Το ΠΑΣΟΚ δεν είναι ακόμη εδώ

Το 1981, το σύνθημα που δονούσε την ατμόσφαιρα ήταν το «ο λαός δεν ξεχνά τι σημαίνει Δεξιά». Από κοντά και ο Τέρενς Κουίκ και πολλοί άλλοι, που μιλούσαν τότε στα δελτία ειδήσεων για το «ΠΑΣΟΚ και τις λοιπές δημοκρατικές δυνάμεις». Κυρίαρχη πολιτική, η φροντίδα «των μη προνομιούχων». Το ΠΑΣΟΚ, αντίθετα, πριν εκλεγεί, στα «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο» απόλαυσε τη ροή των κοινοτικών κονδυλίων (μόλις είχαμε ενταχθεί) και του εξωτερικού δανεισμού και έφτασε στα όρια της χρεοκοπίας. Στο μεταξύ «ο κοσμάκης χόρτασε ψωμάκι». Οι βάσεις της χρεοκοπίας τέθηκαν τότε, κυρίως γιατί διαμορφώθηκε η συνείδηση ότι μπορούμε να περνάμε καλά, μη ρωτώντας από πού έρχεται το χρήμα και εφαρμόζοντας το χριστιανικό «μη μεριμνάτε για την αύριο», διαστρεβλωμένο βέβαια!

Ο Κωνσταντίνος Σημίτης μάζεψε την κατάσταση το 1985, εφαρμόζοντας πρόγραμμα σταθεροποίησης. Λιτότητα το έλεγαν τότε. Ακολούθησε το 1987 το «Τσοβόλα, δώσ’ τα όλα». Ο κ. Σημίτης ήταν που, μια δεκαετία αργότερα, υλοποίησε τη δεύτερη μεγάλη στρατηγική επιλογή (η πρώτη ήταν η ένταξη στην ΕΟΚ) της εισόδου στο ευρώ. Το ΠΑΣΟΚ βέβαια ήταν, και τότε, εκεί και η παρουσία του συμπυκνώθηκε στην τύχη που είχε ο Άκης Τσοχατζόπουλος. Η τεχνοκρατική και συνετή πολιτική Σημίτη, για να επιβιώσει, έδωσε χώρο στο βαθύ και αχόρταγο κόμμα. «Αυτή είναι η Ελλάδα», είχε πει κάποια στιγμή ο κ. Σημίτης, περιγράφοντας, ολίγον κυνικά, μια σκληρή πραγματικότητα, τα απόνερα της οποίας βιώσαμε στα χρόνια της χρεοκοπίας. Κανείς δεν σώζεται αν δεν θέλει, θα συμπλήρωνε κάποιος.

Το ΠΑΣΟΚ, εντέλει, υπήρξε ένα βαθιά λαϊκιστικό κόμμα, το οποίο όμως δεν θα μπορούσε να επιβιώσει στον χρόνο, εάν δεν είχε στις τάξεις του και απολύτως σοβαρούς και προσηλωμένους στον στόχο ανθρώπους. Ήταν, άλλωστε, μαζικό κόμμα. Όποτε επικράτησε η λαϊκιστική του εκδοχή, τα αποτελέσματα ήταν άσχημα. Απόδειξη, το τέλος που κόντεψε να έχει: Όταν ο Γεώργιος Α. Παπανδρέου εξελέγη με το σύνθημα «λεφτά υπάρχουν», την ώρα που ο Κώστας Καραμανλής απέρχονταν («παρέδιδε» έλεγαν οι δικοί του) υποσχόμενος λιτότητα, υπέστη στην πραγματικότητα στρατηγική ήττα. Ήττα από την οποία δεν έχει συνέλθει ακόμη, έχοντας διώξει και ικανά στελέχη. Καθόλου τυχαία, σοβαρή ζημιά υπέστη, αμέσως μετά, και η αντιμνημονιακή ΝΔ, έχοντας προσχωρήσει στον λαϊκισμό. Τα κατάγματα, όμως, που υπέστη το ΠΑΣΟΚ μετά το αλλοπρόσαλλο «λεφτά υπάρχουν» αποδείχθηκαν ως σήμερα ανίατα.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης εξελέγη έχοντας, ευφυώς και ορθά, υπερβεί το δίλημμα «δεξιά - αριστερά» και ορίζοντας ως αντίπαλό του τον λαϊκισμό, δημιουργώντας «μέτωπο λογικής» και υποσχόμενος «συμφωνία αλήθειας». Η επιλογή βρήκε ανταπόκριση στην κοινωνία, το απέδειξαν οι προηγούμενες εκλογές. Το απέδειξε περισσότερο η συμμετοχή επιφανών, πλην αποστασιοποιημένων, στελεχών του ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνησή του. Οι ιδέες δεν εξαφανίζονται. Απλώς, όταν δεν βρίσκουν πεδίο ανάπτυξης σε έναν χώρο, είτε μετακινούνται είτε αυτονομούνται. Από τη στιγμή που η αυτονόμηση δεν είναι εύκολη, έτσι όπως είναι δομημένο το πολιτειακό και κομματικό μας σύστημα, η μετακίνηση ήταν η μόνη επιλογή.

