Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Σκληρό «κατηγορώ» για κράτος Δικαίου και ΜΜΕ

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε στη δημοσιότητα την ετήσια έκθεση για το κράτος Δικαίου στην Ε.Ε. Το κεφάλαιο για την Ελλάδα παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον γιατί δείχνει ότι η Ελλάδα είναι εκτός ευρωπαϊκού πλαισίου σε πολλά ζητήματα.

Ο πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης και οι συνεργάτες του θα πρέπει να εγκαταλείψουν τις θεωρίες διεθνούς συνωμοσίας σε βάρος τους ή και δυσφήμισης της χώρας από διαφωνούντες –με αυτό το σκεπτικό με διέγραψαν από τη ΝΔ– και να ανεβάσουν την πολιτική τους σε ευρωπαϊκά επίπεδα.

Δέκα αδύναμα σημεία

Στο κεφάλαιο για την Ελλάδα, το οποίο έχει 28 σελίδες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισημαίνει δέκα αδύναμα σημεία σε ό,τι αφορά την εφαρμογή των κανόνων του κράτους Δικαίου.

Πρώτο είναι το διαχρονικό πρόβλημα του ελληνικού συστήματος εξουσίας με τον διορισμό από την κυβέρνηση των περισσότερων ανώτατων δικαστικών και εισαγγελέων χωρίς συμμετοχή των δικαστικών λειτουργών στη διαδικασία. Αυτό δεν έχει σχέση με την ευρωπαϊκή πρακτική που κατοχυρώνει την ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας και πρέπει να αλλάξει.

Δεύτερον, δεν υπάρχει συνέπεια στη δίωξη του οικονομικού εγκλήματος και στην κάθαρση υποθέσεων διαφθοράς. Οι περισσότερες σχετικές υποθέσεις δεν προχωράνε ενώ δεν υπάρχει σοβαρή παρακολούθησή τους από τις αρμόδιες αρχές.

Τρίτον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κρίνει ότι οι δηλώσεις πόθεν έσχες καλύπτουν αρκετούς και αυξάνονται με το πέρασμα του χρόνου αλλά δεν υπάρχει αποτελεσματικός έλεγχος για το περιεχόμενό τους.

Τέταρτον, οι Βρυξέλες εκφράζουν την ανησυχία τους για την ακεραιότητα (integrity) στο εσωτερικό της ΕΛ.ΑΣ.

Πέμπτον, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση σε ανησυχίες που δημιουργεί η κακή κατάσταση των δημοσιογράφων. Αντιμετωπίζουν διαφόρων ειδών απειλές και αντιθέσεις ενώ συνεχίζεται η υποβάθμιση του επαγγελματικού τους περιβάλλοντος.

Έκτον, εκφράζεται η αντίθεση στον τρόπο κατανομής της κρατικής διαφήμισης και χαρακτηρίζεται «μη διαφανής» η κατανομή των σχετικών κονδυλίων. Την Επιτροπή φαίνεται να απασχολεί πάρα πολύ η σχέση δημόσιου χρήματος –κρατικής διαφήμισης– και κυβερνητικού ελέγχου των ΜΜΕ.

Έβδομον, επισημαίνεται ότι ασκείται πολιτική επιρροή στον ορισμό του διοικητικού συμβουλίου της δημόσιας τηλεόρασης ενώ είναι ανεπαρκή τα οικονομικά μέσα και το ανθρώπινο δυναμικό προκειμένου να σταθεί το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης στο ύψος της αποστολής του.

Όγδοον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκφράζει την αντίρρησή της στις τροπολογίες της τελευταίας στιγμής, οι οποίες όμως έχουν την τάση να μειώνονται κατά την εκτίμησή της. Κρίνει επίσης ανεπαρκή τον χρόνο που δίνεται στα κόμματα, σε ειδικούς, σε ενδιαφερόμενα μέρη για να σχολιάσουν τα σχέδια νόμου.

Ένατον, ο Συνήγορος του Πολίτη πρέπει να ενισχυθεί σαν θεσμός, να αποκτήσει ανεξάρτητα οικονομικά μέσα και να αναπτύξει διεθνείς συνεργασίες για να μπορέσει να παίξει τον ρόλο του.

