Στο Δουβλίνο με το βλέμμα στο μέλλον

Από τις 2 ως τις 4 Ιουνίου του 2022 πραγματοποιήθηκε στο Δουβλίνο το συνέδριο των Ευρωπαίων Φιλελευθέρων (ALDE). Πήρα μέρος και είχα την ευκαιρία να διαπιστώσω ότι οι Φιλελεύθεροι πρωταγωνιστούν στην ευρωπαϊκή ενοποίηση και πως η οικονομία της Ιρλανδίας –50 χρόνια μετά την ένταξή της στην τότε ΕΟΚ– έχει «απογειωθεί».

Μακρόν και Φιλελεύθεροι

Μετά την αποχώρησή μου από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) έγινα δεκτός με ενθουσιασμό από την πολιτική ομάδα του Renew Europe σαν ο 103ος ευρωβουλευτής της.

Μετά το ΕΛΚ και την ομάδα των Σοσιαλιστών, το Renew Europe είναι η τρίτη σε μέγεθος πολιτική ομάδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Είναι στρατηγικά τοποθετημένη στο κέντρο και την κεντροαριστερά, με αποτέλεσμα να παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της πλειοψηφίας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Το Renew Europe έχει μεγαλύτερη επιρροή στις ευρωπαϊκές εξελίξεις απ’ ό,τι το ΕΛΚ, παρά το γεγονός ότι το τελευταίο έχει τους περισσότερους ευρωβουλευτές.

Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι το Renew Europe στηρίζεται στη συνεννόηση του προέδρου της Γαλλίας, Μακρόν, και του πρωθυπουργού της Ολλανδίας, Ρούτε. Ο πρώτος εξασφάλισε πρόσφατα τη δεύτερη πενταετία στην προεδρία της Γαλλικής Δημοκρατίας και ο δεύτερος έχει συμπληρώσει δέκα χρόνια στην πρωθυπουργία της Ολλανδίας, με αποτέλεσμα να θεωρείται ο πιο έμπειρος φιλοευρωπαίος πολιτικός που πρωταγωνιστεί στις εξελίξεις. Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Όρμπαν, έχει μεγαλύτερη κυβερνητική εμπειρία, εφόσον εξασφάλισε την 5η τετραετία στην εξουσία, αλλά είναι εκφραστής του ευρωσκεπτικισμού.

Στα κόμματα του Renew Europe ανήκουν επίσης οι πρωθυπουργοί της Ιρλανδίας, του Βελγίου, του Λουξεμβούργου και της Εσθονίας.

Αντίθετα, το ΕΛΚ, μετά την αποχώρηση της Μέρκελ από την καγκελαρία και την ήττα των Γερμανών Χριστιανοδημοκρατών στις βουλευτικές εκλογές, έχει ξεμείνει από ισχυρούς πρωθυπουργούς με πρωταγωνιστικό ρόλο στις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Στα κόμματα του ΕΛΚ ανήκουν οι πρωθυπουργοί της Ελλάδας, της Αυστρίας, της Λιθουανίας, της Ρουμανίας, της Λετονίας, της Κροατίας και ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Με το αυστριακό Λαϊκό Κόμμα να είναι πολιτικά τραυματισμένο μετά το σκάνδαλο που οδήγησε στην παραίτηση του καγκελάριου Κουρτς –«αστέρα» του ΕΛΚ– ο ισχυρότερος εκπρόσωπος της ευρωπαϊκής κεντροδεξιάς στην εξουσία είναι ο πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης.

