Προσφυγικό: Η κρίση τώρα ξεκινάει

Η διπλωματία κορυφής που βρίσκεται σε εξέλιξη στην Ε.Ε. αποτελεί το ξεκίνημα της οργανωμένης αντιμετώπισης του προσφυγικού-μεταναστευτικού, το οποίο έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Δεν πρέπει να συγχέουμε την οργανωμένη αντίδραση με την άμεση επίλυση του προβλήματος. Τα επόμενα χρόνια θα είναι εξαιρετικά δύσκολα για την Ε.Ε. και ειδικά την Ελλάδα.

Περιφερειακή αποσταθεροποίηση

Μια σειρά χώρες οι οποίες βρίσκονται στην ευρύτερη περιφέρεια της Ε.Ε. έχουν περάσει σε φάση πλήρους αποσταθεροποίησης. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, υπάρχουν στη Συρία 14 εκατομμύρια άτομα, εκ των οποίων τα 5 εκατομμύρια παιδιά, τα οποία χρειάζονται ανθρωπιστική βοήθεια. Σε 7 εκατομμύρια ανέρχονται οι πρόσφυγες στο εσωτερικό της Συρίας, οι οποίοι έχουν χάσει τα πάντα και είναι πιθανό να αναζητήσουν καλύτερη τύχη και ασφάλεια σε γειτονικές χώρες.

Μέχρι σήμερα οι πρόσφυγες από τη Συρία που έχουν καταφύγει στην Τουρκία ανέρχονται σε 2,7 εκατομμύρια. Ένα εκατομμύριο έχουν καταφύγει στον Λίβανο και έχουν φτάσει να αποτελούν το 30% του πληθυσμού, ενώ 700.000 βρίσκονται στην Ιορδανία.

Εξαιρετικά δύσκολη είναι η κατάσταση και στο Ιράκ, όπου 10 εκατομμύρια άτομα χρειάζονται ανθρωπιστική βοήθεια και 3 εκατομμύρια έχουν μετατραπεί σε πρόσφυγες στο εσωτερικό της χώρας. Στο Αφγανιστάν υπολογίζονται σε 1 εκατομμύριο οι ξεριζωμένοι από τις εστίες τους και πολλοί από αυτούς προσπαθούν να φτάσουν στην Ε.Ε. μέσω Ιράν και Τουρκίας.

Η ανθρωπιστική κρίση δεν περιορίζεται βέβαια στη Συρία, στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και σε άλλες χώρες, από τη Σομαλία μέχρι την υποσαχάρια Αφρική. Ειδική περίπτωση είναι η Λιβύη, όπου υπολογίζεται ότι 2,5 εκατομμύρια άτομα χρειάζονται άμεση βοήθεια. Η κατάρρευση του καθεστώτος Καντάφι ύστερα από στρατιωτική παρέμβαση των δυτικών οδήγησε στη διάλυση των κρατικών δομών και στην πολιτική και στρατιωτική άνοδο των ισλαμιστών, οι οποίοι πλέον ελέγχουν στρατηγικής σημασίας περιοχές και πόλεις της χώρας. Είναι τόσο επικίνδυνη η κατάσταση στη Λιβύη ώστε δεν υπάρχει δυνατότητα χορήγησης ανθρωπιστικής βοήθειας από την Ε.Ε. όπως στις άλλες χώρες που αναφέραμε, ούτε καν αποστολής ειδικών για να εκτιμήσουν με ακρίβεια την κατάσταση και τις ανάγκες του πληθυσμού.

Η περιφερειακή αποσταθεροποίηση, στην οποία τόσο συνέβαλε η Δύση με τους λάθος πολέμους και τις λάθος επεμβάσεις, θα είναι για μεγάλο χρονικό διάστημα μαζί μας, εφόσον δεν υπάρχει στρατηγική αντιμετώπισής της. ΗΠΑ και ευρωπαϊκές δυνάμεις αφήνουν την κατάσταση να εξελιχθεί και το πολύ πολύ να επιχειρήσουν χειρουργικού χαρακτήρα στρατιωτικές επεμβάσεις, όπως αυτή που σχεδιάζεται για τη Λιβύη, οι οποίες έχει αποδειχθεί ότι δεν επηρεάζουν θετικά την κοινωνική και πολιτική δυναμική.