Δέκατον, η διαδικασία καταχώρησης στο μητρώο Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων εξακολουθεί να είναι γραφειοκρατικά σύνθετη με αποτέλεσμα να αποθαρρύνεται η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών.

Πέντε συστάσεις

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει περισσότερο υπηρεσιακή και λιγότερο πολιτική λογική. Δεν ανταγωνίζεται τα κράτη-μέλη, απλά προσπαθεί να σπρώξει τις εξελίξεις στη σωστή κατεύθυνση με βάση το ευρωπαϊκό πλαίσιο και τους κανόνες.

Πρόβλημα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αντιμετωπίζουν μόνο οι κυβερνήσεις που της κηρύσσουν τον πόλεμο συνήθως για να συσπειρώσουν τους ψηφοφόρους τους.

Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, οι κυβερνήσεις των οποίων χρησιμοποιούν, σε αρκετές περιπτώσεις, μεθόδους ανάλογες με εκείνες που εφαρμόζει η κυβέρνηση Μητσοτάκη, όπως για παράδειγμα για τον έλεγχο των ΜΜΕ.

Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Όρμπαν ειδικεύεται στη σκηνοθεσία συγκρούσεων με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή οι οποίες, αν κρίνουμε από το 52% που πήρε στις βουλευτικές εκλογές, αποδίδουν. Η κυβέρνηση της Πολωνίας έχει ρίξει τους τόνους της αντιπαράθεσης με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκειμένου να ενισχυθεί η προσπάθεια ελέγχου της ρωσικής επιθετικότητας. Έτσι, έχουν δημιουργηθεί οι πολιτικές γέφυρες οι οποίες φαίνεται να οδηγούν σε συνεννόηση Βρυξελλών και Βαρσοβίας.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν συγκρούεται με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Δίνει όσες διαβεβαιώσεις της ζητηθούν κερδίζοντας έτσι χρόνο και εφαρμόζοντας την πολιτική που υπόσχεται να βελτιώσει. Είναι μια «πονηρή» βραχυπρόθεσμη τακτική που εκμεταλλεύεται τον βραδύ ρυθμό με τον οποίο λειτουργούν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί.

Όπως όμως διαπίστωσε ο ίδιος ο κ. Μητσοτάκης στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο, όλες οι πολιτικές ομάδες γνωρίζουν το πραγματικό περιεχόμενο της πολιτικής του και το απορρίπτουν, με διαφορετικό σκεπτικό η κάθε μία. Μοναδική εξαίρεση η πλειοψηφία της πολιτικής ομάδας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος η οποία είναι συσπειρωμένη γύρω από τον Βέμπερ, ισχυρό υποστηρικτή του Μητσοτάκη. Έχει σημασία η λεπτομερής καταγραφή όλων των ανοιχτών θεμάτων στην ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Κράτος Δικαίου στην Ελλάδα. Δείχνει ότι οι Βρυξέλλες γνωρίζουν τα πάντα, από την κατανομή των διαφημιστικών κονδυλίων μέχρι την έλλειψη προόδου και ενημέρωσης σε ό,τι αφορά τη διαλεύκανση της δολοφονίας Καραϊβάζ, αλλά θέτουν την ατζέντα με έναν υπηρεσιακό, ρεαλιστικό τρόπο, αποφεύγοντας τις μεγάλες αναταράξεις.

Αυτή τη χρονιά η ετήσια έκθεση συνοδεύεται από πέντε συστάσεις προς την ελληνική πλευρά.

Πρώτον, να υιοθετηθεί ένας τρόπος ανάδειξης των ανώτατων δικαστικών λειτουργών σύμφωνος με τα ευρωπαϊκά πρότυπα.

Δεύτερον, να διερευνάται η ακρίβεια του περιεχομένου των δηλώσεων πόθεν έσχες.

Τρίτον, να υπάρχει λεπτομερής καταγραφή και παρακολούθηση των υποθέσεων διαφθοράς και δίωξης του οικονομικού εγκλήματος.

Τέταρτον, να υπάρξουν νομοθετικές και άλλες εγγυήσεις ώστε να ενισχυθεί η ασφάλεια των δημοσιογράφων και να βελτιωθεί το εργασιακό τους περιβάλλον σύμφωνα με το σχετικό Μνημόνιο Συνεννόησης που υιοθετήθηκε πρόσφατα και επιβάλλει ευρωπαϊκά στάνταρ σε όλα αυτά τα θέματα.