Πρόσφατα προσχώρησε στο Renew Europe και ο μεταρρυθμιστής νέος πρωθυπουργός της Βουλγαρίας, Κίριλ Πέτκοφ, ο οποίος έκανε την εκλογική έκπληξη και έβαλε οριστικό τέλος στην πολιτική κυριαρχία του Μπορίσοφ, το κόμμα του οποίου συμμετέχει στο ΕΛΚ. Η στροφή της Βουλγαρίας από το ΕΛΚ προς το Renew Europe έχει ξεχωριστή σημασία γιατί θεωρείται μία από τις πιο διεφθαρμένες χώρες της Ε.Ε. Μέχρι το 2021 ήταν η χώρα με τη χειρότερη κατάταξη στην Ε.Ε. των «27» σε ζητήματα ελευθερίας των ΜΜΕ, με βάση την κατάταξη της ετήσιας έκθεσης των Δημοσιογράφων χωρίς Σύνορα. Δυστυχώς, τη θλιβερή πρωτιά σε ζητήματα περιορισμού της ελευθερίας των ΜΜΕ έχει πλέον –σύμφωνα πάντα με την ίδια έκθεση– η Ελλάδα με πολιτική ευθύνη της κυβέρνησης Μητσοτάκη.

Στο συνέδριο του Δουβλίνου συμμετείχα για να συναντήσω κορυφαία πολιτικά, κυβερνητικά στελέχη των Ευρωπαίων Φιλελευθέρων και για να γνωρίσω καλύτερα τις πολιτικές τους θέσεις σε ζητήματα μεγάλου ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος.

Περισσότερη Ευρώπη

Η βασική θέση που υποστηρίζουν οι Ευρωπαίοι Φιλελεύθεροι και το γαλλικό κόμμα «Αναγέννηση», το οποίο στηρίζει τον πρόεδρο Μακρόν, είναι υπέρ της περισσότερης Ευρώπης.

Θεωρούμε ότι για να υπάρξουν ευρωπαϊκές λύσεις σε όλα τα μεγάλα ζητήματα πρέπει να προχωρήσουμε στην κατεύθυνση της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Κοινή πολιτική στην Άμυνα, στην Ενέργεια, στην Υγεία και σε άλλους τομείς στρατηγικής σημασίας.

Αυτό δεν καταργεί τις διαφοροποιήσεις και τις αντιθέσεις μεταξύ των ηγετικών στελεχών και των κομμάτων του Renew Europe. Για παράδειγμα, ο Μακρόν και οι υποστηρικτές του στη Γαλλία πιέζουν υπέρ μιας πιο χαλαρής δημοσιονομικής πολιτικής και αύξησης των πόρων του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού. Αντίθετα, ο Φιλελεύθερος πρωθυπουργός της Ολλανδίας, Ρούτε, θεωρείται ο ηγέτης των λεγόμενων «φειδωλών», οι οποίοι είναι υπέρ μιας αυστηρότερης δημοσιονομικής πολιτικής και αντιτίθενται, προς το παρόν, στις προσπάθειες για αύξηση των πόρων του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού και για πρόσθετο κοινό ευρωπαϊκό δανεισμό πέρα από την κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης.

Επίσης, ο Μακρόν και η γαλλική προεδρία του Συμβουλίου, που φτάνει στο τέλος της, στηρίζουν δυναμικά την αναθεώρηση των Συνθηκών για να μπορέσει να απαντήσει η Ε.Ε. στις προκλήσεις, ενώ η Ολλανδία αντιτίθεται στην αλλαγή των Συνθηκών.

Γαλλία και Ολλανδία πρωταγωνίστησαν το 2004 στην απόρριψη του Ευρωσυντάγματος, η υιοθέτηση του οποίου θα είχε ανοίξει τον δρόμο στην πολιτική ένωση της Ευρώπης και στην αποτελεσματικότερη κοινή αντιμετώπιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε σήμερα.

Ιδιαίτερα θετική εξέλιξη του συνεδρίου των Φιλελευθέρων στο Δουβλίνο ήταν η επισημοποίηση της στροφής του κεντρώου πρωθυπουργού της Ιρλανδίας, Μάικλ Μάρτιν, υπέρ της αναθεώρησης των Συνθηκών.