Για πρώτη φορά

Από τους πανηγυρισμούς «για πρώτη φορά Αριστερά» περάσαμε μέσα σε 15 μήνες στην για πρώτη φορά ένταξη χώρας-μέλους της Ε.Ε. σε πρόγραμμα ανθρωπιστικής βοήθειας. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δέχτηκαν την αλλαγή του κανονισμού λειτουργίας των προγραμμάτων ανθρωπιστικής βοήθειας της Ε.Ε. ώστε να αρχίσουν να χορηγούνται και σε χώρες-μέλη, ξεκινώντας από την Ελλάδα. Μέχρι σήμερα η Ε.Ε. χορηγούσε ανθρωπιστική βοήθεια σε τρίτες χώρες οι οποίες έχουν περιέλθει σε κατάσταση απόλυτης φτώχειας εξαιτίας πολεμικών συγκρούσεων, εμφυλίου, κλιματικής αλλαγής και κατάρρευσης των διοικητικών δομών τους. Με βάση τις αποφάσεις της συνόδου κορυφής, η ανθρωπιστική βοήθεια χορηγείται σε χώρες-μέλη της Ε.Ε. που αντιμετωπίζουν έκτακτες καταστάσεις οι οποίες ξεπερνάνε τις οικονομικές και διοικητικές δυνατότητές τους.

Ο πρωθυπουργός κ. Τσίπρας και ο αρμόδιος υπουργός κ. Μουζάλας έδωσαν σκληρή διπλωματική μάχη στο παρασκήνιο για να δοθούν τα χρήματα στην ελληνική κυβέρνηση και όχι σε ΜΚΟ και άλλους οργανισμούς που διαχειρίζονται τη βοήθεια σε χώρες που διέρχονται ανθρωπιστική κρίση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι Ευρωπαίοι εταίροι έκριναν ότι η κυβέρνηση έχει ξεπεραστεί από τις εξελίξεις και γι’ αυτό θα χορηγήσουν την ανθρωπιστική βοήθεια στην Ελλάδα με τους κανόνες που ισχύουν για τις τρίτες χώρες που βρίσκονται σε αδιέξοδο.

Το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε τη χορήγηση ανθρωπιστικής βοήθειας στην Ελλάδα ύψους 700 εκατ. ευρώ, για την επόμενη τριετία, δείχνει ότι όλοι προετοιμάζονται για τη διαχείριση του προσφυγικού-μεταναστευτικού σε βάθος χρόνου.

Εύκολη σύλληψη, δύσκολη εφαρμογή

Όλα δείχνουν ότι με πρωτοβουλία της καγκελαρίου κ. Μέρκελ έχει προετοιμαστεί η συνεννόηση με την Τουρκία για τη δραστική αντιμετώπιση του προσφυγικού-μεταναστευτικού στη βάση της μείωσης και του προγραμματισμού των ροών. Η καταρχήν συμφωνία μεταξύ της κ. Μέρκελ και του πρωθυπουργού της Τουρκίας κ. Νταβούτογλου προβλέπει ότι όλοι όσοι εισέρχονται στην Ελλάδα από την Τουρκία θα επιστρέφουν αναγκαστικά σε αυτήν. Παράλληλα, για κάθε πρόσφυγα που θα επιστρέφει υποχρεωτικά στην Τουρκία θα προωθείται η μετεγκατάσταση ενός πρόσφυγα από την Τουρκία απευθείας σε μια χώρα-μέλος της Ε.Ε. Είναι φανερό ότι αν ισχύσει η απλή στη σύλληψή της συμφωνία, θα λυθεί το πρόβλημα των προσφυγικών, μεταναστευτικών ροών, εφόσον θα μειωθούν στα επίπεδα που επιτρέπουν τη μετεγκατάσταση-ενσωμάτωση σε χώρες-μέλη της Ε.Ε.

Αυτό που είναι εύκολο στη σύλληψη είναι, δυστυχώς, εξαιρετικά δύσκολο στην εφαρμογή και θα πάρει χρόνο για να δούμε εάν τελικά θα τεθεί υπό έλεγχο η προσφυγική, μεταναστευτική κρίση.

