Θ.Διαμαντόπουλος: Κοινοβουλευτικός βίος από ημιαυτόνομα νετρόνια

Με τον όρο «υδαρής κοινοβουλευτισμός» περιγράφει τα φαινόμενα που καταγράφονται το τελευταίο διάστημα στη Βουλή ο ομότιμος καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου Θανάσης Διαμαντόπουλος, αποδίδοντας την κατάσταση στην «κονιορτοποίηση» του παλιού πολιτικού συστήματος που έλαβε χώρα από το 2012 και εντεύθεν.

Το τελευταίο διάστημα παρατηρούνται κάποια ασυνήθιστα φαινόμενα στη Βουλή, που αφορούν τη δεδηλωμένη της κυβέρνησης, τη διατήρηση ή μη κοινοβουλευτικών ομάδων κ.λπ. Θα ήθελα να μου πείτε τι εντύπωση σας προκαλούν.

Εν πρώτοις πρέπει να πω ότι από τις αρχές της διανυόμενης δεκαετίας υπήρξε μια περίοδος και μια τάση ρευστοποίησης του παλιού πολιτικού συστήματος, το οποίο είχε συστήματα εξουσίας με αντισώματα, με εσωτερικούς ελέγχους, και δημιουργήθηκε μια διασπορά από εν πολλοίς αντισυστημικά κόμματα, προσωποπαγή, κάποια από τα οποία άγγιζαν τα όρια της γραφικότητας και έφεραν και ανάλογου επιπέδου βουλευτές στο Κοινοβούλιο. Αυτό που ζούμε είναι πράγματι πρωτόγνωρο στα περίπου 142 χρόνια του εθνικού κοινοβουλευτικού βίου. Δεν νομίζω να είχαμε άλλη περίπτωση τέτοια, που θα μπορούσε να ονομαστεί «άδηλη δεδηλωμένη» ή, εν πάση περιπτώσει, των δισυπόστατων βουλευτών. Συνήθως οι γωνίες είναι εντός, εκτός και επί τα αυτά. Εδώ έχουμε και βουλευτές εντός πλειοψηφίας, εκτός πλειοψηφίας αλλά εντός αντιπολίτευσης και επί τα αυτά. Δημιουργείται ένα φαινόμενο που ο Ευάγγελος Βενιζέλος ονόμασε «ασπόνδυλο κοινοβουλευτισμό», αν και εγώ προτιμώ τον όρο «υδαρής κοινοβουλευτισμός», που όπως το υγρό παίρνει το σχήμα του δοχείου εντός του οποίου χύνεται, χωρίς εντάξεις σταθερές, χωρίς θέματα αρχών, χωρίς εσωκομματικούς ελέγχους. Ο κοινοβουλευτικός βίος πλέον αποτελείται από ημιαυτόνομα νετρόνια που αυτοαναιρούνται σε απίστευτο βαθμό. Για παράδειγμα, πολέμιοι της Συμφωνίας των Πρεσπών ή καταγγέλλοντες τον ακραίο λαϊκισμό του Τσίπρα σήμερα είναι υπουργοί του. Συν το ότι υπάρχει και ένα φαινόμενο ακραίας, απόλυτης απαιδευσίας στο Κοινοβούλιο. Απαιδευσία και γραφικότητα συνυπάρχουν σε πολύ μεγάλο αριθμό βουλευτών και επειδή πολύ πρόσφατα με τον πρώην πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά και τον πρώην υπουργό Ανδρέα Λοβέρδο μίλησα στο πολιτικό μνημόσυνο του Κωστή Στεφανόπουλου, θυμήθηκα την πρότασή του να επιβάλλονται πρόστιμα και σε τηλεοπτικά κανάλια και σε φορείς δημοσίου λόγου, δημόσιους άνδρες, οι οποίοι κακοποιούν βάναυσα την ελληνική γλώσσα. Αν αυτό είχε εφαρμοστεί, νομίζω ότι θα είχε λυθεί το δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας. Οι Αγγλοσάξονες λένε ότι «όπου δεν υπάρχει λέξη, δεν υπάρχει σκέψη». Αυτή η ασπόνδυλη γλώσσα αντανακλά ασπόνδυλη σκέψη και κοινοβουλευτική συμπεριφορά χωρίς αρχές. Αυτή νομίζω ότι είναι η πραγματικότητα σήμερα στον κοινοβουλευτικό βίο της χώρας.

Πού αποδίδετε αυτόν τον «υδαρή», όπως τον αποκαλέσατε, κοινοβουλευτισμό;