Γενικότερα, υπάρχει μία δυναμική υπέρ της περισσότερης Ευρώπης ακόμη και σε χώρες που μέχρι σήμερα είναι εξαιρετικά προσεκτικές έως διστακτικές στην ευρωπαϊκή πολιτική τους. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Δανίας, η οποία είχε αυτοεξαιρεθεί στο παρελθόν από τη συμμετοχή στο ευρώ και την κοινή ευρωπαϊκή άμυνα. Υπήρξε εντυπωσιακή μεταστροφή της κοινής γνώμης της Δανίας εξαιτίας της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και έτσι εγκρίθηκε η συμμετοχή της, με δημοψήφισμα και πλειοψηφία δύο τρίτων, στην κοινή ευρωπαϊκή άμυνα.

Της φιλοευρωπαϊκής στροφής της Δανίας ηγείται η αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Βεστάγκερ, από τα κορυφαία πολιτικά στελέχη του Renew Europe. Η κεντρική ομιλία της έγινε δεκτή με ενθουσιασμό στο συνέδριο των Ευρωπαίων Φιλελευθέρων και για έναν πρόσθετο λόγο. Είναι η προσωπικότητα που ενέπνευσε τους δημιουργούς της επιτυχημένης τηλεοπτικής σειράς Μπόργκεν, που το Netflix μόλις άρχισε να προβάλει τον τρίτο κύκλο επεισοδίων.

Τα μεγάλα θέματα

Τα μεγάλα θέματα που αναλύθηκαν στο συνέδριο των Ευρωπαίων Φιλελευθέρων στο Δουβλίνο ήταν:

Ο πόλεμος στην Ουκρανία και γενικότερα η επιθετική στρατηγική του Πούτιν και πώς πρέπει να απαντηθεί. Το κόμμα του προέδρου Ζελένσκι έχει προσχωρήσει στους Ευρωπαίους Φιλελευθέρους, ενώ στο ΕΛΚ ανήκει το κόμμα του πρώην προέδρου Ποροσένκο, εκ των ολιγαρχών της Ουκρανίας.

Στην αλληλεγγύη των Ευρωπαίων Φιλελευθέρων δεν υπάρχουν όρια για την κυβέρνηση και στον λαό της Ουκρανίας και είναι ισχυροί υποστηρικτές της ένταξης της χώρας στην Ε.Ε. Στο συνέδριο μίλησε η αντιπρόεδρος της κυβέρνησης της Ουκρανίας, Όλγκα Στεφανίσινα, η οποία παρουσίασε την κρισιμότητα της κατάστασης και ευχαρίστησε τους περίπου 900 σύνεδρους για την έμπρακτη αλληλεγγύη των κυβερνήσεων και των κομμάτων τους.

Άλλο μεγάλο θέμα που συζητήθηκε, σε σχέση με τον πόλεμο της Ουκρανίας και τις κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας, ήταν η ενεργειακή κρίση και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο με τη βοήθεια της επιτάχυνσης της πράσινης μετάβασης.

Εξαιρετική σημασία έδωσαν οι σύνεδροι και στα ζητήματα ελευθερίας των ΜΜΕ και τον σεβασμό των ευρωπαϊκών κανόνων του κράτους Δικαίου. Οι Ευρωπαίοι Φιλελεύθεροι δίνουν απόλυτη προτεραιότητα στην ποιοτική, συμμετοχική διάσταση της Δημοκρατίας. Δίνουν σκληρή πολιτική μάχη κατά ευρωπαϊκών κυβερνήσεων που κινούνται με την πολιτική τους σε αντίθετη κατεύθυνση, όπως είναι οι Συντηρητικές κυβερνήσεις της Ουγγαρίας και της Πολωνίας.

Ενδιαφέρουσες συζητήσεις

Στο συνέδριο διοργανώθηκαν εξαιρετικά ενδιαφέρουσες συζητήσεις μεταξύ πολιτικών στελεχών και ειδικών. Πήρα μέρος σε δύο από αυτές.

Η πρώτη αφορούσε το προσφυγικό-μεταναστευτικό που σχετίζεται με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Περισσότερα από 5 εκατομμύρια Ουκρανοί έχουν καταφύγει σε γειτονικές χώρες, ενώ 4-5 εκατομμύρια Ουκρανοί έχουν μετακινηθεί στο εσωτερικό της Ουκρανίας σε αναζήτηση σχετικής ασφάλειας.

