Η Δικαιοσύνη είναι ο καθρέφτης μας - Free Sunday
Η Δικαιοσύνη είναι ο καθρέφτης μας

Η Δικαιοσύνη είναι ο καθρέφτης μας

Από τις 13 Μαρτίου του 2020 ο χώρος της Δικαιοσύνης πρακτικά αργεί. Την ημέρα εκείνη επιβλήθηκε η πρώτη αναστολή δραστηριοτήτων της, ταυτόχρονα με το «κλείδωμα» όλης της χώρας. Είχαν προηγηθεί έντονες ανακοινώσεις των δικαστικών ενώσεων, οι οποίες ζητούσαν άμεσο κλείσιμο, για λόγους προστασίας των παραγόντων της Δικαιοσύνης. Το ίδιο είχαν πράξει και οι δικαστικοί υπάλληλοι και, αφελώς, οι δικηγορικοί σύλλογοι. Τότε ήταν η αρχή του πανικού μπροστά στο άγνωστο.

Τα δικαστήρια ξαναμπήκαν σε πλήρη λειτουργία το τρίτο δεκαήμερο του Ιουνίου 2020, ενώ η χώρα «ξεκλείδωσε» την 1η Μαΐου. Οι δικαστικές διακοπές του Ιουλίου και του πρώτου δεκαπενθημέρου του Σεπτεμβρίου κόπηκαν και τα δικαστήρια λειτούργησαν πλήρως ως την πρώτη εβδομάδα του Νοεμβρίου, οπότε ξανάκλεισαν. Ειδικά στη Θεσσαλονίκη και σε ορισμένους νομούς της Βόρειας Ελλάδας, το κλείσιμο ξεκίνησε από τις 30 Οκτωβρίου. Τα δικαστήρια άνοιξαν πάλι στις 10 Μαΐου 2021. Το άνοιγμα είναι μερικό, διότι διεξάγονται μόνο πολιτικές δίκες (οικονομικές και προσωπικές διαφορές) και ελάχιστες ποινικές. Όλο το προηγούμενο διάστημα του κλεισίματος διεξάγονταν ακόμη πιο λίγες ποινικές δίκες και ένα 10% των αστικών.
Στις αρχές Νοεμβρίου, όταν η κυβέρνηση φάνηκε να μη θέλει να κλείσει εντελώς τα δικαστήρια, οι δικαστές και οι δικαστικοί υπάλληλοι κήρυξαν απεργία. Να θυμηθούμε ότι στις αρχές του τρέχοντος έτους οι δικαστικές ενώσεις απαίτησαν κατά προτεραιότητα εμβολιασμό των δικαστών, ως προϋπόθεση του ανοίγματος των δικαστηρίων. Να σημειώσουμε ότι οι δικαστικοί σχηματισμοί (εφετεία, πρωτοδικεία, ειρηνοδικεία και εισαγγελίες) είναι αυτοδιοίκητοι και ότι στους μεγαλύτερους από αυτούς οι διοικήσεις προκύπτουν με εκλογές μεταξύ των δικαστών. Οι δικαστικοί υπάλληλοι, ως δημόσιοι, υπάγονται στο υπουργείο Δικαιοσύνης.
Μετά από σχεδόν 15 μήνες ουσιαστικής απραξίας και ενώ ολόκληρη η χώρα απέκτησε τεράστια εμπειρία για τις επιπτώσεις και τη διαχείριση της πανδημίας, η Δικαιοσύνη επαναλειτούργησε (μερικώς έστω) ως να μη μεσολάβησε τίποτα.
Όλα τα ακροατήρια παρέμειναν προγραμματισμένα να ξεκινήσουν τις ίδιες ώρες, μεταξύ εννέα και δέκα το πρωί κατά περίπτωση, όπως γινόταν και πριν από την πανδημία. Σε πολλά ακροατήρια κλήθηκαν δεκάδες άνθρωποι, δικηγόροι και διάδικοι, να βρίσκονται την ώρα έναρξης στην αίθουσα, χωρίς να προηγηθεί κατανομή των υποθέσεων στον χρόνο, όπως γινόταν και πριν από την πανδημία.
