οι κώδικες αυτοί επιφέρουν σημαντικές αλλαγές ακριβώς στα εγκλήματα του λευκού κολάρου: τα οικονομικά.

Αυτεπάγγελτο ονομάζεται κάθε έγκλημα που διώκεται χωρίς να υποβληθεί μήνυση. Μήνυση στο αυτεπάγγελτο έγκλημα μπορεί να υποβάλει οποιοσδήποτε και ενεργοποιείται διαδικασία δίωξης. Κατ’ έγκληση ονομάζεται το έγκλημα όπου τη μήνυση μπορεί να υποβάλει μόνο ο παθών. Η προθεσμία είναι τρίμηνη, από τότε που ο παθών έμαθε για το έγκλημα. Πλημμέλημα είναι το έγκλημα που τιμωρείται με φυλάκιση έως πέντε χρόνια, κακούργημα είναι το έγκλημα που τιμωρείται με κάθειρξη (φυλάκιση) από πέντε χρόνια έως ισόβια.

Η κλοπή, η υπεξαίρεση (παρακράτηση χρημάτων από κάποιον που ήδη τα κατέχει, χωρίς όμως να είναι δικά του), η απιστία (βλάβη των συμφερόντων εταιρείας ή οργανισμού από τον διαχειριστή του), η δωροληψία, η παράβαση καθήκοντος, διώκονταν αυτεπαγγέλτως. Με τον νέο Κώδικα, η κλοπή παρέμεινε αυτεπάγγελτο αδίκημα, αλλά διαπράττεται συνήθως από τους λεγόμενους κοινούς ποινικούς, όχι από τους γραβατωμένους. Η υπεξαίρεση μετατράπηκε σε κατ’ έγκληση διωκόμενο έγκλημα. Η απιστία ήταν πλημμέλημα αν η ζημιά έφτανε έως τα 30.000 ευρώ. Το όριο ανέβηκε στα 120.000 ευρώ και έγινε κατ’ έγκληση. Αυτεπαγγέλτως διώκεται μόνο ως κακούργημα. Οι τραπεζικοί και οι υπάλληλοι των (πρώην) ΔΕΚΟ και αρκετών φορέων του δημόσιου τομέα εξομοιώνονταν στον παλιό Κώδικα με τους δημοσίους υπαλλήλους. Με τον Κώδικα του ΣΥΡΙΖΑ αποχαρακτηρίστηκαν, με αποτέλεσμα να μη διώκονται για παράβαση καθήκοντος και για δωροληψία. Η δωροδοκία έγινε πλημμέλημα. Η δωροληψία στον ιδιωτικό τομέα (ελαφρύ πλημμέλημα) καταργήθηκε.

Συνολικά, ο νέος Κώδικας επέφερε μια μεγάλη τομή: κρίθηκε ότι το οικονομικό έγκλημα μεταξύ ιδιωτών δεν ενδιαφέρει τόσο πολύ το κράτος, ώστε να το διώκει αυτεπάγγελτα, και επελέγη να κινείται δίωξη κυρίως κατόπιν εγκλήσεως των ενδιαφερομένων. Ταυτόχρονα, ελάφρυναν οι ποινές και απηλλάγησαν των σχετικών ευθυνών τραπεζικοί και υπάλληλοι του ευρύτερου δημόσιου τομέα αλλά και των πρώην ΔΕΚΟ, οι οποίες τα τελευταία χρόνια πέρασαν στον αμιγή ιδιωτικό τομέα.

Χρησιμοποιώντας τα λόγια του κ. Τσίπρα, οι εγκληματίες των λευκών κολάρων και οι μπαχαλάκηδες των κοστουμιών ελαφρύνθηκαν με τους Κώδικες που ο ίδιος προώθησε και ψήφισε. Πλέον, βέβαια, οι Κώδικες αυτοί δεν είναι Κώδικες ΣΥΡΙΖΑ, διότι η παρούσα κυβέρνηση ολοκλήρωσε ορισμένες τροποποιήσεις, οι οποίες όμως δεν αλλοιώνουν τη φιλοσοφία αυτήν. Στην ουσία, ο νέος Ποινικός Κώδικας διώκει το οικονομικό έγκλημα εις βάρος του Δημοσίου, αλλά το μεταξύ ιδιωτών το αντιμετωπίζει ως ιδιωτική διαφορά, πολύ ελαφρύτερα. Με έναν διαστροφικό, όμως, τρόπο ο κ. Τσίπρας κατηγορεί τον κ. Μητσοτάκη διότι διατήρησε τα δικά του πεπραγμένα. Για την ακρίβεια, διαψεύδει τον εαυτό του, προκειμένου να κατηγορήσει τον Μητσοτάκη. Ποιος θα καταλάβει άλλωστε.