Το παράδειγμα της καλής υποδοχής των προσφύγων δίνει η Πολωνία. Εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες έχουν γίνει δεκτοί στα σπίτια Πολωνών, σαν φιλοξενούμενοι, ενώ η τοπική αυτοδιοίκηση συμβάλλει –και με τη χρηματοδότηση της Ε.Ε.– στην αντιμετώπιση των άμεσων αναγκών των τριών εκατομμυρίων Ουκρανών που υπολογίζεται ότι βρίσκονται στην Πολωνία. Ακόμη και η Συντηρητική κυβέρνηση έχει ξεπεράσει τη γενική αντίθεσή της στους πρόσφυγες και μετανάστες στο όνομα της αλληλεγγύης προς την Ουκρανία στον αγώνα κατά του ρωσικού επεκτατισμού.

Τις θετικές εκτιμήσεις για την υποδοχή των προσφύγων από την Ουκρανία –κατά 90% γυναίκες και παιδιά, εφόσον οι άνδρες 18-65 ετών είναι δεσμευμένοι στον πατριωτικό αγώνα κατά των Ρώσων εισβολέων– μετριάζει ο προβληματισμός για το φθινόπωρο. Προβλέπεται δύσκολο, εφόσον όπως όλα δείχνουν παραταθεί η αναμέτρηση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, γιατί θα πρέπει να ενταχθούν τα παιδιά από την Ουκρανία στο εκπαιδευτικό σύστημα της Πολωνίας. Η Συντηρητική κυβέρνηση δεν έχει αναλάβει ακόμη τις οικονομικές υποχρεώσεις που της αναλογούν, αφήνοντας τον σχετικό λογαριασμό κυρίως στην τοπική αυτοδιοίκηση.

Αξιοποίησα την ευκαιρία για να τονίσω ότι η Ε.Ε. πρέπει να αξιοποιήσει τη θετική αντιμετώπιση των προσφύγων από την Ουκρανία για να προχωρήσει στην υιοθέτηση και στην εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης πολιτικής για το προσφυγικό και το μεταναστευτικό. Διαφορετικά, υπάρχει ο κίνδυνος να βρεθούμε αντιμέτωποι με δυσάρεστες εξελίξεις και διαφορετικά «μέτωπα» στο προσφυγικό-μεταναστευτικό εξαιτίας της πολιτικής του Ερντογάν. Υποστήριξα ότι ηγέτες σαν τον Λουκασένκο, τον Πούτιν και τον Ερντογάν δίνουν στο προσφυγικό-μεταναστευτικό διαστάσεις υβριδικού πολέμου και γι’ αυτό πρέπει να είμαστε ενωμένοι και αποτελεσματικοί.

Η δεύτερη συζήτηση στην οποία πήρα μέρος στα πλαίσια του συνεδρίου των Ευρωπαίων Φιλελευθέρων αφορούσε στις ευρωατλαντικές σχέσεις. Η πολιτική του προέδρου Μπάιντεν σε ό,τι αφορά την άμυνα της Ουκρανίας και γενικότερα την ασφάλεια της Ε.Ε. έναντι της Ρωσίας, αξιολογήθηκε ιδιαίτερα θετικά.

Οι Ευρωπαίοι όμως θα πρέπει να κάνουμε περισσότερα για την άμυνα και την ασφάλειά μας γιατί το πολιτικό σκηνικό αλλάζει στις ΗΠΑ. Δεν πρέπει να είμαστε τόσο εξαρτημένοι από τις επιλογές των Αμερικανών συμμάχων και πρέπει να στηριζόμαστε περισσότερο στις δικές μας δυνάμεις, στα πλαίσια της λεγόμενης ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας. Αυτή είναι η σωστή ανάλυση, πρέπει όμως να καλυφθεί τεράστια απόσταση για να μετατραπεί σε ευρωπαϊκή πολιτική.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών που πήραν μέρος στη σχετική συζήτηση, το πιθανότερο είναι ότι στις εκλογές του Νοεμβρίου 2022 οι Δημοκρατικοί θα χάσουν την πλειοψηφία στη Γερουσία και στο Κογκρέσο. Αυτό σημαίνει ότι θα περιοριστεί η ελευθερία κινήσεων του προέδρου Μπάιντεν, εφόσον τα νομοθετικά σώματα θα ελέγχονται από τους Ρεπουμπλικάνους.

