Αν. Μανιτάκης: «Το κυβερνητικό σύστημα και το δημοκρατικό πολίτευμα άντεξαν στην κρίση»

Η αξία της αλλαγής του τρόπου εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας θα κριθεί, όπως σωστά είπε ο πρωθυπουργός, από την υπευθυνότητα που θα επιδείξει κατά την εφαρμογή της η πολιτική τάξη και ειδικά τα κόμματα, επισημαίνει στη συνέντευξή του στην F.S. ο ομότιμος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο ΑΠΘ και πρώην υπουργός Αντώνης Μανιτάκης, ο οποίος υπενθυμίζει ότι μόνο σε δύο από τις προηγούμενες δέκα εκλογές Προέδρου δεν επιτεύχθηκε η πλειοψηφία των 3/5 που απαιτούσε η ρύθμιση του 1975. O κ. Μανιτάκης προειδοποιεί ότι «ματαιοπονούν όσοι πασχίζουν» και «αερολογούν όσοι σχεδιάζουν» να αντιμετωπιστούν με συνταγματικές αναθεωρήσεις «η γραφειοκρατία, η πολιτική και διοικητική διαφθορά, η πελατοκρατεία ή φαυλότητα, η αθέμιτη διαπλοκή οικονομικής και πολιτικής εξουσίας» και να αποκτήσουμε «μια διοίκηση ευέλικτη, παραγωγική και αποτελεσματική ή ακόμη παιδεία σύγχρονη ή μια Δικαιοσύνη αποδοτική». Ο κ. Μανιτάκης εκφράζει την άποψη ότι οι συνταγματικές αναθεωρήσεις είναι αναγκαίες «για να αντιμετωπιστούν καταστάσεις νέες ή απρόβλεπτες ή για να διορθωθούν ατυχείς ή προβληματικές διατυπώσεις» και ως τέτοιο παράδειγμα δίνει το άρθρο 16 για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια.

Πόσο άλλαξε η λογική του καταστατικού χάρτη της χώρας με την 4η αναθεώρηση που ολοκληρώθηκε τη Δευτέρα;

Ελάχιστα έως καθόλου. Καμία ουσιαστική αλλαγή δεν έγινε, αν εξαιρέσει κανείς τη διάταξη της αποδέσμευσης της Βουλής από το ενδεχόμενο διάλυσης. Αν και για μένα ούτε αυτή η συνταγματική πρόβλεψη ήταν προβληματική, αφού η διάλυση επερχόταν μετά την αδυναμία επίτευξης, μετά από τρεις ψηφοφορίες, της πλειοψηφίας των 180 βουλευτών. Και, εν πάση περιπτώσει, στις περίπου δέκα εκλογές Προέδρου στα προηγούμενα 45 χρόνια, μόνο σε δύο δεν επιτεύχθηκε αυτή η πλειοψηφία, το 1990 και το 2015. Σε όλες τις άλλες ο Πρόεδρος εξελέγη με ευρεία πλειοψηφία και μεγάλη συναίνεση. Το 2015 η Βουλή διαλύθηκε εξαιτίας της εκβιαστικής και μικροκομματικής στάσης που κράτησε ο ΣΥΡΙΖΑ, δεν φταίει το Σύνταγμα, αλλά η ανεύθυνη και τυχοδιωκτική συμπεριφορά της τότε αντιπολίτευσης. Εξάλλου και η νέα διάταξη, που προβλέπει τη δυνατότητα εκλογής Προέδρου ακόμη και με απλή πλειοψηφία, έχει τεθεί όχι για να εφαρμοστεί αλλά ως σκιάχτρο για να αποτρέπει την έλλειψη συνεννόησης και συναίνεσης γύρω από το πρόσωπο εκλογής ΠτΔ, που ενσαρκώνει την πολιτική ενότητα της κοινωνίας. Η αξία της θα κριθεί, όπως σωστά είπε ο πρωθυπουργός, από την υπευθυνότητα που θα επιδείξει κατά την εφαρμογή της η πολιτική τάξη και ειδικά τα κόμματα.

Δεν υπάρχουν στα Συντάγματα διατάξεις που προϊόντος του χρόνου καθίστανται αναχρονιστικές;

Θα απέφευγα, ως καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου, τον όρο «αναχρονιστικές» για διατάξεις του Συντάγματος. Δεν μπορούν να χαρακτηριστούν αναχρονιστικά τα Συντάγματα του 18ου αιώνα, επειδή θεσπίστηκαν πριν από δύο αιώνες, όπως αυτό των ΗΠΑ. Οι θεμελιώδεις διατάξεις του ισχύοντος Συντάγματος θεσπίστηκαν το 1864. Οι συνταγματικές διατάξεις είναι και πρέπει να είναι διαχρονικές, σχεδιάστηκαν για να διαρκέσουν και να αντέξουν στον χρόνο και όχι για να αναθεωρούνται με την πρώτη ευκαιρία. Οι συγκυριακές αναθεωρήσεις είναι αυτές που σύντομα καθίστανται παρωχημένες και χρειάζονται νέα αναθεώρηση, όπως συνέβη με την αναθεώρηση του 2001 – την πλέον εκτεταμένη και την πλέον λεπτομερειακή όλων των εποχών. Αναθεώρηση χρειάζεται να γίνεται για να αντιμετωπιστούν καταστάσεις νέες ή απρόβλεπτες ή για να διορθωθούν ατυχείς ή προβληματικές διατυπώσεις. Και τέτοιες περιπτώσεις υπάρχουν αρκετές. Παράδειγμα χαρακτηριστικό η πράγματι παρωχημένη, σήμερα, διάταξη του άρθρου 16 παρ. 5 του Συντάγματος του 1975, που απαγορεύει την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων. Η διάταξη αυτή χρειάζεται απλώς κατάργηση, με την προσθήκη ότι ο νόμος θα καθορίσει τις προϋποθέσεις και τους όρους λειτουργίας τους.