Εκατοντάδες άνθρωποι χρειάστηκε να βρεθούν σε κλειστό κτίριο, όσο μεγάλο κι αν είναι αυτό, και να συνωστιστούν, επειδή σχεδόν κανείς δεν επιθυμεί να ορίσει ραντεβού για δίκες.
Πολλές δικαστικές αίθουσες οριοθετήθηκαν με κατανομή 50% του χώρου για τους δικάζοντες και 50% για τους λοιπούς παράγοντες της δίκης. Παλιότερα η οριοθέτηση γινόταν με κορδέλες της τροχαίας, οι οποίες αποσύρθηκαν, μετά από κατακραυγή.
Κατανομή των υποθέσεων κατά χρονικά διαστήματα σημαίνει ότι οι δικάζοντες και οι γραμματείς πρέπει να μείνουν στη θέση τους για ολόκληρη την ημέρα. Στρίμωγμα των υποθέσεων (και των διαδίκων) στην έναρξη της ημέρας μπορεί να σημαίνει ότι η δικάσιμος ίσως λήξει πολύ πριν από το μεσημέρι.
Μεταφορά της ώρας συνεδρίασης ορισμένων ακροατηρίων για απογευματινή ώρα, ή επέκταση ωραρίου, δεν συζητήθηκε καν. Δεν προβλέπεται τέτοια κατάσταση στο Δημόσιο. Η κυβέρνηση δεν τόλμησε να τη νομοθετήσει. Ούτε οι δικηγορικοί σύλλογοι τα διεκδίκησαν, μπορείτε να φανταστείτε γιατί. Κατά τα λοιπά, ο συνωστισμός κρίνεται επικίνδυνος.
Στο Δικαστικό Μέγαρο Θεσσαλονίκης (αναφέρω ως παράδειγμα), σε μια γωνία διαδρόμων δευτέρου ορόφου, χωρίς κανέναν απολύτως αερισμό (το πλησιέστερο παράθυρο απέχει δέκα μέτρα), σε απόσταση γραμμική τριών μέτρων υπάρχουν τρεις θυρίδες, στις οποίες κατατίθενται όλα τα δικόγραφα των αστικών υποθέσεων. Αναγκαστικά, διασταυρώνονται οι ουρές και οι αναγκαίες αποστάσεις ασφαλείας είναι απολύτως αδύνατο να τηρηθούν. Η κατάθεση ενός δικογράφου έχει μέσο χρόνο διαδικασίας 5-10 λεπτά. Συνεπώς οι ουρές είναι μόνιμες και πλέον θα είναι μεγάλες. Επί σχεδόν ενάμιση χρόνο, ουδείς σκέφτηκε να μετακινήσει τις θυρίδες αυτές σε άλλα σημεία, ώστε να μην επικρατεί συνωστισμός. Έστω να διαφοροποιήσει τον τρόπο κατάθεσης (π.χ. άμεση παραλαβή χωρίς έλεγχο και παράδοση την επόμενη μέρα), ώστε να τελειώνει νωρίτερα και να μη σχηματίζονται ουρές.
Όλα αυτά, τα απολύτως εξειδικευμένα για τον κλάδο της Δικαιοσύνης, ίσως φαίνονται αδιάφορα. Μαρτυρούν όμως μια παθολογία, η οποία καθρεφτίζει το κράτος και την κοινωνία μας. Όταν η κυβέρνηση νομοθετεί κλείσιμο και πληρώνει, όλοι αισθάνονται ικανοποιημένοι. Όταν οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να αυτενεργήσουν, να ζοριστούν, να προσφέρουν κάτι παραπάνω από το συνηθισμένο, να δείξουν και λίγο φιλότιμο, τότε ανακαλύπτουν την υπηρεσιακή τάξη και αρνούνται να βγουν από τα καλούπια. Ποιος θα τους κουνήσει άλλωστε; Είναι πιο εύκολο να φωνάζει κανείς «τι κάνει η κυβέρνηση;» παρά να αναλάβει πρωτοβουλία που τον ξεβολεύει.