Δεν αναμένεται πάντως αλλαγή στάσης στο θέμα της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, αφού παρατηρείται σύγκλιση μεταξύ Ρεπουμπλικανών και Δημοκρατικών. Οι προτάσεις του προέδρου Μπάιντεν για εξαιρετικά σημαντική οικονομική και στρατιωτική βοήθεια ύψους 40 δισ. δολαρίων αντιμετωπίστηκαν, σε γενικές γραμμές, θετικά απ’ όλους.

Πιο σύνθετη δείχνει η κατάσταση σε ό,τι αφορά τις προεδρικές του 2024. Ο Μπάιντεν είναι έμπειρος αλλά σε αρκετές περιπτώσεις δείχνει κουρασμένος. Ο Τραμπ αυτοπροβάλλεται σαν ισχυρός διεκδικητής της προεδρίας, αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι χάνει έδαφος στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα και στην κοινή γνώμη.

Η αβεβαιότητα σε σχέση με τις πολιτικές εξελίξεις στις ΗΠΑ είναι ένα ακόμη επιχείρημα υπέρ της ενίσχυσης της κοινής ευρωπαϊκής προσπάθειας σε ζητήματα Άμυνας και Ασφάλειας.

Κέλτικη τίγρης

Η παρουσία μου στο συνέδριο των Ευρωπαίων Φιλελευθέρων στο Δουβλίνο μου έδωσε την ευκαιρία να αξιολογήσω την πορεία της Ιρλανδίας στην Ε.Ε., 50 χρόνια από την ένταξή της στην τότε ΕΟΚ. Χάρηκα για τις επιτυχίες των Ιρλανδών και λυπήθηκα για τις χαμένες ευκαιρίες της Ελλάδας. Η Ιρλανδία ήταν η πιο φτωχή χώρα της ΕΟΚ όταν εντάχθηκε σε αυτήν και πολλοί αμφέβαλαν για τη δυνατότητα επιτυχημένης προσαρμογής της. Εμείς συμπληρώσαμε 40 χρόνια από την ένταξή μας στην τότε ΕΟΚ με μία βασική διαφορά.

Η Ιρλανδία άφησε πίσω της τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες σε ζητήματα οικονομικής ανάπτυξης και είναι σήμερα στις πρώτες ευρωπαϊκές θέσεις σε ό,τι αφορά το κατά κεφαλήν ΑΕΠ.

Εμείς έχουμε συμπληρώσει 40 χρόνια πολιτικής φλυαρίας για τον ευρωπαϊκό μας ρόλο, χωρίς να έχουμε καταφέρει να ξεπεράσουμε έστω και μία ευρωπαϊκή οικονομία. Εξαιτίας της αδυναμίας μας να αξιοποιήσουμε τις ευρωπαϊκές ευκαιρίες μένουμε ολοένα πιο πίσω στον ευρωπαϊκό ανταγωνισμό και είμαστε πλέον στις τελευταίες θέσεις μεταξύ των «27», σε ό,τι αφορά το κατά κεφαλήν ΑΕΠ.

Η ιρλανδική οικονομία χτυπήθηκε πρώτη εξαιτίας της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008-2009 και προηγήθηκε στην πολιτική των μνημονίων από εμάς. Οι Ιρλανδοί πλήρωσαν ακριβά τη «φούσκα» των ακινήτων και τα προβλήματα του τραπεζικού τους συστήματος, ενώ εμείς υποφέραμε κυρίως από την υπερχρέωση και τη διόγκωση του Ελληνικού Δημοσίου.

Η ιρλανδική οικονομία απέκτησε ξανά, εδώ και χρόνια, χαρακτηριστικά «κέλτικης τίγρης», ενώ εμείς πηγαίνουμε από τη μία κρίση στην άλλη και αποκτούμε ξανά χαρακτηριστικά εύκολου στόχου για τις διεθνείς αγορές.

