Δεν είναι στραβός ο γιαλός

Η κοπέλα μάς μιλάει με αισθησιακή φωνή, μας κοιτάζει λάγνα και ολίγον υπαινικτικά, σέρνει το δάχτυλο στα χείλη και κάπου εκεί σβήνουν τα φώτα. Στην επαναφορά, αντί να δούμε την τσόντα, όπως μας προϊδέασε η εισαγωγή, διαπιστώνουμε ότι πρόκειται για διαφήμιση σοκολάτας. Η διαφήμιση, όπως όλες, είναι άψογα γυρισμένη, ένα μικρό έργο τέχνης, όπως λέγεται συχνά. Αλλά θα μπορούσε να είναι εισαγωγή σε τσόντα. Διακριτικά και με τέχνη, πάντα!

Παλιότερα, ήταν η διαφήμιση γιαουρτιού, στην οποία πρωταγωνιστούσε μια ωραία γυναίκα, ντυμένη μόνο με ανδρικό πουκάμισο – το οποίο ανδρικό πουκάμισο αποτελεί την κλασική εμφάνιση σε πολλές σκηνές ταινιών, ρομαντικών ή μη, όταν στη διήγηση έχει προηγηθεί ερωτική επαφή.

Οι διαφημίσεις αυτού του είδους προβάλλονται σε ώρες υψηλής θεαματικότητας, ανάμεσα σε προγράμματα που επιτρέπεται να βλέπουν ανήλικοι. Το «επιτρέπεται» σε εισαγωγικά, διότι η σήμανση των προγραμμάτων αποτελεί σύσταση και την ευθύνη έχουν οι γονείς. Αλλά τι μπορούν να κάνουν οι γονείς όταν στο διάλειμμα ανώδυνων προγραμμάτων εμφανίζονται η «σοκολατίτσα» και το «γιαουρτάκι»;

Ενδεχομένως να θεωρηθεί αφελής η παρατήρηση, όταν το διαδίκτυο προσφέρει πλέον απεριόριστη πρόσβαση σε κάθε είδους θεάματα και συμπεριφορές και τα σχετικά εργαλεία βρίσκονται στη διάθεση και των ανηλίκων. Καθόλου αμελητέο το γεγονός ότι οι ενήλικες σε μεγάλο ποσοστό δεν ξέρουν να τα χειρίζονται και, κυρίως, δεν υποψιάζονται καν τις απεριόριστες δυνατότητες, τις οποίες όμως οι έφηβοι παίζουν στα δάχτυλα.

Η σημασία βρίσκεται στον συμβολισμό. Κανείς μας δεν έκλεισε την τηλεόραση όταν προβλήθηκε μια διαφήμιση αυτού του ύφους. Έμμεσα νομιμοποιήσαμε τη χρήση του ημίγυμνου ή του σεξουαλικού υπαινιγμού για εμπορικούς σκοπούς. Ουδείς, υποθέτω, εξήγησε μετά στον ανήλικο ότι το συγκεκριμένο θέαμα εμφανίζει συγκεκριμένα λάθη συμπεριφορών. Από τη στιγμή που το γυμνό, το ημίγυμνο και το υπαινικτικό γίνονται αποδεκτά ως μέσα προβολής προϊόντων, γίνονται προϊόντα και τα ίδια. Η προσέγγιση των κορμιών, η σωματική επαφή, υποτίθεται, συνιστά κορυφαία εκδήλωση, αν όχι την κορύφωση, ιδιωτικής επικοινωνίας μεταξύ ανθρώπων.

Μόνοι μας κατεβάσαμε τα όρια, μόνοι μας αφήσαμε τα πράγματα να εκφυλιστούν. Υποτίθεται ότι παλιότερα ήταν πιο ασφυκτικά, πιο υποκριτικά, πιο απάνθρωπα, και ότι τώρα απελευθερωθήκαμε. Το πιθανότερο είναι ότι απλώς βρήκαμε χώρο για περισσότερες καταχρήσεις και παρεκκλίσεις απενοχοποιημένα, στο όνομα κάποιας ελευθερίας. Άλλο η κοινωνική καταπίεση και υποκρισία, άλλο η απελευθέρωση που, αντί να εξυψώνει τα πράγματα, απλώς κατεβάζει τον πήχη και επιτρέπει ασυδοσία.

Τις προηγούμενες ημέρες, ταυτόχρονα με το ξεκίνημα των αποκαλύψεων των κακοποιήσεων στον αθλητισμό και κυρίως στο θέατρο, ξεκίνησε και η διαμάχη με βάση την ενσωμάτωση της κοινοτικής οδηγίας που επιβάλλει υποχρεώσεις στους παρόχους οπτικοακουστικών μέσων. Η κριτική εστιάστηκε στην υποτιθέμενη εφαρμογή τρομονόμου στην τέχνη. Η σχετική διατύπωση απαλείφθηκε, η τέχνη δεν κινδυνεύει πλέον από την αντιτρομοκρατική υπηρεσία, αλλά την ίδια στιγμή μάθαμε ότι (και) καλλιτέχνες μπορεί να είναι βιαστές. Θα περίμενε κανείς ότι η συζήτηση για τη μη προβολή θεαμάτων που προτρέπουν σε βία ή διακρίσεις θα πήγαινε και στη μη προβολή θεαμάτων που εμπορευματοποιούν το σεξ ή που το προβάλλουν λανθασμένα, ως καθημερινή δημόσια συμπεριφορά. Δεν μας πέρασε από το μυαλό. Όπως δεν μας περνάει από το μυαλό ότι η κορυφαία ανθρώπινη επαφή γίνεται, πρέπει να γίνεται, αποκλειστικά ιδιωτικά και ότι η δημόσια εκδήλωσή της την καθιστά πορνογραφία. Ότι η δημόσια προβολή της πορνογραφίας την καθιστά, αργά ή γρήγορα, αποδεκτή συμπεριφορά και αναπόφευκτα ανταλλάξιμη. Βέβαια, αξιολογικοί κανόνες συμπεριφοράς δεν είναι τελικά δυνατό να επιβληθούν με νόμο. Χρειάζεται άλλου είδους παιδεία και μια κοινωνία που να κινείται προς την ίδια κατεύθυνση. Αυτό μάλλον το έχουμε χάσει προ πολλού.