Πρώτον, υπάρχει πρόβλημα, σε ό,τι αφορά το διεθνές δίκαιο, στην αναγκαστική επιστροφή των προσφύγων που έχουν καταφύγει στην Ελλάδα πίσω στην Τουρκία και είναι βέβαιο ότι θα προσβληθεί η σχετική διαδικασία στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Δεύτερον, η αναγκαστική επιστροφή προσφύγων στην Τουρκία θα μπορεί να γίνει μόνο με τη βία και αν είναι να υιοθετήσουμε τέτοιες μεθόδους, μπορούμε να λύσουμε το πρόβλημα χωρίς συνεννόηση με την Τουρκία, εφόσον θα επιβάλλουμε σε όλους τους πρόσφυγες και τους μετανάστες να δίνουν υποχρεωτικά τα στοιχεία τους, να δέχονται τον διαχωρισμό μεταξύ προσφύγων και οικονομικών μεταναστών στην Ελλάδα και να περιμένουν σε κλειστά κέντρα υποδοχής την απέλασή τους ή τον αναγκαστικό επαναπατρισμό τους.

Τρίτον, το πρόγραμμα μετεγκατάστασης προσφύγων έχει ήδη αποφασιστεί –αφορά 160.000 που έχουν καταφύγει σε Ελλάδα και Ιταλία– αλλά δεν εφαρμόζεται. Μόλις μερικές εκατοντάδες πρόσφυγες έχουν μετεγκατασταθεί και δεν υπάρχουν πολλές χώρες-μέλη της Ε.Ε. πρόθυμες να δεχτούν, στη βάση προγράμματος μετεγκατάστασης, πολλούς πρόσφυγες. Στην Ουγγαρία ετοιμάζονται να κάνουν δημοψήφισμα για να απορρίψουν τη μετεγκατάσταση και στο Ηνωμένο Βασίλειο πηγαίνουν σε δημοψήφισμα για το Brexit στις 23 Ιουνίου με βασική διεκδίκηση να περιοριστεί ο αριθμός των χαμηλόμισθων εργαζομένων από άλλες χώρες-μέλη της Ε.Ε. που εντάσσονται στην αγορά εργασίας του Ηνωμένου Βασιλείου. Τους ενοχλεί η παρουσία Ούγγρων, Πολωνών, Ελλήνων και άλλων και είναι φανερό ότι θα αυτοεξαιρεθούν από οποιαδήποτε πρόγραμμα μετεγκατάστασης.

Τέταρτον, οι περισσότεροι ηγέτες της Ε.Ε. και όλες οι πολιτικές ομάδες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υπογραμμίζουν ότι η συνεργασία με την Τουρκία για το προσφυγικό-μεταναστευτικό δεν οδηγεί αυτόματα στην προώθηση της ένταξής της στην Ε.Ε., εφόσον επιβεβαιώνεται καθημερινά ότι πρόκειται για μια χώρα που δεν σέβεται τα δικαιώματα των μειονοτήτων και την ανεξαρτησία των ΜΜΕ και δεν ακολουθεί τους δημοκρατικούς κανόνες που ισχύουν στην Ε.Ε. Από την άλλη πλευρά, η Άγκυρα εξαρτά τη συνεργασία της στο προσφυγικό-μεταναστευτικό από την άμεση κατάργηση της βίζας που ισχύει για 75 εκατομμύρια Τούρκους σε ό,τι αφορά την Ε.Ε. και το άνοιγμα νέων κεφαλαίων στην ενταξιακή διαπραγμάτευση, προκειμένου να επιταχυνθεί η ένταξη της χώρας στην Ε.Ε.

Δεν είναι δύσκολο να προβλέψουμε ότι οι πολιτικές διαφωνίες θα κάνουν πολύ δύσκολη τη συνεργασία για τον περιορισμό των προσφυγικών, μεταναστευτικών ροών.

Η κρίση είναι μπροστά μας και στο προσφυγικό-μεταναστευτικό. Η πολιτική των ανοιχτών συνόρων, των ανεξέλεγκτων ροών και της προώθησης όλων των προσφύγων και μεταναστών που εισέρχονταν στην Ελλάδα σε άλλες χώρες της Ε.Ε. οδήγησε στην αντίδραση που έκλεισε, σε μεγάλο βαθμό, τη λεγόμενη βαλκανική οδό και στην κατασκευή μιας εισαγόμενης ανθρωπιστικής κρίσης στη χώρα μας. Η αντιμετώπισή της θα πάρει χρόνο και θα περάσει μέσα από δυσκολίες και κινδύνους.