Σε κάποιον βαθμό, στην ίδια τη δομή του Κοινοβουλίου, όπως έχει διαμορφωθεί από το 2012 και μετά. Όπως προείπα, πριν είχαμε την κυριαρχία δύο εναλλασσόμενων κομμάτων εξουσίας τα οποία είχαν εσωτερικούς αυτοελέγχους και είχαν δημιουργήσει μια κουλτούρα υπευθυνότητας και κυβερνησιμότητας, έστω και αν το ένα από αυτά ξεκίνησε με δημαγωγικό στίγμα και πρόσημο. Γρήγορα ενηλικιώθηκε πολιτικά και εντάχθηκε σε μια παραδοσιακή πολιτική οικογένεια, τη βενιζελογενή. Όλα αυτά διασφάλιζαν μια λειτουργικότητα του πολιτικού βίου. Μετά το 2012, όμως, είχαμε κόμματα που εισέβαλαν ή επιχείρησαν να εισβάλουν στην πολιτική ζωή του τόπου με λογική γιουρουσιού, με ευκαιριακότητα, περιμαζεύοντας οποιονδήποτε. Πρέπει, δε, να πω ότι αυτό δεν ισχύει μόνο σε κόμματα χυδαίων ή γελοίων ηγετών. Ισχύει σε μικρά, ευκαιριακά κόμματα να λειτουργούν με λογική καταβόθρας, ό,τι μαζέψουμε. Θαυμάζω πολύ τον Κωστή Στεφανόπουλο, ωστόσο θυμάμαι ότι όταν είχε δημιουργήσει τη ΔΗΑΝΑ και είχε εκλεγεί βουλευτής ο Κατσίκης, ο πατέρας του νυν βουλευτή των ΑΝΕΛ, μου έλεγε ότι είχε βεβαρημένο ποινικό μητρώο, το οποίο εκείνος (σ.σ.: ο Στεφανόπουλος) δεν το ήξερε. Τα μικρά κόμματα περιμαζεύουν ό,τι υπάρχει, ανθρώπους των οποίων δεν έχει ελεγχθεί το ήθος, ούτε καν η ποινική υπόσταση. Προφανώς δεν υπάρχουν απαιτήσεις ή ποιοτικά προαπαιτούμενα και αυτοί οι άνθρωποι, καιροσκόποι, χωρίς δεσμούς με κάποια πολιτική παράδοση, περιφέρονται σαν αυτόνομα νετρόνια. Είναι η προέκταση της κονιορτοποίησης του πολιτικού τοπίου, της δημιουργίας πολλών ευκαιριακών προσωποπαγών κομμάτων και, ίσως, αυτή η ποιότητα βουλευτών που έφεραν στην επιφάνεια τα μικρά κόμματα –οι οποίοι μεταγράφονται με εξαιρετική ευκολία από το ένα κόμμα στο άλλο– θα έπρεπε ενδεχομένως να κάνει την ελληνική κοινωνία να προβληματιστεί για κάτι που είναι εξαιρετικά δημοφιλές, για την απλή αναλογική, την οποία θεσμοθέτησε η παρούσα κυβέρνηση. Η απλή αναλογική δεν οδηγεί απλώς σε ακυβερνησία. Οδηγεί σε μια πανσπερμία ευκαιριακών προσωποπαγών κομμάτων που μεταφέρουν «ασπόνδυλες» οντότητες στην πολιτική ζωή της χώρας.

Ο πρόεδρος της Βουλής ανέλαβε μια πρωτοβουλία για ενδεχόμενες παρεμβάσεις στον Κανονισμό της Βουλής, προκειμένου κάποια κόμματα να συνεχίσουν να έχουν κοινοβουλευτική ομάδα και ανάλογη παρουσία στο Κοινοβούλιο. Το σχόλιό σας;

Η απόπειρα του κυρίου προέδρου υποδηλώνει έναν κοινοβουλευτικό καιροσκοπισμό. Από κει και πέρα, υπάρχει ένα θέμα: από τη στιγμή που ένας ηγέτης αναδείχθηκε επικεφαλής κοινοβουλευτικής ομάδας με την ψήφο του ελληνικού λαού, προφανώς δεν μπορεί να διατηρεί τα προνόμια της κοινοβουλευτικής ομάδας όταν τη χάνει, αλλά ο ίδιος ατομικά δεν θα ήταν παράλογο να έχει δικαιώματα αρχηγού όσον αφορά –μόνο και αποκλειστικά, το τονίζω– τη διάρκεια παρέμβασής του στις συζητήσεις σε επίπεδο αρχηγών, αφού ανεδείχθη με τη λαϊκή ψήφο. Από τη στιγμή, όμως, που δεν έχει κοινοβουλευτική οντότητα, δεν μπορεί να έχει τα πλεονεκτήματα της κοινοβουλευτικής ομάδας. Αυτό είναι ένα φαινόμενο κοινοβουλευτικού καιροσκοπισμού που αν γινόταν σε «αθώα» εποχή θα ήταν ασήμαντο. Επειδή όμως έγινε σε καθεστώς επαπειλούμενου εκβιασμού, οι διάφορες ενέργειες νοηματοδοτούνται από το χωροχρονικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσονται. Στην παρούσα συγκυρία, ο τυχοδιωκτισμός και ο καιροσκοπισμός αναδεικνύονται πολύ περισσότερο από τον εξορθολογισμό τον οποίο θέλει να προβάλει ο κ. Βούτσης.

Τέλος, θα ήθελα να σας ρωτήσω για το φαινόμενο δύο βουλευτών που ανήκουν σε κόμμα που δεν υποστηρίζει –πλέον– την κυβέρνηση, αλλά οι ίδιοι τη στηρίζουν διά της ψήφου τους. Αυτό δεν απαγορεύεται. Ωστόσο, κατά την άποψή σας, τι σηματοδοτεί;

Θα επαναλάβω ότι ήξερα ότι μόνο οι γωνίες μπορούν να είναι εντός, εκτός και επί τα αυτά. Στις κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες το λογικό είναι να ανήκεις ή να είσαι απέναντί τους. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο αντιπολιτευόμενος βουλευτής δεν μπορεί, αν θεωρεί ότι, για παράδειγμα με τη Συμφωνία των Πρεσπών, εξυπηρετεί το εθνικό συμφέρον, να ταχθεί με την κυβερνητική πρόταση. Αλλά το να εκχωρεί από πριν και διαπαντός την ευθυγράμμιση της ψήφου του με την κυβέρνηση ένας βουλευτής που ανήκει στην αντιπολίτευση έχει να κάνει με στοιχείο πολιτικής παράνοιας.