Άλλαξαν όλα, οριστικά - Free Sunday
Άλλαξαν όλα, οριστικά

Άλλαξαν όλα, οριστικά

Το καλοκαίρι που φεύγει επιβεβαίωσε αυτό που απευχόμασταν. Η πανδημία ήρθε για να μείνει. Δεν εξαφανίστηκε τη θερμή περίοδο, δεν είναι «γριπούλα». Αποτελεί κοινό τόπο πλέον ότι η ασθένεια μεταδίδεται ιδιαίτερα σε χώρους όπου συγκεντρώνονται πολλοί άνθρωποι, όπως και σε χώρους που δεν αερίζονται καλά. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι όλες οι μαζικές εκδηλώσεις, είτε επαγγελματικές, είτε κοινωνικές, είτε ψυχαγωγικές, αναστέλλονται, ενστικτωδώς, μέχρι νεωτέρας. Ενστικτωδώς πάλι, μια μερίδα ανθρώπων αρνείται να «συμμορφωθεί», με αποτέλεσμα η μετάδοση να διευρύνεται. Η διεύρυνση φέρνει θύματα και επέκταση του φόβου, πείθει μερικούς από τους δύσπιστους για την επικινδυνότητα της κατάστασης, οι οποίοι στη συνέχεια αναστέλλουν κι αυτοί δραστηριότητες, και τελικά δημιουργείται ο επώδυνος φαύλος κύκλος.

Η σύγχρονη ζωή εξελίχθηκε με βάση τη μαζικότητα των ανθρώπινων λειτουργιών: με πολυπληθείς και αχανείς χώρους εργασίας, μεγάλα κέντρα διασκέδασης, αχανή θέρετρα, πολυκατοικίες ή και ουρανοξύστες. Με μέσα μαζικής (όπως το λέει η λέξη) μεταφοράς. Όλα αυτά σε καιρό πανδημίας παύουν να είναι χρηστικά και γίνονται επικίνδυνα. Τούτο σημαίνει ότι οι άνθρωποι αναστέλλουν δραστηριότητες –ίσως είναι νωρίς για να αλλάξουν πλήρως τρόπο ζωής– και η αναστολή φέρνει απώλεια θέσεων εργασίας. Ο τουριστικός τομέας της χώρας συνιστά το απόλυτο παράδειγμα. Το ίδιο περίπου συμβαίνει και στον τομέα των μεταφορών (αεροπλάνα, πλοία, αστικά), της εστίασης και σε όλον σχεδόν τον κλάδο των υπηρεσιών. Τα δικαστήρια, για παράδειγμα, δεν είναι πλέον χώρος στον οποίον κάποιος μπορεί να κινηθεί «ανέμελος».

Είναι σχεδόν βέβαιο ότι η πανδημία θα είναι εδώ και το επόμενο καλοκαίρι, όπως είναι σχεδόν βέβαιο ότι η ιατρική θα χρειαστεί αρκετά περισσότερο χρόνο για να την αντιμετωπίσει. Το ερώτημα που ανακύπτει αβίαστο είναι εάν οι οικονομικοί κλάδοι που στηρίζονται στη μαζικότητα μπορούν να μείνουν αδρανείς ή υπολειτουργούντες για δύο και τρία χρόνια χωρίς να καταρρεύσουν οριστικά. Στην Ελλάδα της ήδη δεκαετούς χρεοκοπίας, η απάντηση είναι μάλλον προφανής και δυσάρεστη. Τίθεται εκ των πραγμάτων ζήτημα αντιμετώπισης της ανεργίας σε πρώτο χρόνο και αλλαγής τρόπου ζωής ταυτόχρονα. Αν κάποιος δεν μπορεί να επενδύσει στον κλάδο της παροχής μαζικών υπηρεσιών, πρέπει να βρει κάτι άλλο να κάνει. Κι αυτό για πολλούς ίσως είναι αδύνατο και πάντως θα είναι πολύ επώδυνο. Το να γίνει κανείς αγρότης ή μάστορας σε μέση ηλικία εύκολα λέγεται, δύσκολα πραγματοποιείται. Και το θέμα είναι ότι η πτώση ή η περιθωριοποίηση μερίδων του ενεργού πληθυσμού παρασύρει προς τα κάτω τις υπόλοιπες ομάδες που θεωρητικά δεν πλήττονται άμεσα, αλλά η επιβράδυνση των δραστηριοτήτων και η μείωση πελατείας, και λόγω αύξησης της ανεργίας, δημιουργούν την αλυσίδα της πτώσης του συνολικού βιοτικού επιπέδου. Ο άνεργος δεν πάει διακοπές, δεν πάει στον δικηγόρο, δεν αγοράζει έπιπλα, δεν πάει, κάποιες φορές, ούτε στον γιατρό. Και όλα αυτά δεν έχουν ορατό τέλος.

Το πράγμα χειροτερεύει, ως προς το αποτέλεσμα, από την άρνηση πολλών να δεχτούν την πραγματικότητα. Οποιαδήποτε σύνθετη και περίπλοκη κατάσταση, εξ ορισμού, αντιμετωπίζεται καλύτερα με οργάνωση, συντεταγμένη λειτουργία και μέθοδο. Αυτά είναι αδύνατο να υπάρξουν όταν ο καθένας έχει άποψη για τη μεταδοτικότητα του ιού ή τη χρησιμότητα της μάσκας και είναι διατεθειμένος να σηκώσει επανάσταση χωρίς όρια για να υποστηρίξει την άποψή του. Παίρνει κόσμο στον λαιμό του και αρνείται να το παραδεχτεί.