Πέμπτον, να διασφαλιστεί ότι η καταχώρηση στα μητρώα οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών γίνεται με έναν τρόπο που τους αφήνει ανοιχτό πεδίο δράσης.

Οι συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι πολύ περιορισμένες σε σχέση με τα προβλήματα που καταγράφει στην εφαρμογή των κανόνων του κράτους Δικαίου και στην ελευθερία των ΜΜΕ.

Αυτός όμως είναι ο ευρωπαϊκός τρόπος λειτουργίας, βήμα βήμα και σε βάθος χρόνου.

Ρεκόρ διαφθοράς

Στη σελίδα 5 του κεφαλαίου για την Ελλάδα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιμένει στην αλλαγή του τρόπου ανάδειξης των ανώτατων δικαστικών λειτουργών. Όπως επισημαίνεται: «Δεν υπάρχει ανάμειξη του δικαστικού σώματος στη διαδικασία διορισμού, το Σύνταγμα δεν επιτρέπει στους αποτυχόντες υποψηφίους να αμφισβητήσουν σε ένα ανεξάρτητο δικαστήριο την απόφαση να μην προταθούν για τη θέση».

Ο προβληματισμός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πολιτική επιρροή στο δικαστικό σώμα σχετίζεται και με την αντίληψη που έχει επικρατήσει στην ελληνική κοινή γνώμη ότι το σύστημα είναι διεφθαρμένο.

Σύμφωνα με την ειδική έρευνα ευρωβαρόμετρο που πραγματοποιήθηκε το 2022 για θέματα διαφθοράς, 98% των ερωτηθέντων απάντησαν ότι η διαφθορά είναι γενικευμένη στην Ελλάδα ενώ ο μέσος όρος στην Ε.Ε. είναι 68%. Επίσης 59% των ερωτηθέντων υποστήριξαν ότι τα φαινόμενα διαφθοράς τούς επηρεάζουν άμεσα με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ενώ το σχετικό ποσοστό στην Ε.Ε. είναι 24%.

90% των εκπροσώπων των ελληνικών επιχειρήσεων θεωρούν τη διαφθορά γενικευμένη με το αντίστοιχο ποσοστό στην Ε.Ε. στο 63%. 76% των εκπροσώπων των επιχειρήσεων θεωρούν ότι η διαφθορά επηρεάζει άμεσα την εταιρεία τους ενώ το σχετικό ποσοστό στην Ε.Ε. πέφτει στο 34%.

Στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εκφράζεται η απογοήτευση για τις χαμηλές επιδόσεις της εισαγγελίας για οικονομικά εγκλήματα. Σε σύνολο 262 υποθέσεων με τις οποίες ασχολήθηκαν οι 13 εισαγγελείς και οι 13 ερευνητές της εισαγγελίας, 81 φάκελοι έκλεισαν οριστικά, 19 υποθέσεις πήραν τη δικαστική οδό ενώ 156 εξακολουθούν να βρίσκονται σε εκκρεμότητα. Επισημαίνεται η έλλειψη σχετικών στοιχείων και παρακολούθησης ενώ ο ΟΟΣΑ έχει επισημάνει ελλείψεις που διευκολύνουν τη δωροδοκία από ξένες πολυεθνικές.

Κανόνας η συγκάλυψη

Στη σελίδα 16 του κεφαλαίου για την Ελλάδα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισημαίνει τα εξής: «Η Ελλάδα δεν έχει ολοκληρωμένο νομοθετικό πλαίσιο για την προστασία των πληροφοριοδοτών και δεν έχει μεταφέρει ακόμα την Οδηγία για την προστασία των πληροφοριοδοτών. Η Επιτροπή στην οποία ανατέθηκε η σύνταξη του νόμου για την προστασία των πληροφοριοδοτών υπέβαλε το νομοσχέδιο στο υπουργείο Δικαιοσύνης στα τέλη του 2021 και έχει προγραμματιστεί να αναρτηθεί για δημόσια διαβούλευση τον Ιούλιο του 2022. ΜΚΟ άσκησαν κριτική στη μη συμμετοχή τους από την αρχική φάση επεξεργασίας του νομοσχεδίου. Ο ΟΟΣΑ ζήτησε πρόσφατα από την Ελλάδα να εφαρμόσει νέα νομοθεσία για πληροφοριοδότες, για περιπτώσεις χρηματισμού από ξένες εταιρίες ενώ η GRECO (Διακυβερνητική Οργάνωση) υπέδειξε στην Ελλάδα να ενισχύσει την προστασία των πληροφοριοδοτών στο εσωτερικό της Αστυνομίας».