Και επειδή μιλώντας για λευκά κολάρα περιλαμβάνουμε και τους κρατικούς αξιωματούχους, οφείλουμε να σημειώσουμε ότι η αναθεώρηση του Συντάγματος, που ολοκληρώθηκε αυτή την εβδομάδα, εξομοίωσε την παραγραφή των εγκλημάτων υπουργών με αυτήν των υπολοίπων πολιτών, αλλά διατήρησε την ειδική ρύθμιση για δίωξη μόνο από τη Βουλή. Δεν τόλμησε κανείς να νομοθετήσει τη δίωξη και των υπουργών από την τακτική Δικαιοσύνη, όπως ισχύει για τους υπόλοιπους Έλληνες. Επίσης, η αναθεώρηση περιόρισε την ασυλία των βουλευτών (άδεια της Βουλής για άσκηση δίωξης) μόνο στις πράξεις που σχετίζονται με τα καθήκοντά τους και όχι για οποιαδήποτε άλλη, όπως ίσχυε έως τώρα. Μικρά βηματάκια πλαγίως εμπρός, χωρίς έμπνευση και χωρίς θάρρος.

Η αναθεώρηση του Συντάγματος δεν πείραξε τίποτε απ’ όσα θα αφορούσαν την ελληνική Δικαιοσύνη – η οποία, ειδικά στο θέμα των οικονομικών εγκλημάτων, έχει επιδείξει τεράστιες καθυστερήσεις, σοβαρή αδυναμία να διεξαγάγει ταχείες έρευνες (η ευθύνη δεν είναι μόνο δική της), πομπώδεις ποινικές διώξεις οι οποίες κατέληξαν σε απαλλαγές.

Ο εισαγγελέας, πάντως, δεν είναι η λύση για κάθε μας πρόβλημα. Δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ευθύνη της εταιρικής διακυβέρνησης, η σημασία της οποίας θα φανεί τώρα, που το μεταξύ ιδιωτών οικονομικό έγκλημα δεν διώκεται αυτεπαγγέλτως. Οι μηχανισμοί εσωτερικού ελέγχου στις ιδιωτικές επιχειρήσεις θα πρέπει να δείξουν αποτελεσματικότητα. Αναλόγως, οι ελεγκτικές δομές του Δημοσίου θα πρέπει να λειτουργήσουν. Οι εποπτικές και οι ανεξάρτητες αρχές αποκτούν ακόμη πιο σημαίνοντα ρόλο. Οι φάκελοι θα πρέπει να φτάνουν στον εισαγγελέα πλήρεις και επεξεργασμένοι και από τους μεν και από τους δε, ώστε ο εισαγγελέας να έχει να προσθέσει μόνο τον νομικό χαρακτηρισμό. Και ο εισαγγελέας, τώρα που το έργο του ποσοτικά ελαφρύνεται, θα πρέπει να διεξάγει αρτιότερες και ταχύτερες έρευνες.

Συνολικά, η τροποποίηση είναι σημαντική και σηματοδοτεί την ανάγκη αλλαγής νοοτροπίας. Ο ιδιωτικός τομέας οφείλει πλέον να αυτορυθμιστεί, να ακολουθήσει ισχυρούς κανόνες δεοντολογίας και προοπτικά να αποφασίσει ότι δεν πρέπει να συγκαλύπτει ποινικές παραβάσεις για να μη «λερωθεί» εμπορικά το όνομά του. Ο δημόσιος τομέας, αντίστοιχα, θα πρέπει να ασκήσει αποτελεσματικά τον εποπτικό του ρόλο.

Ο κ. Τσίπρας αδίκησε εαυτόν με τις κατηγορίες για μπαχαλάκηδες των κοστουμιών, ακυρώνοντας ηθικά τη μεταρρύθμιση στο συγκεκριμένο θέμα που ο ίδιος προώθησε και την οποία η παρούσα κυβέρνηση διατήρησε. Πιο ωφέλιμο θα ήταν να εξηγήσει στην κοινωνία τη σκοπιμότητά της και το πώς θα πρέπει να κινηθούμε στο μέλλον. Αυτά όμως η Αριστερά δεν τα συνηθίζει. Χρειάζεται πάντα έναν δράκο.