Ταυτόχρονα με το πρώτο κρούσμα της πανδημίας στη χώρα ενέσκηψε και η πρώτη «πολεμικού τύπου» επιχείρηση της Τουρκίας στον Έβρο. Εδώ και έξι μήνες, και ενώ η πανδημία από μόνη της θα μπορούσε να έχει διαλύσει τη χώρα, εξελίσσεται και η αναμέτρησή μας με την Τουρκία, η οποία το τελευταίο δίμηνο είναι πλέον καθαρά ένοπλη σε θάλασσα (κυρίως) και αέρα. Οι στρατοί έχουν πάρει θέσεις μάχης και το παιχνίδι παίζεται αποκλειστικά στο ποιος θα χρεωθεί την πρώτη βολή. Η κατάσταση είναι πρωτόγνωρη για μας, διότι πρώτη φορά η χώρα παρέταξε τον στρατό και δήλωσε ότι θα τον χρησιμοποιήσει. Όλα δείχνουν ότι η κατάσταση αυτή θα συνεχιστεί χωρίς ορατό τέλος και με αυξανόμενη, μέρα με τη μέρα, την πιθανότητα ανάφλεξης. Είναι εντυπωσιακό ότι η κοινή γνώμη σε μεγάλο ποσοστό απλώς δεν ασχολείται. Το θέμα είναι ότι η όξυνση είναι υπαρκτή, εξαιρετικά επικίνδυνη και απαιτείται γερό στομάχι και διάθεση για να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες. Θερμό επεισόδιο σημαίνει πιθανότατα νεκροί και ανάλογο φρόνημα ακόμη και σε περίπτωση νίκης. Δεν είναι σίριαλ στην τηλεόραση.

Εννοείται ότι η μακρά «προπολεμική» περίοδος δημιουργεί δαπάνες, καταπόνηση του προσωπικού και της χώρας, αβεβαιότητες για το μέλλον. Η Τουρκία βρίσκεται στην κορύφωση των σχεδιασμών της απέναντι στη χώρα μας, μετά από μακρόχρονη προετοιμασία (ας μην ξεχνάμε ότι η σημερινή κρίση δεν θα μπορούσε να υφίσταται στη συγκεκριμένη μορφή αν η Τουρκία δεν είχε ιδιόκτητο πλωτό γεωτρύπανο), και φυσικά απέχει πολύ από το να καταρρεύσει. Επομένως, εμείς οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε ότι πρέπει ανά πάσα στιγμή να είμαστε έτοιμοι να χρησιμοποιήσουμε τα όπλα μας. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται, ως προς την παροιμιώδη ανεμελιά και προχειρότητα με την οποία αντιμετωπίζουμε τα πάντα: από την άρνηση της οικονομικής κρίσης ως την άρνηση της χρήσης μάσκας και της πιθανότητας νεκρών (αυτό σημαίνει θερμό επεισόδιο).

Η πανδημία και η αλλαγή του τρόπου ζωής που αυτή επιβάλλει, η οικονομική κρίση που προκύπτει εξαιτίας της και η οποία συνεπάγεται (αναγκαστικά) εξαφάνιση μεγάλου τμήματος της παροχής υπηρεσιών ως μέσου βιοπορισμού, αλλά και η μόνιμη στο εξής ισορροπία του τρόμου με την Τουρκία, δημιουργούν ένα απολύτως νέο πλαίσιο στο οποίο θα πρέπει να κινηθεί η χώρα και ο καθένας από εμάς. Με απλούστερα λόγια, έρχεται φτώχεια και (τουλάχιστον) σφίξιμο στο στομάχι από τον κίνδυνο πολεμικού επεισοδίου. Και όλα αυτά δεν απαλύνονται (το αντίθετο) από την υπογεννητικότητα και την εξάντληση (οικονομική και ψυχολογική) της δεκαετούς χρεοκοπίας.

Μπορούμε, σε επίπεδο νοοτροπίας, να παραμείνουμε σε όσα ξέρουμε ως τώρα, αρνούμενοι την πραγματικότητα, πιστεύοντας ότι θα λυθούν τα προβλήματα και θα επιστρέψουμε στο παρελθόν. Μπορούμε, αντίθετα, να αποδεχτούμε τις αλλαγές και τις δυσκολίες (του πολέμου και της μάσκας περιλαμβανομένων) ως νέα πραγματικότητα και να προσπαθήσουμε να επιβιώσουμε. Στη δεύτερη περίπτωση έχουμε ελπίδες να προοδεύσουμε.

Σε κάθε περίπτωση, η στασιμότητα που επιδιώξαμε ως σήμερα αποκλείεται να παραμείνει. Ή θα προσπαθήσουμε να δρομολογήσουμε την προσαρμογή ή, αν την αρνηθούμε, θα καταρρεύσουμε (πάλι) με πάταγο. Ας θυμόμαστε, δε, πως ό,τι είναι να γίνει θα γίνει κατά κύριο λόγο με δανεικά και ότι τα δανεικά ποτέ δεν φτάνουν, αν δεν συνοδεύονται από δουλειά.