Οι πληροφοριοδότες –μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος– βρέθηκαν στο επίκεντρο διαμάχης για τη Novartis, με την κυβέρνηση να υποστηρίζει ότι πρωταγωνίστησαν στη λεγόμενη σκευωρία της Novartis. Μετά την απόφαση του Δικαστικού Συμβουλίου με την οποία αθωώθηκαν όσοι είχαν κατηγορηθεί ότι πήραν μέρος στη λεγόμενη σκευωρία, η κυβέρνηση θα πρέπει να εγκαταλείψει το παιχνίδι των καθυστερήσεων και να εντάξει στο εθνικό δίκαιο την ευρωπαϊκή Οδηγία για την προστασία των πληροφοριοδοτών.

Δικτατορία στα ΜΜΕ

Στις σελίδες 17, 18 και 19 του κεφαλαίου για την Ελλάδα, η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Κράτος Δικαίου περιγράφει μια κατάσταση στα ΜΜΕ με χαρακτηριστικά δικτατορίας.

Επισημαίνεται ότι δεν έχει αλλάξει το νομοθετικό πλαίσιο ούτε έχει ενισχυθεί το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης για να επιτελέσει την αποστολή του.

Υιοθετείται η άποψη των κομμάτων της αντιπολίτευσης για κοινοβουλευτικό και δικαστικό κουκούλωμα της υπόθεσης αμφιλεγόμενης κατανομής των διαφημιστικών κονδυλίων. Παρουσιάζεται μέχρι και η Εθνική Αρχή Διαφάνειας να παίζει ρόλο στην έλλειψη… διαφάνειας.

Η έκθεση αναφέρεται σε περιπτώσεις άσκησης σωματικής βίας κατά δημοσιογράφων και απειλών, από πλευράς της ΕΛ.ΑΣ, για αυθαίρετη κράτηση.

Υπογραμμίζεται ότι η δολοφονία του δημοσιογράφου Γιώργου Καραϊβάζ τον Απρίλιο του 2021 ερευνάται ακόμη από τις Αρχές με «ελάχιστη επίσημη πληροφόρηση».

Γίνεται επίσης αναφορά στην υπόθεση Βαξεβάνη, Παπαδάκου που είχαν κάνει αποκαλύψεις για τη Novartis και τη λίστα Λαγκάρντ όπως και στη δικαστική απαλλαγή από τις κατηγορίες.

Καταγράφονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή οι καταγγελίες για παρακολούθηση δημοσιογράφου με το λογισμικό Pegasus, την παρακολούθηση δημοσιογράφου από την ΕΥΠ και τις νομικές απειλές που καταλήγουν σε Στρατηγικές Αγωγές κατά Δημόσιας Συμμετοχής (SLAPP).

Οι Βρυξέλλες εκφράζουν επίσης τον προβληματισμό τους για την τροποποίηση του Άρθρου 151 του Ποινικού Κώδικα. Έγινε στο όνομα της καταπολέμησης των fake news που σχετίζονται με την πανδημία αλλά θεωρείται επικίνδυνη για την ελευθεροτυπία.

Τέλος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τονίζει ότι με την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στον χώρο των ΜΜΕ στην Ελλάδα δεν υπάρχουν ουσιαστικές εγγυήσεις για τον σεβασμό της επαγγελματικής λειτουργίας των δημοσιογράφων.

Ο πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης τα άκουσε στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο, του τα έστειλε αναλυτικά και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Καλείται να επιλέξει μεταξύ αντιδημοκρατικών, αντιευρωπαϊκών πρακτικών που το Μαξίμου θεωρεί ότι τον διευκολύνουν στον πολιτικό σχεδιασμό του και σεβασμού των κανόνων του κράτους Δικαίου και της ελευθερίας των ΜΜΕ.