Στα διλήμματα που έθεσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης πριν από τις εκλογές και στην πολιτική που εφαρμόζει μετά οφείλουμε να αποδεχθούμε πως το ΚΙΝΑΛ, τέως ΠΑΣΟΚ, στάθηκε αρκετά καλά. Το θέμα ήταν και παραμένει έως σήμερα ότι δεν έχει καταφέρει να τα υπερβεί. Η ιστορία του ΠΑΣΟΚ δείχνει ότι «η μεγάλη δημοκρατική παράταξη» έχει σοβαρά προβλήματα στο να υπερβεί τον εαυτό της κυρίως και να φύγει μπροστά. Η νοσταλγία του μεγάλου ΠΑΣΟΚ του Αντρέα (με Τ παρακαλώ) καταλήγει ως νοσταλγία του λαϊκισμού και εν μέρει της διαφθοράς. Είναι καταστάσεις που εκ των πραγμάτων έχουν ξεπεραστεί από την κοινωνία. Ορισμένες φορές, τα στελέχη του χώρου δείχνουν σαν να ντρέπονται να αποδεχθούν ότι κάποια πράγματα σήμερα έχουν αλλάξει. Με πρώτο και καλύτερο το ότι «μεγάλη δημοκρατική παράταξη» είναι και η Νέα Δημοκρατία. Ότι δεν υπάρχει μονοπώλιο του «προοδευτισμού». Άλλωστε, πολλά από τα στελέχη του, που το αποδέχθηκαν, πέρασαν «απέναντι». Ότι η κοινωνία ωρίμασε αρκετά και βασανιστικά μετά τη δεκαετή χρεοκοπία και απαιτεί λογική, αποτελεσματικότητα και χαμηλούς τόνους. Σήμερα έχουμε τρία ΠΑΣΟΚ: αυτό που πήγε στον ΣΥΡΙΖΑ, αυτό που πήγε στη ΝΔ και αυτό που έμεινε στη θέση του. Αυτό που έμεινε στη θέση του πρέπει να πάψει να κοιτάει δεξιά και αριστερά και να φύγει μπροστά. Ο χρόνος θα το δικαιώσει, χώρος ζωτικός υπάρχει και δεν βρίσκεται ούτε δεξιά ούτε αριστερά. Βρίσκεται στο τεράστιο κενό που υπάρχει στην αντιπολίτευση και πρέπει να καλυφθεί με σοβαρότητα. Εκ των πραγμάτων «δεξιόστροφα», διότι οι αριστεροί μύθοι έχουν ξεπεραστεί και παγκοσμίως και στην Ελλάδα. Σοσιαλισμός, δηλαδή κομμουνισμός παραλλαγμένος, δεν υπάρχει πουθενά πια. Όχι στις φιλελεύθερες κοινωνίες του κράτους δικαίου.

Εάν το 2019 γίνονταν εκλογές με την απλή αναλογική που ψήφισε ο ΣΥΡΙΖΑ, οποιαδήποτε εκδοχή κυβέρνησης, πλην συνεργασίας ΝΔ - ΣΥΡΙΖΑ, προϋποθέτει συμμετοχή του ΚΙΝΑΛ. Το ίδιο περίπου θα ισχύει και στις επόμενες εκλογές. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως το ΚΙΝΑΛ, ως απαραίτητος κυβερνητικός εταίρος, έχει τεράστια ισχύ. Αρκεί να αποβάλει τα συμπλέγματα (ελληνιστί «κόμπλεξ»). Ο τόπος χρειάζεται σοβαρές προτάσεις και όραμα. Όραμα το οποίο μπορεί να υλοποιηθεί και μέσα από κυβερνήσεις συνεργασίας και προγραμματικές συγκλίσεις, όπως γίνεται σε όλο τον κόσμο.

Λέγεται ότι η απλή αναλογική είναι η νάρκη που άφησε πίσω του ο ΣΥΡΙΖΑ. Σωστά, εφόσον θεωρούμε ότι μόνο η ΝΔ μπορεί να προσφέρει σταθερότητα, έναντι των έξαλλων και μακράν αποτυχημένων επαναστατών της Αριστεράς (των κομμουνιστών δηλαδή). Στην πραγματικότητα, ιδίως όσο ο ΣΥΡΙΖΑ αρκείται στο να βρίζει το «κράτος της Δεξιάς του Κούλη», αφήνει χώρο σε ένα σοβαρό κόμμα της αντιπολίτευσης να αναπτυχθεί και να γίνει και κυβερνητικός εταίρος αύριο. Γι’ αυτό υπάρχουν τα κόμματα, για να κυβερνούν. Ουδείς είπε ότι μόνο τα αυτοδύναμα πρέπει να κυβερνούν.

Ο ΣΥΡΙΖΑ με την αναλογική έσκαψε τον λάκκο για να πέσει μέσα πρώτα το ΚΙΝΑΛ και, λιγότερο, η ΝΔ. Αν το ΠΑΣΟΚ αφήσει πίσω του τα «ο λαός δεν ξεχνά τι σημαίνει Δεξιά» και τα γλαφυρά του παρελθόντος, θα χρειαστεί λίγος χρόνος, αλλά στο τέλος μέσα στον λάκκο θα πέσει ο ΣΥΡΙΖΑ. Αυτός είναι ο αντίπαλός του σήμερα. Ο δρόμος δεν θα είναι σύντομος, αλλά θα είναι ασφαλής.

Ίσως πρώτο μέλημα της νέας ηγεσίας θα πρέπει να είναι το να ξεχαστεί το ΠΑΣΟΚ και ως όνομα και ως νοοτροπία. Να φύγει μπροστά. Να γεμίσει τον αντιπολιτευτικό χώρο με σοβαρότητα, τεχνοκρατισμό και ηρεμία. Τα αλισβερίσια με τους έξαλλους υβριστές, μόνο απωθητικά μπορούν να λειτουργήσουν. Η κοινωνία θέλει την ηρεμία, και αυτό θα είναι το διακύβευμα στις εκλογές, στις επόμενες, στις μεθεπόμενες και στις απώτερες.