Μήπως ανησυχείτε για το ενδεχόμενο η πολιτική σταθερότητα που θα επιτευχθεί με τη νέα ρύθμιση να στερήσει το πολίτευμα από ένα θεσμικό αντίβαρο και να ολοκληρώσει τον πλήρη πρωθυπουργοκεντρικό χαρακτήρα του;

Όχι, κατηγορηματικά όχι. Ο πρωθυπουργικός χαρακτήρας του ισχύοντος πολιτεύματος δεν είναι άλλωστε δημιούργημα της αναθεώρησης του 1986, αλλά του πολιτικού και κομματικού συστήματος. Είναι μία από τις γνωστές συνέπειες ενός γνήσιου κοινοβουλευτικού συστήματος, όπως είναι αυτό της Μ. Βρετανίας, στο οποίο ο πρωθυπουργός είναι πιο ισχυρός και από τον Πρόεδρο μια προεδρικής δημοκρατίας, όπως στη Γαλλία ή στις ΗΠΑ.

Τι γνώμη έχετε για την κατάργηση της ασυλίας των βουλευτών;

Η νέα ρύθμιση έγινε, δυστυχώς, αναγκαία για το κοινοβουλευτικό μας σύστημα λόγω της ανεπάρκειας του πολιτικού συστήματος και της στρεβλής εφαρμογής όλα αυτά τα χρόνια του καλούμενου «ακαταδίωκτου» του βουλευτή. Η Βουλή αρνιόταν στις περισσότερες περιπτώσεις να χορηγήσει άδεια για να διωχθεί ποινικά ο βουλευτής για αδικήματα που είχε διαπράξει. Έτσι, δημιουργήθηκε η εσφαλμένη εντύπωση στην κοινή γνώμη ότι ο βουλευτής έχει γενικά και πάντα ποινική ασυλία. Δεν είχε ούτε έχει τώρα ποινική ασυλία. Ασυλία έχει ο βουλευτής μόνον όταν αποδεικνύεται ή έστω υπάρχει υπόνοια ότι πίσω από την ποινική δίωξη υποκρύπτονται πολιτικά ελατήρια ή πολιτική αντιδικία ή πολιτική δυσφήμηση του αντιπάλου. Και όχι για κοινά ποινικά αδικήματα, άσχετα με τα βουλευτικά του καθήκοντα.

Το Σύνταγμα του 1975 αποτύπωνε τις πολιτειακές ισορροπίες όπως τις φανταζόταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Η αναθεώρηση του 1985, όπως ήθελε ο Ανδρέας Παπανδρέου. Έκτοτε δεν βρέθηκε πολιτικός ηγέτης που να θελήσει να μετατρέψει την άποψή του για τη διακυβέρνηση σε συνταγματική επιταγή. Τελείωσαν οι πολιτικοί ηγέτες ή οι ισχυροί πόλοι του πολιτικού συστήματος, οι πρωθυπουργοί, εξυπηρετούνται με τη λογική Παπανδρέου;

Τα ερωτήματα αυτά είναι στην εποχή μας παρωχημένα. Είναι μιας άλλης εποχής. Το κρίσιμο ζήτημα στην εποχή μας δεν είναι ποιος θα κυβερνά, ο Πρόεδρος ή ο πρωθυπουργός. Άλλωστε, έχει καθιερωθεί πλέον στην πράξη το κοινοβουλευτικό και αυτό δεν αναθεωρείται. Το ισχύον κυβερνητικό σύστημα μαζί με το δημοκρατικό πολίτευμα έδειξαν εξάλλου ότι διαθέτουν μια εντυπωσιακή ανθεκτικότητα, άντεξαν στην κρίση. Δεν είχαμε κρίση κυβερνητική ή κρίση κυβερνησιμότητας, ούτε καν πολιτικής σταθερότητας.

Εσείς τι θα προτείνατε να αλλάξει στο Σύνταγμα;

Προς το παρόν, τίποτα. Άλλωστε η προσεχής αναθεώρηση θα γίνει μετά από περίπου οκτώ χρόνια. Ούτε πιστεύω στην αναγκαιότητα των αναθεωρήσεων. Θεωρώ τις αναθεωρήσεις μάταιες. Εμπαίζουν την κοινωνία και τον λαό όσοι εξαρτούν τα πάντα από την αναθεώρηση ή αποδίδουν στο Σύνταγμα μαγικές ιδιότητες αντιμετώπισης της πολιτικής κακοδαιμονίας μας. Δεν αντιμετωπίζεται η γραφειοκρατία, η πολιτική και διοικητική διαφθορά, η πελατοκρατεία ή φαυλότητα, η αθέμιτη διαπλοκή οικονομικής και πολιτικής εξουσίας, ούτε μπορούμε να αποκτήσουμε μια διοίκηση ευέλικτη, παραγωγική και αποτελεσματική ή ακόμη παιδεία σύγχρονη ή μια Δικαιοσύνη αποδοτική, με συνταγματικές αναθεωρήσεις. Ματαιοπονούν όσοι το πασχίζουν. Αερολογούν όσοι το σχεδιάζουν.