Μια ματιά στην τρέχουσα ειδησεογραφία καταδεικνύει, εδώ και χρόνια, ότι το ζήτημα της παιδεραστίας έχει, και στη χώρα μας, διαστάσεις. Μόλις την επομένη από τη σύλληψη του «γνωστού σκηνοθέτη» συνελήφθη και δάσκαλος ειδικής αγωγής για τον ίδιο λόγο. Κάποιες δημοσιευμένες στατιστικές καταγράφουν ένα περιστατικό παιδεραστίας ανά τρεις μέρες. Όταν τόσα είναι όσα φτάνουν στις Αρχές, φαντάζεται κανείς πόσα άλλα βρίσκονται από κάτω.

Ασκήθηκε δίωξη στον χώρο του θεάτρου για παιδεραστία, φημολογείται ότι θα ακολουθήσει κι άλλη. Υποτίθεται ότι σοκαριστήκαμε. Δεν είχαμε σοκαριστεί βέβαια από τις διαφημίσεις, ούτε ασχοληθήκαμε με την καθημερινή ειδησεογραφία περί παιδεραστίας, ούτε αξιολογήσαμε στο ενδιάμεσο ότι το γυμνό δεν μπορεί να εμφανίζεται οπουδήποτε, οποτεδήποτε, χωρίς όρους και χωρίς όρια. Μόνοι μας μεταφέραμε το ντύσιμο των σκυλάδικων στους εργασιακούς χώρους και το αποδεχτήκαμε ως κριτήριο αποδοχής. Το ότι υπάρχουν και στο θέατρο βιαστές και παιδεραστές δεν θα έπρεπε να αποτελεί λόγο έκπληξης, από τη στιγμή που υπάρχουν σε όλη την κοινωνία.

Το ότι τα σωματικά χαρίσματα και «θελήματα» αποτελούν μέσο ανέλιξης ή σύναψης ανταλλακτικών σχέσεων είναι τόσο παλιό όσο και ο άνθρωπος. Δεν υπάρχει λόγος να παριστάνουμε τους έκπληκτους. Δεν χρειάζεται όμως να νομιμοποιούμε τέτοιες συμπεριφορές επιδοκιμάζοντας ή θαυμάζοντας ανθρώπους που το μόνο ή το πιο προβεβλημένο προσόν τους είναι το ότι ξεγυμνώνονται δημόσια. Αφήνουμε πεδίο στους εφήβους, που εκ των πραγμάτων έχουν πολλά να μάθουν, να υιοθετούν στρεβλά πρότυπα και να αδυνατούν να κατανοήσουν, όταν έρθει η ώρα (πάντα έρχεται η ώρα), ότι δεν πρέπει να ενδώσουν με κανέναν τρόπο.

Η εκπλήρωση του ονείρου κάθε ανθρώπου, και κυρίως νέου, δεν είναι αυτοσκοπός, ούτε αξίζει να επιτυγχάνεται με κάθε κόστος. Κανενός ανθρώπου τα όνειρα δεν πραγματοποιήθηκαν στο ακέραιο και ίσως αυτό να ήταν και η αιτία που ορισμένοι προόδευσαν.

Βάζοντας όρια και προϋποθέσεις στη συμπεριφορά μας θυσιάζουμε, πάντα, κάποια πράγματα, αλλά διατηρούμε την ακεραιότητά μας. Πριν οδηγηθεί όμως ο καθένας μας στην ανάγκη να ορθώσει τείχος απέναντι σε καταχρηστικές συμπεριφορές και να «θυσιάσει όνειρα», σκόπιμο είναι ως σύνολο να αναθεωρήσουμε και να αξιολογήσουμε εκ νέου πτυχές της κοινωνικής ζωής που πήραν εντελώς λάθος κατεύθυνση.

Τις αποκαλύψεις ακολούθησε η συνήθης αμετροεπής κοινωνική «κατακραυγή». Χύδην και χυδαίως ύβρεις, κατάρες και κρεμάλες για τους παιδεραστές και πλήρης αγνόηση του γεγονότος ότι υπάρχει Δικαιοσύνη και μόνο μετά από αυτήν δικαιούμαστε να μιλήσουμε. Φυσιολογικά, οι κατηγορούμενοι θα φροντίσουν να ανταποδώσουν και θα μάθουμε σύντομα ποιος «το έκανε κατ’ επάγγελμα» και ποιος πήρε θέση και ρόλο με σεξουαλικό αντάλλαγμα. Ας μην υποκρίνεται ότι ενοχλείται όποιος ακούει τον κ. Κούγια να του μιλάει από τηλεοράσεως με τον ίδιο τρόπο και τα ίδια επιχειρήματα που ο «ενοχλημένος» χρησιμοποιεί για τον σκηνοθέτη. Στην αρένα δεν είναι πάντοτε βέβαιο ότι θα εξοντωθεί το θηρίο, ούτε ποιος ακριβώς είναι το θηρίο.

Ας προβληματιστούμε, χωρίς να εξαιρούμε εαυτούς, και για τα πρότυπα που υιοθετήσαμε και για τον τρόπο που αντιδρούμε ή, κυρίως, δεν αντιδρούμε κάθε φορά και για το πού θέλουμε να οδηγηθούμε.