Η κυβέρνηση έκοψε και φέτος τις δικαστικές διακοπές, αλλά μόνο κατά τις 15 ημέρες του Σεπτεμβρίου. Συνάντησε την έντονη αντίδραση των δικαστικών ενώσεων, διότι υποτίθεται ότι η κίνηση αυτή υποκρύπτει την τάση μονιμοποίησης της συρρίκνωσης του χρόνου των δικαστικών διακοπών (οι οποίες κανονικά εκτείνονται από 1/7 έως 15/9 κάθε έτους). Μετά από 15 μήνες υπολειτουργίας και ενώ οι ζωές πολλών ανθρώπων έχουν διαλυθεί, διότι εξαρτώνται από την έκβαση δικών που δεν έγιναν, το ζητούμενο είναι να μη θιγούν κεκτημένα. Οι κακοί κέρδισαν δύο χρόνια ατιμωρησίας, οι καλοί έχασαν δύο χρόνια ώσπου να βρουν το δίκιο τους. Και βλέπουμε.
Οι δικηγορικοί σύλλογοι (ΝΠΔΔ σύμβουλοι της κυβέρνησης εκ του θεσμικού τους ρόλου), τα μέλη των οποίων πρακτικά είναι άνεργοι επί έναν και πλέον χρόνο, ουδέποτε κατάρτισαν οι ίδιοι ή εισηγήθηκαν και διεκδίκησαν ένα ολοκληρωμένο σχέδιο λειτουργίας της Δικαιοσύνης μέσα στην πανδημία, χωρίς διακοπή. Σε μια αίθουσα 100 τετραγωνικών μπορούσαν με αραιωμένα ραντεβού να γίνονται κάθε είδους δίκες, αστικές και ποινικές, με αριθμό παραγόντων έως επτά. Μπορούσε να ζητηθεί και η συνδρομή ειδικών επιστημόνων, που θα εξειδίκευαν τις βασικές οδηγίες του ΕΟΔΥ. Θα έπρεπε όμως να ξεβολευτούν πολλοί και να υπάρξουν δημιουργικές συγκρούσεις.
Αυτή περίπου είναι η αντίδραση μιας από τις ελίτ της ελληνικής κοινωνίας στο φαινόμενο της πανδημίας. Αν υποτεθεί ότι οι ελίτ βρίσκονται στην πρωτοπορία και δίνουν το καλό παράδειγμα, τότε πρέπει να ψαχτούμε. Τι θα μπορούσαμε να απαιτήσουμε από τους υπόλοιπους, οι οποίοι γράμματα και νόμους δεν γνωρίζουν και αρμόδιοι, εκ του ρόλου και των σπουδών τους, να ρυθμίσουν συμπεριφορές (ίδιες και αλλότριες) δεν είναι;
Πλήρης λειτουργία της Δικαιοσύνης δεν αναμένεται πριν από τον Ιούνιο, αλλά τον Ιούλιο αρχίζουν οι δικαστικές διακοπές. Η πανδημία ανέδειξε με τρόπο εμφαντικό ένα κοινό μυστικό: ουδείς ενδιαφέρεται ή μπορεί να εξασφαλίσει ένα ελάχιστο παραγόμενο αποτέλεσμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η μανούλα-αρνήτρια του Ευόσμου, η οποία διώχθηκε μεν, αλλά η δίκη της δεν έγινε… λόγω πανδημίας! Πρέπει, κάποτε, να ανησυχήσουμε και να αναζητήσουμε το αποτέλεσμα που εξυπηρετεί την κοινωνία και όχι τη συντεχνία.