Την πρόοδο της Ιρλανδίας και τη φιλοευρωπαϊκή στροφή της κυβέρνησής του παρουσίασε στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο ο πρωθυπουργός Μάικλ Μάρτιν. Όπως τόνισε, η ένταξη της χώρας του στην τότε ΕΟΚ και η ευρωπαϊκή της πορεία ενίσχυσαν ιστορικά την κυριαρχία της και το μεταρρυθμιστικό δυναμικό της.

Από την πιο φτωχή και την πιο περιφερειακή χώρα της Ε.Ε. βρέθηκε σε πρωταγωνιστικό ρόλο στην Ευρωζώνη, με πραγματικά εντυπωσιακές επιδόσεις. Μεταξύ των άλλων, η Ιρλανδία έχει γίνει η ευρωπαϊκή έδρα των αμερικανικών ψηφιακών κολοσσών, γεγονός που ενισχύει τα πρωτοποριακά χαρακτηριστικά της οικονομίας της.

Όπως υπογράμμισε ο πρωθυπουργός της Ιρλανδίας απευθυνόμενος στους ευρωβουλευτές, η περιπέτεια του Brexit αντιμετωπίστηκε με ιδιαίτερα θετικό, για την Ιρλανδία, τρόπο από τους Ευρωπαίους εταίρους, με αποτέλεσμα να ελαχιστοποιηθούν οι οικονομικές επιπτώσεις, παρά τις στενές σχέσεις Ιρλανδίας - Ηνωμένου Βασιλείου.

Η επόμενη πολιτική δοκιμασία έχει σχέση με το ειδικό πρωτόκολλο που ορίζει τους κανόνες που ισχύουν στις σχέσεις Ε.Ε. και Βόρειας Ιρλανδίας, η οποία αποτελεί μέρος του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι ρυθμίσεις αυτές έχουν γίνει δεκτές από τη βρετανική κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον, αλλά τώρα αμφισβητούνται δυναμικά από τον τελευταίο. Προστατεύουν τη λειτουργία της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς, αλλά και εμποδίζουν τη δημιουργία συνόρων μεταξύ Βόρειας Ιρλανδίας και Δημοκρατίας της Ιρλανδίας προκειμένου να αμφισβητηθεί η συμφωνία του 1999 που έβαλε τέλος στις εχθροπραξίες μεταξύ καθολικών και προτεσταντών.

Η τεράστια πρόοδος της Ιρλανδίας δεν σημαίνει ότι αντιμετωπίστηκαν όλα τα κοινωνικά προβλήματα. Ιδιαίτερα η νέα γενιά δέχεται μεγάλες οικονομικές πιέσεις σε ό,τι αφορά το επίπεδο των αποδοχών πολλών νέων εργαζόμενων και το κόστος της στέγης για τα νέα ζευγάρια. Δεν είναι τυχαίο ότι τα ποσοστά του Sinn Fein, κόμματος που χαρακτηρίζεται από αριστερό ριζοσπαστισμό, βρίσκονται σε άνοδο σε βάρος των τριών κομμάτων του κυβερνητικού συνασπισμού, της κεντροδεξιάς που συνδέεται με το ΕΛΚ, του κεντρώου που συνδέεται με το Renew Europe και των Πρασίνων. Άφησα το συνέδριο του Δουβλίνου πίσω μου με αισιοδοξία σε ό,τι αφορά το δυναμικό των Ευρωπαίων Φιλελευθέρων, του κόμματος Μακρόν και συνολικά του Renew Europe, αλλά και με έντονο προβληματισμό σε ό,τι αφορά τη δυνατότητα της ελληνικής οικονομίας να αντέξει στις πιέσεις μιας ολοένα πιο ανταγωνιστικής ευρωπαϊκής οικονομίας με σοβαρές πιθανότητες να πάμε σε μια νέα διεθνή οικονομική κρίση με βασικό χαρακτηριστικό τον στασιμοπληθωρισμό.